Lentekriebels zorgen voor nationale opwinding

Tekst Floor de Booys - 4 maart 2024 - 6 Minuten om te lezen

Beeld: Nino Maissouradze

In de Week van de Lentekriebels leren kinderen op speelse wijze over de ontwikkeling van hun lichaam en ontluikende seksuele gevoelens. “Onze leerlingen en leraren kijken altijd uit naar deze week”, vertelt Kim Jansens, leraar van groep 8 en teamleider bovenbouw van de Heilig Hartschool in Dongen.

Sinds 2012 moeten basisscholen aandacht besteden aan seksuele vorming. Scholen hoeven niet per se deel te nemen aan de door Rutgers (expertisecentrum seksualiteit) geïnitieerde Week van de Lentekriebels. In 2023 deden zo’n 2800 van de in totaal 6581 basisscholen mee.

Voor 2012 was seksuele vorming meestal niet meer dan hilarische biologielessen met een banaan en een condoom

Voor 2012 was seksuele vorming meestal pas op de middelbare school aan de orde. Meestal tijdens biologie - hilarische lessen met een banaan en een condoom - en vooral gericht op de voortplanting. De tijden zijn veranderd. Ook in het voortgezet onderwijs is er nu veel meer aandacht voor seksualiteit in relaties, gevoelens, grenzen aangeven en seksuele identiteit. Daar wordt rond 14 februari, Valentijnsdag, de Week van de Liefde gehouden. Mirjam Klijnsmit werkt bij Centrum 16.22 en geeft gastlessen seksuele en relationele vorming op middelbare scholen in de regio Den Haag. “Veel docenten vinden het prettig om lessen over relaties, verliefdheid en seksualiteit door een externe partij te laten doen. Dat praat makkelijker voor iedereen.” In haar lessen gaat ze vooral aan de slag met normen en waarden over relaties, seksualiteit en sexting. En of jongens en meiden daar verschillend over denken. Klijnsmit: “Door middel van groepsopdrachten en discussies leren ze bewuster keuzes te maken en grenzen aan te geven.”

Kletskaartjes over gender

Op de Heilig Hartschool in Dongen worden de lentekriebels-lessen gegeven door de eigen leraren en werken ze met Kriebels in je buik, het bijbehorende lespakket van Rutgers. “Daar hebben we goede ervaring mee”, vertelt Jansens. Voor het speciaal primair onderwijs is er een aparte editie van deze methode. Er zijn ook andere lesmaterialen beschikbaar: Wonderlijk gemaakt wordt voornamelijk gebruikt op christelijke basisscholen. Gendi, een onderdeel van Stichting School en Veiligheid, heeft kletskaartjes over gender en seksualiteit gemaakt. Scholen zijn niet verplicht om een van deze lesmaterialen te gebruiken, ze mogen ook zelf invulling geven aan het onderwerp.

Beeld: Nino Maissouradze

Maatwerk is volgens Jansens sowieso belangrijk bij een gevoelig onderwerp als seksualiteit. “Je moet altijd goed blijven kijken naar wat je leerlingen nodig hebben. Soms heb je een heel jonge klas, waarbij de seksuele ontwikkeling nog sluimert, soms springen de hormonen in groep 7 al alle kanten op. In de bovenbouw geven we sommige lessen voor meiden en jongens apart.”

De Week van de Lentekriebels heeft steeds een ander thema. Dit jaar is dat online weerbaarheid. En dat is hard nodig, weet Jansens. “Er komt zoveel op kinderen af. In de bovenbouw gaan we dieper in op onderwerpen als sexting.”

Kinderen zouden worden aangezet tot zelfbevrediging

Meestal verloopt de Week van de Lentekriebels vlekkeloos. Maar vorig jaar zorgde een petitie van ‘Gezin in Gevaar’ voor nationale opwinding en hartkloppingen. Met de petitie werd toenmalig minister Dennis Wiersma opgeroepen om een streep te zetten door de lentekriebels. De ondertekenaars vonden dat basisschoolkinderen worden blootgesteld aan ‘de seksualiserende agenda’ en het lhbtqi-activisme van Rutgers. Wiersma nam de petitie in ontvangst, maar bleef bij het standpunt dat seksuele vorming thuishoort in het schoolplan van het primair onderwijs. Thierry Baudet van Forum voor Democratie stookte het vuurtje online op door filmpjes te verspreiden met verkeerde informatie over wat er in de lentekriebels-lessen wordt behandeld. Kinderen zouden worden aangezet tot zelfbevrediging. Er ontstond op sociale media een felle polemiek van voor- en tegenstanders, die zich op televisie aan de tafels van de actualiteitenprogramma’s voortzette.

Mediastorm in een glas water

Lobke Vlaming, directeur van Ouders & Onderwijs weet nog dat haar telefoon de hele dag roodgloeiend stond. “Er belden vooral bezorgde ouders, maar ook journalisten. Iedereen was opeens in rep en roer over de lentekriebels.” Vlaming kijkt erop terug als een mediastorm in een glas water. Maar als er voor scholen een les uit te halen valt, dan is die dat het belangrijk is om ouders van te voren goed te informeren over wat er in de lessen wordt behandeld tijdens de week. “Als je er niet met de ouders over communiceert, dan horen ze het aan tafel van hun kinderen. En die vertellen het vaak fragmentarisch, wat voor ruis op de lijn kan zorgen. Zeker als er dan op sociale media verkeerde informatie wordt verspreid.”

Grip op pubers verliezen

Op de Heilig Hartschool in Dongen worden de ouders via een brief altijd op de hoogte gebracht van wat er gebeurt tijdens de lessen in de Week van de Lentekriebels. Jansens: “En als ouders daar behoefte aan hebben, kunnen ze met vragen bij de klassenleerkracht van hun kind terecht.”

Ouders lopen bijna per definitie achter de feiten aan

Mirjam Klijnsmit begeleidt vanuit Centrum 16.22 ook ouders, vooral moeders komen naar haar bijeenkomsten. “Ik begrijp dat angst van ouders heel goed. Ze voelen dat ze de grip op hun puberende kinderen aan het verliezen zijn en gaan dan uit angst de teugels strakker aantrekken. Maar verbieden helpt niet en dat is in dit online tijdperk lastig. De kans dat kinderen in groep 5 of 6 van de basisschool in aanraking komen met porno, is heel groot. Ouders lopen bijna per definitie achter de feiten aan.” Er is veel animo voor de oudergroepen van Klijnsmit. “Ik hoop dat het bijdraagt tot betere communicatie tussen ouders en kinderen.”

Ik mag van mijn ouders niks horen over geboorte of waar baby’s vandaan komen

Er zullen desondanks altijd ouders zijn, die zich blijven verzetten tegen elke vorm van seksuele voorlichting op school. Hun kind heeft tijdens de lentekriebels opeens griep. Het gebeurt ook dat leerlingen de klas uitlopen of hun vingers in de oren steken als het over seksualiteit gaat. Soms levert dat hilarische misverstanden op. Een leraar die een kunstgeschiedenis les gaf over de renaissance - de wedergeboorte van de klassieke oudheid - zag dat een leerling opeens haar vingers in haar oren deed. Op de vraag waarom, antwoordde zij: ‘Ik mag van mijn ouders niks horen over geboorte of waar baby’s vandaan komen.’

Niet zwichten

Meestal wordt de Week van de Lentekriebels toepasselijk rond 21 maart gehouden, maar dit jaar is het van 4 tot en met 8 maart, omdat op 11 maart de ramadan - de vastenmaand voor moslims - begint. Voor leerlingen met een islamitische achtergrond liggen onderwerpen als seksualiteit dan extra gevoelig. “Er is niks op tegen om rekening te houden met culturele of religieuze diversiteit. Doe je dat niet, dan mis je grote groepen leerlingen”, zegt Belle Barbé, zij is professional op het gebied van seksuele ontwikkeling en educatie. Ze schreef onder meer het boek Lijfklets en begon afgelopen najaar de Seksualiteitschool waar e-learnings over uiteenlopende onderwerpen te vinden zijn. Haar uitgangspunt: de mens is van geboorte tot dood een seksueel wezen. “Ook een baby vindt het fijn om aan de eigen geslachtsdelen te zitten.” Scholen moeten niet zwichten voor de druk van ouders, die vinden dat seksuele vorming niet in het primair onderwijs thuishoort. “Als je er pas op de middelbare school mee begint, ben je te laat, want dan gieren de hormonen al door die puberlichamen. Op de basisschool kun je op speelse wijze een fundament leggen waarop je daarna kunt voortbouwen.”

De redenering van tegenstanders van seksuele vorming op school dat de lentekriebels-lessen jonge kinderen zouden aanzetten tot seksuele experimenten waar ze nog niet aan toe zijn, wijst Barbé resoluut van de hand. “Uit onderzoek komt eerder het tegenovergestelde: jongeren die goed zijn voorgelicht, beginnen juist later aan seks dan leeftijdgenoten die niet zijn voorgelicht. Er zijn minder tienerzwangerschappen, ze weten bovendien beter wat ze wel en wat ze niet willen, beleven daardoor meer plezier aan seks en hebben een positiever lichaamsbeeld.”