Weinig animo voor langere werkweek in basisonderwijs
Meer dan de helft van de leraren in het primair onderwijs werkt in deeltijd. Arbeidsmarktplatform PO deed onderzoek naar of leraren meer uren willen gaan werken. En of zo’n langere werkweek in de praktijk vol te houden is. Spoiler-alert: dat is het voor de meesten niet.
Beeld: Typetank
In het onderzoek van Arbeidsmarktplatform PO (APPO) dat vandaag is gepubliceerd, is het recente plan van onderwijsminister Dennis Wiersma voor een voltijdbonus niet meegenomen. De verkenning vond grofweg tussen september vorig jaar en dit voorjaar plaats. “De voltijdbonus was toen nog geen officieel plan van de minister”, aldus Mieke van den Berg van APPO.
Een substantieel deel van de leraren vindt het werk te veeleisend voor een voltijdbaan
Voor een deel dook het platform de literatuur in. Het APPO noteerde vier beïnvloedbare factoren als het gaat om de werkweek uitbreiden. Op nummer 2 en 4 kan een school invloed uitoefenen:
1. Sociale normen
Denk aan opvattingen over de verdeling van zorgtaken en werk, kinderopvang, carrière en inkomen, vrije tijd en deeltijdwerken.
2. Hoe het werk georganiseerd is
Hier gaat het over werkdruk, werkplezier, werk-privébalans, flexibel werken, personeelsbeleid en gesprekken over de deeltijdfactor. Een substantieel deel van de leraren vindt het werk sowieso te veeleisend voor een voltijdbaan, schrijven de onderzoekers.
3. Landelijk beleid en cao-afspraken
Bijvoorbeeld wijzigingen in kinderbijslag, of in vergoedingen voor kinderopvang en bso. Maar ook het gelijktrekken van de salarissen met het leraren in het voortgezet onderwijs of een uitgebreidere zwangerschapsverlof kunnen effect hebben op hoeveel uren een basisschoolleerkracht voor de klas wil staan.
4. De levensfase
Waar zit iemand in zijn loopbaan? Net aan de start, gezinsvorming, zijn er mantelzorgtaken, wordt er afgebouwd richting pensioen? De keuze om een bepaald aantal uren te werken is volgens de onderzoekers sterk afhankelijk van de levensfase*In oktober publiceerde APPO een onderzoek naar duurzame inzetbaarheid. .
Onderdeel van de Verkenning naar deeltijdwerken en de mogelijkheden om een groter contract te stimuleren was een pilot op vier scholen van Lucas Onderwijs in Den Haag, uitgevoerd door Het Potentieel Pakken (HPP).
Van 52 leraren die op deze scholen in deeltijd werken zijn er eind vorig jaar dertien meer uren gaan werken: dat is 25 procent. Aanvankelijk breidde driekwart van die groep hun uren structureel uit. Bij de rest ging het om incidentele urenuitbreiding, aldus HPP.
Waarschijnlijk hielden de meesten de langere werkweek niet vol. Eén van de deelnemende schoolleiders geeft in het APPO-rapport aan dat acht leraren inmiddels hebben aangeven slechts tijdelijk meer te willen werken. En één heeft zich ziekgemeld voor de extra dag.
Ik vraag me af of opschakelen een langdurige oplossing is
Bespreekbaar
Op deze school die niet met naam wordt genoemd bevestigen meerdere collega’s dat drie dagen werken een bewuste keuze is. Zij werken volgens de geïnterviewde schoolleider al onbetaald een vierde dag: ‘Als zij vier dagen gaan werken, werken ze dus een vijfde dag of in het weekend.’ Ook zegt hij: ‘Je kan wel even ‘opschakelen’, wat natuurlijk wel fijn is op het moment dat we in de problemen komen. Maar ik vraag me af of het een langdurige oplossing is.’
Erika Kraai is directeur van de Haagse Carolusschool en nam ook deel aan de pilot. Zij laat in een praktijkverhaal weten vooral ‘het goede gesprek aangaan’ als winst te zien. ‘Je kunt als schoolleider nog zo vaak roepen dat ‘alles’ bespreekbaar is, medewerkers ervaren vaak toch een drempel.’
Kraai noemt het voorbeeld van een collega die bijna met pensioen ging. ‘Zij wilde op zich nog wel een jaar doorwerken, maar ze wilde ook graag buiten de schoolvakanties op vakantie kunnen met haar al gepensioneerde man. Ze was ervan uitgegaan dat deze wens niet ingewilligd kon worden.’ Eenmaal uitgesproken bleek het rooster-technisch wel te organiseren, waardoor de leraar buiten de schoolvakanties weg kan en de school nog een extra jaar beschikking heeft over een bekwame leerkracht.
Ook voor een andere leraar die wel een dag extra dag wilde werken, is een oplossing gevonden. Zij kon die extra dag pas om negen uur ‘s ochtends beginnen, omdat ze haar eigen kind naar de opvang moest brengen. Kraai: ‘Ook zij ging ervan uit dat het dan sowieso niet zou lukken. Maar (…) op de dag dat ze extra wil werken, vangt een onderwijsassistent haar kleutergroep om half negen een halfuurtje op (…). Dat blijkt in de praktijk prima te werken.’
Het arbeidsmarktplatform doet vijf aanbevelingen:
• Begin de gesprekken over de deeltijdfactor vanuit duurzame inzetbaarheid en werkdruk
• Bied maatwerk en wees flexibel
• Houd rekening met de tijdsinvestering die vanuit scholen gevraagd wordt
• Faciliteer schooldirecteuren
• Sta open voor mogelijkheden om de pilot naast leraren te richten op ander onderwijspersoneel
Thijs Roovers van de AOb zit ook in het bestuur van het Arbeidsmarktplatform PO. ‘In mijn ogen onderstreept deze verkenning vooral het belang van goed werkgeverschap en duurzame inzetbaarheid.’
Je kunt niet verwachten dat onderwijspersoneel het lerarentekort zelf maar even oplost door even meer te gaan werken
Maar nog belangrijker is het volgens Roovers om – voordat je individuele regelingen treft met medewerkers – ‘de moeder van alle problemen’ weg te nemen: het lerarentekort. “Al jarenlang zet onderwijspersoneel een extra beentje bij. Er wordt structureel overgewerkt en de tekorten zijn al tijden reden voor tijdelijk meer werken bij collega's. De rek is er op veel plekken uit.”
Politieke keuzes
Roovers vervolgt: “Je kunt niet verwachten dat onderwijspersoneel het lerarentekort zelf maar 'even' oplost door 'even' meer te gaan werken. Het lerarentekort is veroorzaakt door verkeerde politieke keuzes en kan alleen maar worden opgelost als er nu goede politieke keuzes worden gemaakt.”
Vanuit dezelfde redenering liet voorzitter Tamar van Gelder vorige week weten in dagblad AD dat de AOb tegen de voltijdbonus is: ‘Mensen werken nu parttime omdat fulltime niet haalbaar is.’
