Stiekem gefilmd: nooit meer onbevangen voor de klas
Het lijkt een les als alle andere. Maar achteraf blijkt dat je met een mobieltje bent opgenomen, dat het fragment is gedeeld op sociale media, dat ouders verhaal komen halen en dat de directie je laat vallen. Het overkwam deze twee docenten.
Beeld: Typetank
Pas aan het einde van de les zag Betty de Loos, eerstegraads leraar Duits, dat een leerling een telefoon mee de klas in had gesmokkeld. Dus legde zij de gebruikelijke sanctie op: telefoon inleveren en de volgende dag om acht uur ’s ochtends melden. Zaak gesloten.
Was het maar waar. Want in die les (aan 3-havo) had zij een leerling nogal streng toegesproken: ‘Doe eens mee in de les, doe je boek open, geef eens antwoord.’ Ferm, maar niet overdreven. Een vriendin van die leerling had daar een geluidsopname van gemaakt, en daar was in geknipt en geplakt. “Ik ben niet zo handig met de beamer, dus ik had in diezelfde les een leerling gevraagd om mij te helpen. Als grapje had ik daarbij over mezelf gezegd: Tja, blond hè?” De leerling die De Loos in die les streng toesprak, was ook blond. Dus was dat ‘blond hè’-fragment achter de strenge toespraak geplakt.
Geplakt
Het geluidsfragment begon te circuleren onder leerlingen, de teamleider hoorde ervan en waarschuwde De Loos. “Ik snapte er niets van. Ik moest echt een paar dagen nadenken voordat ik begreep dat - en hoe - het fragment in elkaar was geplakt.”
Hoe kun je verwachten dat leerlingen respect hebben voor docenten als de ouders en directie dat al niet hebben?
Op de ouderavond kwamen vervolgens de ouders van de toegesproken leerling op hoge toon verhaal halen. Zij zouden er wel even voor zorgen dat De Loos ontslagen werd. Nou is zij daar niet zo bang voor: de eerstegraads leraren Duits liggen niet voor het oprapen, en bovendien kan De Loos bijna met pensioen. Maar leuk is anders. “Ik deed altijd met hart en ziel mijn werk, ik was altijd bezig met zorg voor de leerlingen. Maar op deze manier raak ik echt teleurgesteld in mijn beroep.”
Saboteren
Dat laatste herkent Ellen de Boer (niet haar echte naam) heel goed. In haar lessen Engels (ook 3-havo, maar op een andere school) waren twee vriendinnen de les structureel aan het saboteren. “Ze deden niets, ze werkten niet, ze zaten alleen maar te zuigen.” In de toetsweek haalden ze allebei een 3 voor het vak. “En dan hadden ze nog geluk, want een lager cijfer mocht ik niet geven.” De Boer keek uit naar het oudergesprek, een paar weken later. “Ik dacht: Nu kan ik het eindelijk eens met hun ouders hebben over de werkhouding van hun dochters.”
Dat liep even anders. Want het bleek dat een van de meiden De Boer stiekem had gefilmd. In die bewuste les was verder niets raars gebeurd: De Boer had tien minuten de stof uitgelegd en had de leerlingen daarna aan het werk gezet. “Opdrachten maken in het werkboek, leren van elkaar - en ik liep rond om te helpen waar dat nodig is.”
De ouders vlogen me nog net niet naar de keel
Het filmpje bewees volgens de ouders echter dat De Boer slecht lesgaf. Frontaal klassikaal lesgeven, het hele uur lang: dat had ze moeten doen. “De ouders vlogen me nog net niet naar de keel. De vader kwam wel bijna over de tafel heen en bonsde steeds met zijn vuist op het tafelblad: wat ging ik doen om zijn dochter betere resultaten te laten halen? En ondertussen zat die dochter ernaast, met een overwinnende smile. Ik weet niet meer hoe ik die tien minuten door ben gekomen.”
Na het gesprek liep De Boer meteen naar de conrector. Kon hij misschien even bij het volgende gesprek, met de ouders van de andere vriendin, komen zitten? Dat kon. In dat gesprek ging de kritiek op De Boer gewoon door. “De ouders vonden dat ik ‘gewoon moest gaan lesgeven’, dat ik mijn vak moest uitoefenen. Ik reageerde dat ik die ouders toch ook niet vertelde hoe zij hun vak moesten uitoefenen. En dat was, volgens de conrector, een opmerking die ik niet had moeten maken.”
Huilen
De ouders wilden na het gesprek nog doorpraten met de conrector, en ondertussen deed De Boer de rest van de oudergesprekken. “In het laatste gesprek gaf een moeder me het compliment dat haar zoon zo goed Engels sprak. Ik barstte in huilen uit. De moeder snapte er niets van: ze gaf me toch een compliment? Ja, zei ik. Maar ik heb zó’n vreselijke avond gehad.”
Aan het einde van de avond zag De Boer dat de ouders nog steeds zaten te praten met conrector. En later stapten de ouders ook nog naar de rector. “Alles achter mijn rug, natuurlijk.” En zij voelt zich absoluut niet gesteund. “De directie is bang voor slechte pr, dus de ouders worden met alle egards behandeld. Maar hoe kun je verwachten dat leerlingen respect hebben voor docenten als de ouders en directie dat al niet hebben?”
Ook Betty de Loos (van het ‘blond hè’-fragment) voelt zich niet gesteund door haar directie. “Ik heb contact opgenomen met de AOb, omdat ik wilde weten wat mijn rechten zijn. Tot mijn verrassing kreeg ik de volgende dag bericht van de AOb-advocaat: een school moet beleid hebben over het gebruik van mobieltjes in de klas, de school diende toe te zien dat die opnames gewist werden, en diende ook schriftelijk te verklaren dat dat gebeurd was.”
Familiair
Dus liet De Loos dit aan de schoolleiding weten, in een formele brief. “Ik ben niet zo van ‘geachte heer’ en ‘geachte mevrouw’, maar ik dacht: Als dit een dossier wordt, moet ik niet te familiair zijn.”
En toen waren de rapen gaar. Want het probleem was niet dat de leerlingen stiekem opnames hadden gemaakt en bewerkt: het probleem was dat De Loos er een formele zaak van maakte. “Zo gingen wij op school toch niet met elkaar om? Ik had volgens de directie ook nooit naar de vakbond moeten stappen. Het was een bijzonder onaangenaam gesprek.”
Met een onbevredigende uitkomst, want de directie wist uiteindelijk ook niet waar dat geluidsfragment precies was. Ja, ergens online of op sociale media, waarschijnlijk. Maar waar? “Ze hebben tegen de leerling gezegd dat zij het fragment moest wissen en de leerling zegt dat ze dat gedaan heeft. Daar vertrouw ik dan maar op.”
Schuld
Zowel Betty de Loos als Ellen de Boer kregen achteraf verder te horen dat het incident goed beschouwd hun eigen schuld was. Want leerlingen mogen hun telefoon niet meenemen in de les, en de docent moet daarop toezien. En daarin hadden ze allebei gefaald. “Ik heb, net als mijn collega’s, een telefoontas in de klas hangen”, zegt De Boer. En daar moeten aan het begin van de les alle mobieltjes in. Maar dat is, in de eerste plaats, elke keer een gevecht. “Als ik niet naast de deur sta om te zorgen dat de mobieltjes in de telefoontas gaan, houdt vrijwel iedereen ze bij zich.”
Je kunt moeilijk dertig leerlingen bij binnenkomst fouilleren
En in de tweede plaats: hoe kun je controleren of dertig leerlingen zich inderdaad elke keer aan die regel houden? “Leerlingen verstoppen nog wel eens wat, en ik kan ze moeilijk gaan fouilleren”, zegt De Loos, die ook een telefoontas heeft hangen.
In de derde plaats worden mobieltjes steeds vaker educatief gebruikt. De Loos: “Soms vraagt een leerling of hij even een foto mag maken van de aantekeningen op het bord. Die zet hij dan in de groeps-app. Dan zeg ik: Goed, haal je telefoon maar uit de telefoontas. Ik gebruik ook een moderne lesmethode van Malmberg, met veel digitaal materiaal, en bij sommige opgaven mogen leerlingen mijnwoordenboek.nl gebruiken. De telefoon is dus ook gewoon een leermiddel.”
Angst
De incidenten hebben grote gevolgen gehad. “Stiekem opnames maken vind ik een vorm van agressie”, zegt De Loos. “En ik realiseer me nu dat leerlingen via hun mobieltje een directe lijn met hun ouders hebben. Op een andere school zag ik eens een leerling appen onder tafel en ik wist dat haar vader in een motorbende zat. Het is toch een eng idee dat ouders je na de les op kunnen wachten.”
De Boer werd de eerstvolgende ouderavonden begeleid door twee potige collega’s. “Zij namen het echt voor me op. Ze zeiden: Je komt niet zomaar aan een collega van ons.” Maar nog steeds slaapt De Boer voor een ouderavond drie nachten van tevoren al niet.
Franse voorbeeld
Het wordt tijd, vindt zij, dat directies weer onvoorwaardelijk hun docenten steunen en respecteren, in plaats van angst hebben voor ouders. “Misschien moeten we het Franse voorbeeld volgen en mobieltjes helemaal verbieden op school. Dan beschermen we de leerlingen tegen hun afhankelijkheid van mobieltjes en kunnen docenten weer hun corebusiness uitvoeren: gewoon goed lesgeven.”
Al is dat lesgeven in haar geval niet meer hetzelfde als vroeger. “Ik sta nooit meer onbevangen voor de klas. Ik deed altijd iets extra’s voor de leerlingen, maar ik doe het niet meer. Ik ben mijn spontaniteit kwijt en die zal ik nooit meer terugkrijgen.”
De echte naam van Ellen de Boer is bij de redactie bekend.
Lees ook: ‘School moet beleid hebben voor mobieltjes in klas’
