Gevecht om hogere salarisschaal frustreert onderwijspersoneel
Onderwijspersoneel strijdt vaak jarenlang tevergeefs om in de juiste salarisschaal terecht te komen. Bijna duizend getuigenissen van pogingen om te klimmen, in alle onderwijssectoren, schetsen een beeld van willekeur, traineren en vriendjespolitiek. Voor sommigen heeft het proces een burn-out of vertrek uit het onderwijs tot gevolg.
Beeld: Typetank
De reacties van onderwijspersoneel op een Onderwijsblad-oproep in september lezen als een zwartboek van slecht werkgeverschap. In totaal reageerden bijna duizend personen*Iets meer dan een derde van de 986 personen die een ervaring deelde werkt in het primair onderwijs, net boven een derde in het voortgezet onderwijs en veertien procent in het mbo. De overigen zijn werkzaam in het hbo en wo. waaronder ongeveer zevenhonderd leraren, bijna driehonderd ondersteuners en enkele leidinggevenden op de vraag: ‘Wat is jouw ervaring met (proberen) in een hogere schaal (te) komen?’.
Opvallend vaak beschrijven zij dat doorstromen naar een hogere schaal een ‘kansloze missie’ is, ‘niet haalbaar’, of simpelweg ‘onmogelijk’. Met als gevolg dat personeel zich terugtrekt in de klas, overspannen raakt, of zelfs het onderwijs verlaat. Ook zet het proces vaak kwaad bloed tussen collega’s. Iets meer dan dertig van de duizend personen die reageerden schetsen een positieve ervaring.
Je ervaring delen kan nog steeds: check de enquête.
Functiemix
Al bijna vijftien jaar geleden zijn - voor leraren - afspraken gemaakt voor betere beloning en een carrièreperspectief. Onder de noemer functiemix zijn percentages bepaald voor de verdeling van leraren per salarisschaal. Dit voorjaar constateerde de Onderwijsinspectie dat het aantal leraren in het primair en voortgezet onderwijs dat in een hogere schaal terecht komt stagneert, vooral buiten de Randstad. In het mbo loopt het aantal docenten in de hogere schalen sterk terug.
Op basis van de reacties zijn acht conclusies te trekken. De geanonimiseerde, soms ingekorte reacties zijn exemplarisch voor de meeste ervaringen.
- De voorwaarden om in een hogere schaal te komen zijn onduidelijk
‘Het is onduidelijk en nauwelijks transparant wat je in termen van concreet gedrag moet doen en laten zien om een schaal hogerop te komen. Wanneer ik dit vraag aan mijn leidinggevende geeft zij hier geen antwoord op of verwijst naar het functiehuis waar in losse kreten staat dat men moet 'innoveren' maar hoe vaak, hoe groot is niet bekend.’ (docent hbo)
‘Meerdere keren aangekaart bij afdelingsleider (…). Op een gegeven ogenblik geef je de moed op. Je voelt je totaal ondergewaardeerd. Ook al doe je allerlei extra’s, krijg je daar geweldige beoordelingen… (…) Er zijn geen richtlijnen waaraan je moet voldoen, complete willekeur.’ (docent voortgezet onderwijs)
‘De eisen voor LB naar LC (1. Vakoverstijgende projecten, 2. Collega’s coachen en 3. Onderwijsinnovatie) lijken duidelijk maar zijn op vele manieren uit te leggen. Mij werd sowieso gezegd: collega’s coachen hoef je niet op in te zetten, daar hebben we genoeg mensen voor. En toen kwam Corona en was ik met een klein groepje enthousiastelingen ineens iedereen aan het opleiden en coachen in het digitaal onderwijs. Dat hielp overigens niets, want de volgende ronde werd ik het ook niet.’ (docent voortgezet onderwijs)
- Het proces duurt lang en is slopend
‘Ik heb dit 1 keer gedaan (2015) en het was een nachtmerrie. Er was op voorhand beloofd dat met behalen van het bko ik in schaal 12 zou worden gezet, maar het bleek een zenuwslopend proces waarin allerlei stenen in de weg werden gelegd om dit proces te vertragen of onmogelijk te maken. dankzij volharding (en steun van de vawo) ben ik hier doorheen geraakt (ik heb er wel een tinnitus aan over gehouden).’ (docent wo)
Het heeft bij mij uiteindelijk bijgedragen aan het krijgen van een lange burnout
‘Onduidelijke eisen, vage sollicitaties, ontbreken van een (duidelijke) procedure, onverklaarbare keuzes en ook loze beloftes. Op masterniveau handelen en functioneren heeft blijkbaar geen waarde. Daardoor veel gevoel van onrechtvaardigheid en in mijn ogen jarenlange onterechte afwijzingen. (…) Gek- en boosmakend. Demotiverend. Heeft bij mij uiteindelijk bijgedragen aan het krijgen van een lange burn-out en nog blijvende twijfel over het blijven op de huidige werkplek of zelfs het onderwijs’ (docent voortgezet onderwijs)
- De gelegenheid tot klimmen doet zich zelden voor
‘Bij mijn eerste sollicitatiegesprek voor LC werd gezegd dat ik te jong was. Vervolgens werd iemand benoemd die een jaar jonger was. (…) Zeven jaar later kwam er weer een ronde. Van de twintig kandidaten werden er drie gekozen. Ondanks het feit dat ik eerstegraads ben en in de bovenbouw les gaf was het weer mis. Uitleg werd niet gegeven. (…) En als een docent lastige vragen gaat stellen dan wordt er op het volgende functioneringsgesprek wel iets erbij verzonnen (…). Wensen en klachten van ouders en leerlingen immers genoeg.’ (docent voortgezet onderwijs)
‘Al 10 jaar in de laatste trede LC. Geen mogelijk tot de volgende schaal LD. Geen toekomst perspectief want er is geen geld. Gaat minstens zeven jaar duren voordat er ruimte komt zeggen ze. Steeds wel aan het bewijzen dat ik LD-waardig ben. Want stel dat. Ik voldoe aan de eisen die school stelt aan LD, eerstegraads actief in school met commissie contact met universiteiten, commissies buiten school enz. Het gaat door mijn hoofd om een rechtszaak te beginnen. Je voldoet, je werkt ervoor maar krijgt niet de bijbehorende beloning.’ (docent voortgezet onderwijs)
'Vreselijk, na jarenlang een peperkoek voorgeschoteld te krijgen, steeds net niet krijgen zonder enige duidelijke uitleg waarom niet. Mensen door hoepels laten springen. Er moet duidelijkheid komen (…).' (docent voortgezet onderwijs)
- Redenen voor afwijzing zijn vaag
'Een zeer moeizame promotie van de LB naar de LC schaal in het mbo. Vanuit mijn leidinggevende waren er allerlei toezeggingen gedaan, maar niet nagekomen. (...) Als ik het gesprek aanging om te vragen wat ik nog meer moest doen om succesvol door dit traject te komen, kreeg ik vage termen te horen als ‘je mist nog een helikopterview’ of dat ik nog meer taken moest oppakken.' (docent mbo)
- De procedure zet kwaad bloed tussen collega’s
'Ik kan er een boek over schrijven. (…) Het leek wel een Idols-wedstrijd. Onterechte, onjuiste feedback gekregen om maar van mij af te zijn. En nu dus collega's die meer verdienen terwijl we hetzelfde doen (of zelfs meer) met dezelfde passie. Zeer oneerlijk en onrechtvaardig. En als ik bezwaar wilde doorzetten dan moest er een hoorzitting komen. Fijn voor de werksfeer?! (…) Daarnaast zitten er mensen in LC die niet meer voor de klas staan. Totaal onrechtvaardig. (…) En totaal geen vervolg en nazorg. (…) Ik heb er iedere dag last van.’ (docent mbo)
- Assertiviteit is belangrijker dan kwaliteit
‘Ik ben geen showpaard, maar een werkpaard en helaas daar red ik het niet mee wat (…) LC betreft. Ik doe zoveel (…). Mentor in hart en nieren, vol liefde bezig met mijn vak (…), altijd stagiaires in de begeleiding (…). Lid van kernteam hoogbegaafdheid (…). Studie (…) talentbegeleider afgerond. POP-begeleider (…), voorzitter van onze actieve GSA (…) Dus ja, schiet mij maar lek. (…) Echt ik voel me zoooooooo tekort gedaan.’ (docent voortgezet onderwijs)
‘Het is vechten voor je plek, veel 'in het plaatje passen' weinig objectief. Voelt oneerlijk omdat collega's die minder assertief zijn of niet opvallen nooit in aanmerking zullen komen.’ (docent voortgezet onderwijs)
- Personeel verliest de motivatie om een stap extra te zetten
‘Mensen die niet eens lesgeven krijgen een LC-functie. Hoe dan? Ik ben gestopt mijn benen uit mijn lijf te rennen voor mijn school en velen met mij. Het motiveert je niet om wat extra's te doen. Velen zijn gestopt, draaien hun lessen en doen niet meer dan hoogst noodzakelijk is.’ (docent voortgezet onderwijs)
- Soms leidt een tevergeefse klimpoging tot afscheid van het onderwijs
‘Jaren in de laatste trede LB gezeten. Het is pure vriendjespolitiek en verder niets. Ik heb een MEd graad (...), ook dat haalde niks uit. Tig cursussen gevolgd, ook dat deed niks. Had bovengemiddelde scores op 360 graden feedback rondes, ook dat leverde niks op. Ik heb na zeventien jaar het onderwijs verlaten, ze weten niet wat ze in huis hadden.’ (docent mbo)
Als elke individuele werknemer moet bewijzen via ondoorzichtige procedures in welke schaal die hoort dan verziek je de sfeer
AOb-voorzitter Tamar van Gelder laat in een eerste reactie weten: “Dit zijn geen incidenten, dit is een structureel probleem. Als elke individuele werknemer moet bewijzen via ondoorzichtige procedures in welke schaal die hoort dan verziek je de sfeer. Er is een cao. Daar staat de handtekening onder, daar moeten de schoolbesturen en directeuren zich aan gaan houden. We weten dat veel mensen het onderwijs verlaten, dat komt ook hierdoor."
Volgens werkgeversorganisatie PO-raad is ieder geval van onzorgvuldige of niet-transparante inschaling er een teveel. Woordvoerder Thijs den Otter: "Het is natuurlijk wel een illusie te denken dat op enig moment iedereen tevreden zal zijn met zijn salaris." Voorlichter Stan Termeer van bestuurdersvereniging VO-raad mailt: "Het is moeilijk te reageren op de verschillende individuele en uiteenlopende situaties. Soms zullen er goede redenen zijn waarom een leraar niet naar een hogere schaal kan en soms kan er ook sprake zijn van slecht werkgeverschap. Dat laatste proberen we vanuit de VO-raad uiteraard te voorkomen."
De functiemix-afspraken hebben in het voortgezet onderwijs tot 2014 een sterk groeiend aandeel leraren in de hogere LC en LD-schalen heeft opgeleverd. Van 41,4 procent in 2009 naar 68,1 procent vijf jaar later. Sindsdien is het aandeel LC- en LD docenten licht afgenomen naar 65,4 procent.
De uitgebreide reactie van de MBO-raad op de ervaringen van het onderwijspersoneel vind je hier. Het mbo is de onderwijssector waar het het minst is gelukt om de streefpercentages van de functiemix te halen.
Waarschuwing
Van Gelder van de AOb vervolgt: “Hierbij alvast een waarschuwing aan al die onwillige directies en schoolbesturen: werken moet lonen. Klagen over tekorten, maar ondertussen je personeel niet waarderen gaat niet samen. Jullie weten dat het zo niet hoort en wij gaan onze leden helpen.”
Deze week organiseert de AOb zeven webinars voor AOb-leden over functiewaardering.
Dit is de eerste publicatie vanuit Samen maken, een project door het Onderwijsblad. Elke maand het belangrijkste vakblad voor het onderwijs in de bus?
Ook veel ondersteuners reageerden op de oproep. Lees: ‘AOb: Betaal onderwijsassistent die zelfstandig klas overneemt fatsoenlijk’
