'Extra' of 'extra extra'? Hoe het zit met het geld voor primair onderwijs
Extra geld. Voor het primair onderwijs. Een verrassing voor minister Slob. Onjuist, volgens de AOb. Dat was allang bekend. Hoe zit dat allemaal?
Beeld: Typetank
Was deze loonsverhoging nou al bekend of niet?
Jazeker, in het voorjaar krijgen de overheidswerkgevers bericht in de vorm van een brief, officieel: de ruimtebrief, waarin staat hoeveel geld er is voor het verbeteren van de arbeidsvoorwaarden. Die aanpassing is afgeleid van de ontwikkeling van de lonen in het bedrijfsleven. Dit jaar ligt die loonruimte iets boven de 3 procent. Daarmee kunnen vakbonden en werkgevers aan de slag om cao-afspraken te maken. De onderwijswerkgevers, PO-raad, VO-raad, MBO-raad, Vereniging Hogescholen en VSNU hebben allemaal zo'n brief in de brievenbus gekregen.
Voor wie geldt die loonruimte dan?
Voor alle overheidssectoren en de zorg. Dus voor ambtenaren, politie, militairen, waterschappen, ambulancepersoneel, verpleging etcetera. En natuurlijk voor iedereen die in het onderwijs werkt. Zelfs het salaris van minister Slob gaat volgens de wet automatisch mee omhoog.
Maar krijgt nu opeens alleen het primair onderwijs geld?
Nee, absoluut niet. De ruimte voor arbeidsvoorwaarden geldt voor álle onderwijssectoren. Het is een systeem dat sinds 1997 is ingevoerd. Die ruimtebrief komt elk jaar. En wordt door de ministers van Onderwijs zélf in het voorjaar aan de onderwijswerkgevers gestuurd. Niets nieuws of verrassends dus. Het is raar dat de minister gisteren alleen de bedragen voor de loonruimte van het primair onderwijs noemt en niet de bedragen voor de andere sectoren opsomt.
Het is raar dat de minister gisteren alleen de bedragen voor de loonruimte van het primair onderwijs noemt en niet de bedragen voor de andere sectoren
Nog even dit: het ministerie was echt verrast over de hoogte van het bedrag. Voor het primair onderwijs gaat het om een bedrag van 285 miljoen euro, dat is ook niet niks.
Procent-sommen vinden veel mensen moeilijk, dat begrijpen we best. En het gaat ook nog eens om grote getallen. Laten we even rekenen. Als het ministerie een brief stuurt dat de loonruimte ongeveer 3 procent is en er staat op hun eigen begroting pakweg 9 miljard euro aan personeelsuitgaven voor het primair onderwijs, om hoeveel geld gaat het dan? Ruwweg 270 miljoen euro. Dat konden de minister en zijn woordvoerder dus in het voorjaar al weten.
De minister heeft het over extra geld. Is dat zo?
Zo is het in 1997 bedachte systeem niet bedoeld. Het is geld voor de arbeidsvoorwaarden om de loonontwikkeling in andere sectoren te volgen. Anders zouden de salarissen van alle werknemers in de publieke sector steeds verder achterlopen bij de markt. En wil er niemand meer bij de overheid werken. Dus het is niet iets extra, maar de normale loonontwikkeling, een automatisme.
Een automatisme, die aanpassing van de lonen gebeurt dus altijd?
Was het maar waar. De overheid houdt zich bijna nooit aan de in 1997 gemaakte afspraken. Heel vaak is door bezuinigingen de loonruimte aangepast, soms zelfs helemaal geschrapt ‘de nullijn’, soms deels verlaagd. Dit jaar lijkt het er op dat het bedrag helemaal wordt toegekend. Misschien dat Slob het daarom wel 'extra' noemt. Omdat de overheid eindelijk weer een keer volgens de afspraken de volledige loonruimte toekent.
En wat bedoelt hij dan met 'extra extra', wat de bonden zouden willen?
'Extra extra' is natuurlijk slim gevonden. Vrij vertaald betekent het dat de bonden zeuren en altijd meer willen. Rupsje nooit genoeg, zeg maar. En ja, de bonden willen inderdaad extra, simpelweg omdat de lonen in het onderwijs sinds de bezuinigingen in de crisistijd achterlopen bij de markt. De lonen in het primair onderwijs helemaal, daar is de loonachterstand het grootst. We hebben met de lerarentekorten een levensgroot probleem, en om dat op te lossen moet er geïnvesteerd worden.
We hebben met de lerarentekorten een levensgroot probleem, en om dat op te lossen moet er geïnvesteerd worden
Dan wordt het hoog tijd om een cao in het primair onderwijs af te sluiten, waarom is die er nog niet?
Om te beginnen kennen de bonden de ruimtebrief niet, die is geheim. Heel vreemd. Er gaat dus tijdens de onderhandelingen veel tijd verloren om er achter te komen hoeveel ruimte er is. Als de bonden die brief krijgen, kunnen de onderhandelaars sneller zaken doen. Daar is een meerderheid in de Tweede Kamer het overigens mee eens, die wil dat ruimtebrief openbaar wordt, maar de minister voelt daar niets voor.
Oké, dat lost de politiek dus voor ons op. Maar de onderhandelingen zijn gestaakt?
Helaas wel. Er zijn veel knelpunten in het primair onderwijs, er is een stevig salarisprobleem in het speciaal onderwijs en schoolleiders willen ook een plus. Tel daarbij op een loonstijging voor iedereen om inflatie en loonontwikkeling bij de bedrijven bij te houden. Plus natuurlijk het verder dichten van de loonkloof. Dat lukt niet met ruim 3 procent voor 2019. De werkgevers wilden een langere looptijd tot in 2020, maar dan niet echt veel meer bieden. Daarom hebben zij de onderhandelingen stopgezet. Wel zijn bonden en PO-raad het er over eens dat er meer geld moet komen van het Rijk, om de problemen op te lossen, allereerst een noodpakket. Pas daarna kunnen we een goede cao afspreken.
Maar dan raken we het geld dat er is toch kwijt?
Zeker niet. Het geld wordt overgemaakt aan de schoolbesturen en zodra er een cao is, wordt het geld altijd met terugwerkende kracht in de lonen verwerkt. De onderhandelaars van de bonden willen niets liever dan snel een goede cao afsluiten, zodat iedereen het ook snel op zijn bankrekening heeft. Lukt dat niet dan weten we zeker dat het geld er is en met terugwerkende kracht komt.
