Een actiejaar in vogelvlucht
Personeel in het primair onderwijs beklom afgelopen jaar de barricades voor een beter salaris en lagere werkdruk. Een terugblik: van prikactie tot mega-demo.
Beeld: Fred van Diem
Saamhorigheid en solidariteit vochten dit schooljaar om voorrang in het primair onderwijs. Het was een actierijk jaar, met twee landelijke en vier regionale stakingen. Haast alle scholen hielden de deuren dicht. Tienduizenden leraren, ondersteuners en andere medewerkers, van basisscholen én uit het (voorgezet) speciaal onderwijs, stonden zij aan zij in het protest. Onder de donkere wolken van het nijpende lerarentekort klonk overal in het land de dezelfde noodkreet door: de werkdruk moet omlaag, het salaris moet omhoog. Het is niet onopgemerkt gebleven, een actiejaar in vogelvlucht:
'We kregen de steun van ouders’
Foto: Fred van Diem
Een kluitje in het riet, een doekje voor het bloeden, een opgewarmd broodje poep. Thijs Roovers, van PO in Actie, heeft inmiddels allerlei uitdrukkingen paraat om aan te geven dat het gewenste actieresultaat nog niet binnen is. Wel kijkt hij tevreden terug op afgelopen jaar. Het eerste uurtje staken in juni 2017 is bijvoorbeeld politiek cruciaal geweest, denkt Roovers. “Sommige mensen deden er lacherig over, maar we kregen toen de steun van ouders. 350 duizend mensen ondertekenden de petitie. Dat is een ongehoord aantal in Nederland.”
En ook 5 oktober, de dag dat in Den Haag ruim 60 duizend man onderwijspersoneel samenkwam, noemt Roovers ‘fenomenaal’. Over de estafetteacties heeft hij een dubbel gevoel. “Niet over de uitvoering of de opkomst. Dat ging super.” Maar wel of het strategisch de juiste keuze was. “Eind vorig jaar wilden wij doorzetten. Het momentum pakken en een landelijke, meerdaagse staking houden. We hebben ons toen laten overtuigen om de weg van de lange adem te bewandelen en daar heb ik geen spijt van. Wel is de media-aandacht een stuk minder geworden.”
Over Arie Slob zegt Roovers: “Hij kan nog zo’n toffe peer zijn, maar als ik zie welke kant zijn ministerie op wil: vijftig leerlingen op één leerkracht met onderwijsassistenten. Dat moeten we niet laten gebeuren.” Den Haag bedenkt momenteel van alles om het lerarentekort tegen te gaan, aldus Roovers. “Alleen de portemonnee trekken: ho maar.”
‘Er bestaat geen blauwdruk voor staken’
Foto: Rob Niemantsverdriet
Het was even zoeken voor het PO-front na de succesvolle landelijke acties in 2017. “Maar we wisten: met een nieuw kabinet moet je er niet meteen met een gestrekt been in. Dan houden de coalitiepartners elkaar stevig vast”, vertelt Eugenie Stolk van de AOb. Dus kwamen er in 2018 estafetteacties, een werkdrukakkoord en een cao.
Laatstgenoemde was er niet gekomen wanneer het PO-front was gescheurd, legt Stolk uit: “Het ministerie gokte erop dat het werkdrukakkoord de angel uit de acties zou halen. Of dat het PO-front, waar ook de werkgevers in zitten, op enig moment uit elkaar zou vallen.” Ze is trots dat die twee dingen niet zijn gebeurd. “Door een front te vormen kan het kabinet ons niet tegen elkaar uit spelen.” Bovendien staat in de nieuwe cao dat het werk in het primair onderwijs gelijkwaardig is aan het werk in het voortgezet onderwijs. “Daardoor is er nog minder grond om de loonkloof met het voortgezet onderwijs in stand te houden.”
Stolk heeft wat dat betreft genoeg van Slobs excuses. “Hij zegt telkens: Ik heb geen geld. En: Ik kan niet over m’n graf regeren. Maar ik denk: Regeren is vooruitzien. De minister is een aimabele, respectabele man, maar hij heeft geen visie en geen goede oplossing voor het lerarentekort. Want hij weet ook: aan een goede visie kleeft een bedrag.” Na de zomer wil de AOb dan ook stevigere acties. “De vraag is wel telkens: wat is de meest effectieve manier? Daar zijn we ook nu weer druk naar op zoek. Er bestaat geen blauwdruk voor staken.”
‘Scholen sluiten raakt mijn onderwijsmerg’
Foto: Edith van Montfort
“Ik ben niet bij de manifestaties geweest, maar steunde de acties wel voluit”, vertelt Edith van Montfort, bestuurder bij Saam, een organisatie van 29 basisscholen in de regio Oss. “Ik vind het fantastisch dat leraren het podium hebben gepakt en sta achter de onderliggende doelen: beter salaris en minder werkdruk. We hadden intern afgesproken dat een school dicht zou gaan als meer dan de helft van het team staakte, en alle scholen zijn dichtgegaan.” Bij de estafettestaking werden stakende personeelsleden toegejuicht om naar een manifestatie te gaan. “Laat je zien op een plek waar het ertoe doet.”
Bij alle stakingen zijn de salarissen doorbetaald. Aanvankelijk was er met andere besturen in de regio afgestemd om dat bij de tweede stakingsdag, in december, niet te doen. Uiteindelijk bleken de besturen daar toch van terug te komen en sloot Van Montfort zich daarbij aan. “De discussie binnen onze organisatie werd soms best fel gevoerd. Sommigen zeiden: We voelen ons alleen gesteund als we doorbetaald krijgen. Daar had ik moeite mee, want staken is een persoonlijke, principiële keuze.”
Of ze na de zomer de volgende stakingen blijft steunen, vindt Van Montfort een lastig dilemma. “Eigenlijk is het vreemd dat je trots een cao-akkoord presenteert en gelijk doorgaat met actievoeren. Maar er is ook een principieel punt: als je eisen niet zijn ingewilligd, ga je door. Misschien moeten we kijken naar andere actievormen dan de boel platgooien. Scholen sluiten raakt mijn onderwijsmerg: op den duur worden met name minder kansrijke kinderen daar de dupe van. Het zou goed zijn als we het met z’n allen over dat dilemma kunnen hebben.”
