Zo start je het schooljaar positief
Een nieuwe lichting leerlingen is spannend. Streng doen, lijkt dan veilig. Maar het credo don’t smile till Christmas is achterhaald. Onderwijswetenschappers zeggen: focus je op de relatie met leerlingen. En wees duidelijk en voorspelbaar.
Beeld: Nanne Meulendijks
1. Steek veel tijd in het proces
“Net als op de basisschool”, vertelt ervaren vo-docent en schrijver Frank Gaarthuis. “Bijvoorbeeld het binnenkomen in de klas, welk gedrag wil je dan zien van je leerlingen? Dat ze direct naar hun plekje gaan, dat ze hun spullen op tafel klaarleggen?” Hetzelfde geldt voor het instructiemoment. Mogen er tussendoor vragen gesteld worden, of niet? “Denk daar over na en oefen het gewenste gedrag in.”
2. Ga voor een positieve relatie
Maar liefst 65 internationale studies naar klassenmanagement in het primair en voortgezet onderwijs bekeek onderwijskundige Hanke Korpershoek. Wat haar opviel in de jongste batch, is dat in de wetenschap steeds meer aandacht komt voor een positieve relatie tussen leraar en leerling. Deze blijkt effectief te zijn. Korpershoek: “Het gedrag van leerlingen beïnvloeden is een vaardigheid die veel verder gaat dan reageren op ongewenst gedrag. Ga voor die positieve relatie, zodat een leerling iets voor je wil doen.”
3. Probeer zo snel mogelijk namen te kennen
Gebruik vaste plattegronden, of overzichten met fotootjes van de kinderen die sommige scholen hebben, tipt docent Yasis Yailali bij een Doorloopje over positieve relaties opbouwen. Gaarthuis vreest dat het soms lastig blijft. “Je kunt ook aangeven dat je begrijpt dat het voor elke leerling fijn is om met zijn of haar naam aangesproken te worden en uitleggen waarom dat nog niet lukt. Bijvoorbeeld omdat je tweehonderd nieuwe namen te leren hebt.”
Dit artikel lees je gratis uit het Onderwijsblad van september. Tien keer per jaar het blad in je bus? Sluit je aan bij de AOb
4. Evalueer aan het eind van de les
Wat ging er al goed en wat nog niet? Gaarthuis: “Ook dit heeft te maken met het oefenen van het gewenste gedrag. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: ‘Tijdens het instructiemoment hoorde ik nog veel geroezemoes, daar gaan we de volgende keer aan werken.’ Ben je een startende leerkracht? Schrijf dan voor jezelf op wat je voor de volgende les wilt onthouden.
5. Wees duidelijk en consequent
Het klinkt als een open deur, maar (ervarings)deskundigen hameren erop: voorspelbaar, consequent en duidelijk zijn. Als meer autoritair lerarengedrag jou daarbij helpt, is dat prima, denkt Gaarthuis. Hij kent de uitdrukking don’t smile till Christmas wel. “Maar ik denk dat niemand dat volhoudt.” Aan de andere kant stelt hij: “Als een meer autoritaire houding bij jou past om de inhoud van je les over te brengen, is dat prima. Autoritair hoeft niet onaardig te zijn.”
6. Voorkomen is beter dan genezen
Of zoals Korpershoek zegt: “Preventieve strategieën werken beter dan reactieve.” Dat betekent dat er bij voorkeur schoolbrede afspraken zijn over hoe leerlingen zich gedragen in de klas. Gaarthuis vult aan: houd het simpel. Kom telkens terug op basisafspraken die je samen met de klas hebt gemaakt. Laat je niet verleiden tot ingewikkelde systemen om met ongewenst gedrag om te gaan. Zoals: eerst een waarschuwing, dan iemands naam op het bord, dan een kruisje erachter. Gaarthuis: “Dat zijn allemaal extra handelingen die bovenop komen wat je eigenlijk moet doen: kennis overdragen.”
7. Beoordeel het gedrag, niet de persoon
Wat doe je met de muiters en testers? Kinderen die vanaf dag één op een negatieve manier je aandacht vragen. Volgens Gaarthuis is het slim ze op hun gedrag aan te spreken, niet op de persoon: “Bijvoorbeeld: ‘We praten niet door de instructie heen’ in plaats van zijn of haar naam te noemen en: Hou nou eens op.” Nog een tip: laat het kind aan het eind van de les even blijven en zeg dan juist iets positiefs. Gaarthuis: “Niet slijmen, maar even aandacht geven.” Zo leert dit type leerling dat hij of zij niet alleen belangstelling krijgt door vervelend gedrag.
8. Accepteer dat het niet perfect gaat
Gaarthuis heeft haar nog steeds jaarlijks, aan het eind van de zomer: een nachtmerrie over complete chaos in de klas. Dus ja, ook ervaren leerkrachten zijn, soms onbewust, nerveus voor het nieuwe schooljaar. Dat is normaal. Zet niet te veel druk op jezelf, zegt Korpershoek. “Een relatie opbouwen duurt even. Soms gaat het niet goed, het mag zich ontwikkelen.”
Meer weten?
- Check de Doorloopjes, dat zijn korte filmpjes met uitleg en tips voor leraren, over gedrag & relaties
- Docent en teamleider Frank Gaarthuis schreef Een goed begin is het halve werk en Haal meer uit het einde van je les
- Hanke Korpershoek e.a. van de Universiteit Groningen analyseerden vorig jaar recente internationale studies naar klassenmanagement.
