Waarom zelfs gemotiveerde studenten afhaken
In het hbo haalt maar 51,5 procent van de studenten binnen vijf jaar een diploma. Communicatiedocent Raimke Groothuizen stelt het uitvalprobleem op een niet-zure manier aan de orde in een sprookjesboek. "Studenten moeten om hulp vragen, maar docenten moeten de opening bieden."
Docent communicatie Raimke Groothuizen (links) prikte door de onverschillige façade van student Madycke Dielemans (rechts) heen. Foto: Dolph Cantrijn
Met een mbo-diploma mediavormgeving op zak begon Madycke Dielemans (24) drie jaar geleden aan een vervolgstudie bij Avans Hogeschool in Breda. Ze had al een eigen ontwerpstudio en wilde doorgroeien. “Ik ontwerp nu logo’s en maak illustraties en video’s. Met een hbo-diploma communicatie erbij kan ik mijn klanten het hele pakket bieden, van grafisch ontwerp tot strategisch communicatieplan.” Ze startte vol verwachting, maar het werd een eenzaam avontuur dat ze twee jaar later bijna opgaf.
Er werd lacherig gedaan over mijn ambities
In het hbo stuitte ze al snel op vooroordelen over het mbo. “Een docent zei tegen mij: ‘Madycke, je hebt in het mbo natuurlijk niet zo hard hoeven werken’, terwijl ik vier jaar keihard had gewerkt en trots was op mijn mbo-diploma. Er werd ook lacherig gedaan over mijn ambities. Mijn studio werd als een hobby gezien, een soort bijbaantje, terwijl ik serieuze opdrachtgevers heb.” Ze voelde zich niet welkom en kreeg bovendien het gevoel dat ze als mbo’er strenger werd beoordeeld. “Omdat ik daar tegenin ging, kreeg ik het stempel ‘lastige student’.”
In het eerste jaar ging ze nog wel naar alle lessen, maar toen haar studieloopbaancoach in het tweede jaar opperde dat ze altijd kon stoppen met de studie, knapte er iets. “Het was geruststellend bedoeld, maar het raakte mij diep. Ik begon aan mezelf te twijfelen en kreeg moeite met naar school gaan omdat ik me ongewenst voelde.” Haar onzekerheid verborg ze achter een onbewogen masker. Ze kwam niet meer naar colleges omdat ze niet kreeg wat ze nodig had om te groeien. “Toen kreeg ik ook nog het stempel ‘ongemotiveerd’. Stoppen met de studie leek toen ineens de beste optie”, vertelt ze.
Docent-coaches vragen wel hoe het met je gaat, maar ze luisteren niet naar het antwoord
Hulp vragen, had in Madyckes ogen weinig geen zin. “Docent-coaches vragen wel hoe het met je gaat, maar ze luisteren niet naar het antwoord”, was haar ervaring. “Een paar jaar voor ik aan mijn hbo-studie begon, is mijn vader overleden. Uiteraard had ik dat aan mijn studieloopbaancoach verteld. In het gesprek erna vroeg hij weer naar mijn ouders. Toen ik opmerkte dat mijn vader is overleden, beweerde hij dat ik dat niet had verteld. Maar hij heeft gewoon niet geluisterd.”
Docent communicatie Raimke Groothuizen prikte door de onverschillige façade van Madycke heen. “Ik ben altijd erg gespitst op gedragsverandering. Als ik bij een student gedrag zie dat ik niet eerder zag, vraag ik wat er aan de hand is”, legt zij uit. “Waar loop je tegen aan? Waarmee kan ik je helpen?” Dat opende een deur bij Madycke.
Zij gelooft in mij
Samen maakten zij een studieplan om ervoor te zorgen dat Madycke in het derde studiejaar op stage zou kunnen. “Raimke luisterde wel naar mij. Ze vroeg ook naar mijn thuissituatie en mijn bedrijf. Zij gelooft in mij, daarom ben ik die stage gaan doen”, legt Madycke uit. “En ze liepen met haar weg op dat stageadres”, glundert Groothuizen.
Studenten worden in hokjes gestopt
“Madyckes ervaring is helaas exemplarisch”, stelt Groothuizen. “Studenten worden heel snel in een hokje gestopt. Een student die weinig in de les is, is ongemotiveerd. Een student die voor de derde keer met een nieuwe studie begint, wordt benaderd als een potentiële uitvaller. Daardoor voelen studenten zich niet gezien.”
Zo lopen zelfs de meest gemotiveerde studenten vast. Cijfers van de Vereniging van Hogescholen wijzen uit dat maar 51,5 procent van de hbo-studenten binnen vijf jaar een diploma haalt. Groothuizen: “Dat trek ik me erg aan. Het gaat niet goed met jonge mensen. Ik wil als docent een bijdrage leveren aan het aanpakken van het uitvalprobleem.”
Te horen krijgen dat je geen talent hebt, doet iets met je zelfbeeld
“Zelf heb ik twee opleidingen gevolgd bij Avans waarin ik ben vastgelopen”, vertelt Groothuizen. Op de kunstacademie vertelde een docent haar dat ze echt geen talent heeft. Later zei haar stagebegeleider op de deeltijd-pabo vlak voor haar afstuderen: ‘Ik zie jou niet lesgeven.’ Beiden zaten ernaast. De animatiefilm waarmee Groothuizen ondanks haar vermeende gebrek aan talent afstudeerde aan de academie, werd een internationaal succes. De film draaide op vijftig filmfestivals en won een aantal prijzen. Hoewel ze de pabo niet afmaakte, staat Groothuizen al tien jaar met veel enthousiasme voor de klas in het mbo en hbo. Toch speelt de deuk in haar zelfvertrouwen soms weer op. “Te horen krijgen dat je geen talent hebt, doet iets met je zelfbeeld. Ik heb me als student vaak eenzaam en een totale mislukking gevoeld.”
Ik zie heel veel docenten binnen een jaar met een burn-out onderuitgaan
Toen ze tien jaar na het pabo-debacle als docent terugkeerde bij Avans, merkte Groothuizen dat er niet veel is veranderd: er wordt nog steeds slecht geluisterd naar studenten. Geen wonder, want het onderwijs is niet alleen een overlevingsstrijd voor studenten, maar ook voor docenten. “Wij halen experts uit het werkveld en die kunnen zonder didactische scholing voor de klas. Zij gaan onderwijs verzorgen zoals ze dat zelf hebben gehad. Zo haal je jaren tachtig-onderwijs in huis. Als ze na een half jaar aan een didactische training beginnen, is het kwaad als geschied. Ik zie hier bij Avans heel veel beginnende docenten binnen een jaar met een burn-out onderuitgaan.”
Omdat je als docent in je eentje niet veel kunt doen aan de grote uitval, besloot Groothuizen het probleem aan te kaarten in een boek. Geen saai, analytisch boek, maar een boek waarin verhalen verteld worden waarin lezers zichzelf herkennen. “Mijn specialisatie is uitleganimaties maken, dus lastige dingen zo eenvoudig mogelijk uitleggen. Daarbij zoek ik naar metaforen om concepten op een toegankelijke manier presenteren.”
Ik wilde studenten hoop geven
Het werd een Harry Potter-achtig sprookjesboek waarin feeën, kabouters, trollen, heksen en tovenaarskinderen tegen pijnlijke studieproblemen aanlopen die ze weten te overwinnen door volwassenen in vertrouwen te nemen. “Ik wilde het uitvalprobleem op een niet-zure manier aan de orde stellen en studenten hoop geven. Daarom is het een sprookjesboek geworden, want sprookjes lopen altijd goed af.”
De twaalf sprookjes zijn aan de dagelijkse werkelijk ontleend waarin docenten, veeleisende ouders of medestudenten - bedoeld of onbedoeld - het zelfvertrouwen en de motivatie van studenten weten te ondermijnen. “Ik wilde niemand in mijn omgeving zwart maken. Daarom kwam de sprookjesvorm ook goed uit. Er is geen collega die zich herkend in een zelfingenomen kabouter”, lacht zij. De verhalende vertelvorm biedt bovendien de mogelijkheid de uitvalproblematiek vanuit verschillende perspectieven te benaderen, legt Groothuizen uit. De verhalen worden afwisselend door studenten, ouders, docenten of buitenstaanders verteld. “Ik hoop dat die verschillende perspectieven tot wat meer begrip en mildheid leiden.”
Prestatiedruk en buitensluiting
Na ieder sprookje volgt een persoonlijk verhaal van een echte student. Madycke Dielemans verhaalt over de emotionele achtbaan waarin zij terecht kwam toen de haalbaarheid van haar ambities in twijfel werd getrokken. Andere studenten geven schrijnende voorbeelden van discriminatie, keuzestress, prestatiedruk en buitensluiting.
Het is heel normaal om obstakels tegen te komen
Groothuizen hoopt dat het sprookjesboek studenten duidelijk maakt dat ze niet de enigen zijn die worstelen met studieproblemen. “Ze hoeven zich niet te schamen. Het is heel normaal om obstakels tegen te komen waar je een tijdje mee worstelt. Hulp vragen, helpt je door lastige tijden heen.”
Groothuizen is trots op haar studenten en is ook blij met de belangstelling van onderwijsprofessionals en ouders. “Dit boek brengt ook wat te weeg bij docenten. Ik hoor van collega’s dat ze niet wisten dat deze problemen op onze eigen hogeschool spelen.”
Ik hoop dat we met elkaar in gesprek gaan over wat er aan de hand is in het onderwijs
“Ik hoop dat het sprookjesboek ook een praat-stuk wordt voor opleidingsteams. Dat we met elkaar en met ouders in gesprek gaan over wat er aan de hand is in het onderwijs. We weten allemaal dat het slecht gesteld is met het mentale welzijn van jongeren. Studenten moeten om hulp vragen, maar docenten moeten de opening bieden door meer oog te hebben voor individuele studenten.”
Raimke Groothuizen, Sprookjesboek voor studenten die niet in sprookjes geloven, AnderZ Van Duuren Media, € 24,99
