Vrouw komt weinig voor in schoolboeken
In schoolboeken die brugklassers gebruiken bij de vakken Nederlands en wiskunde zijn vrouwen ondervertegenwoordigd. In de teksten zijn weinig niet-westerse personen te vinden en stereotypen komen regelmatig langs.
Beeld: pixabay
Dat blijkt uit onderzoek van hoogleraar Judi Mesman van de Universiteit Leiden. Zij doet onderzoek op het gebied van jeugd en maatschappij en heeft alle schoolboeken van Nederlands en wiskunde -van vmbo tot en met vwo- doorgeploegd. In totaal analyseerde zij 13 duizend 'personages' die in de opdrachten naar voren komen. Ze koos voor de boeken van de vakken wiskunde en Nederlands omdat uitgevers en schrijvers daar zelf de personages rondom opdrachten bedenken. “En dit zijn verplichte vakken voor brugklassers", zegt Mesman.
Vrouwen
Uit het onderzoek blijkt dat vrouwen in zowel tekst als beeld ondervertegenwoordigd zijn in de schoolboeken. Volgens Mesman is het aandeel vrouwen in de schoolboeken 41 procent. Ook hebben vrouwen in de schoolboeken minder vaak een beroep dan de mannen. Van de onderzochte personages met een beroep was het aandeel vrouwen 28 procent. Ook is er sprake van stereotypen. Zo zijn er meer vrouwen die een ouderrol of huishoudelijke taak vervullen in de schoolboeken. Mannen kwamen vaker voor als topsporter, wetenschapper of met iets technisch.
“Het is niet zo dat alle stereotypen van de pagina’s afspatten”, zegt Mesman. “Typische jaren '50 plaatjes vind je niet terug in de boeken. Het gaat meer om subtiele patronen die je ontdekt als je gaat tellen. Dit gebeurt overigens niet alleen in Nederland, ook in andere landen is dit het geval."
Niet-westers
De hoogleraar nam ook etniciteit onder de loep en keek naar personages met een niet-westerse achtergrond. Ze zette dit af tegen de verhouding bewoners met een niet-westerse achtergrond in Nederland. Mesman: “In beeld gaat dit heel goed, maar vooral in tekst blijft deze groep achter. Het gaat dan toch vaak over 'Peter’ en ‘Marieke’. Slechts 5 procent van de namen was niet-Westers en als ik de definitie ruimer neem gaat het om 9 procent. Daar is dus winst te behalen, want 13,9 procent van de bevolking heeft een niet-Westerse achtergrond." Ook bleek dat niet-Westerse personages vaker beroepen hadden met een lagere status.
Elk mens heeft te maken met automatische associaties
De schrijvers van de boeken doen het niet expres, benadrukt de hoogleraar. “Elk mens heeft te maken met automatische associaties. Het gaat om subtiele patronen, maar leerlingen pikken juist die boodschappen wel op, weten we uit eerder onderzoek. Zo kunnen meisjes zich minder belangrijk gaan voelen dan jongens. Zo bleek dat meisjes die een foto zien van een man die een scheikundeproef doet, slechter presteren dan wanneer een vrouw die proef doet. Ze denken dan onbewust toch, 'bèta is voor jongens' en worden zenuwachtiger.”
Uitgevers
De uitgevers werkten mee aan het onderzoek en hun brancheorganisatie laat in een persbericht via de Universiteit Leiden weten dat ze met de conclusies aan de slag gaan om onbewuste stereotypering te vermijden.
