Ventilatiesubsidie lost achterstallig onderhoud niet op
Veel scholen worstelen al jaren met hun binnenklimaat. Door corona kwam er een financiële injectie om de ventilatie op orde te krijgen. Leuk, maar nauwelijks een substantiële bijdrage, klinkt het bij veel schoolbesturen. “Het geld moet vooral uit je eigen budget komen.”
Beeld: Nanne Meulendijks
In februari van dit jaar zaten sommige leerlingen in skipak of winterjas in de klas te blauwbekken. Ramen open, want goed ventileren, is het motto vanwege corona. Het leverde fotogenieke plaatjes op in de regionale media en brede verontwaardiging. Over een maand of twee staan die ramen waarschijnlijk nog steeds open en is het juist stikheet en benauwd in diezelfde klaslokalen.
Er is al jaren veel mis met het binnenklimaat op scholen, dat blijkt keer op keer uit onderzoek.* In 2005 startte de overheid met een programma Frisse scholen, voor een beter binnenklimaat. Uit onderzoek in dat jaar bleek dat het binnenklimaat op acht van de tien scholen ronduit slecht was. In 2013 was de schatting van experts dat het binnenklimaat op zes van de tien scholen nog steeds niet op orde was. In oktober 2020 werd een onderzoek uitgevoerd naar ventilatie en de aanwezigheid van CO2-meters in lokalen. Daaruit bleek dat nog geen derde van alle schoolgebouwen in het primair en voortgezet onderwijs de ventilatie bewezen op orde heeft. Door corona kwam er subsidie om scholen zover te krijgen dat ze investeren in de verbetering van de ventilatie. Vaak gebeurt dat door klimaatinstallaties, zodat de hoeveelheid frisse lucht in een lokaal niet afhankelijk is van docenten en leerlingen die ramen en deuren open zetten.
CO2-waarden
Bij de stichting Spaarnesant in Haarlem (25 scholen voor openbaar primair en speciaal onderwijs) was al jaren geleden, toen nog niemand van corona had gehoord, veel aandacht voor het binnenklimaat. Jan Aalberts, directeur bedrijfsvoering, relativeert de belangstelling die er nu is voor ventilatie. “Van te veel CO2 in een lokaal krijg je natuurlijk geen corona. Dat krijg je door te dicht bij een besmet persoon te staan. We willen in al onze gebouwen een binnenklimaat dat gezond is voor leerlingen en personeel. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt bovendien dat leerprestaties omhooggaan als de CO2-waarden binnen goed zijn.”
Van te veel CO2 in een lokaal krijg je natuurlijk geen corona
Er werd bij Spaarnesant al flink geïnvesteerd in de verbetering van het binnenklimaat, nu heeft de stichting ook de Specifieke uitkering ventilatie in scholen (Suvis) *De Specifieke uitkering ventilatie in scholen (Suvis) moet worden aangevraagd door gemeentes, niet door schoolbesturen. In totaal is er bijna 100 miljoen euro beschikbaar. De aanvraagperiode loopt tot 1 juni, maar er zijn inmiddels zoveel aanvragen ingediend dat deze het beschikbare budget overschrijden. Dat wil niet zeggen dat de pot leeg is, wel dat de bodem in zicht is.aangevraagd voor vier scholen. Bij eventuele volgende regelingen wil Spaarnesant ook meedoen. “De helft van onze gebouwen heeft geen ventilatiesysteem. Elke ervaren leerkracht zet ramen en roosters open, maar we willen niet van dat goede gebruikersgedrag afhankelijk zijn. Een goed werkende installatie zorgt permanent voor een gezond binnenklimaat, daar gaat het om. Genoeg frisse lucht, koel in de zomer, prettig in de winter. Bovendien: onze panden zijn gemiddeld 65 jaar oud en niet de meest energiezuinige gebouwen, dat willen we nu ook meteen meenemen. De plafonds moeten toch open, dan kunnen we meteen ledverlichting aanbrengen als die nog niet aanwezig is.”
Leerprestaties gaan omhoog als de CO2-waarden binnen goed zijn
Afschrijving
De aanpassingen kosten minstens drie ton per gebouw, schat Aalberts. “Het rijk subsidieert 30 procent en over die andere 70 procent moet je als bestuur met de gemeente praten. Haarlem zegt: We betalen alleen mee als er gerenoveerd of vernieuwd moet worden. Dus de rekening is voor ons.”
Spaarnesant (850 personeelsleden) spreidt de afschrijving over twintig jaar: “Dan kost het ons het geld van één leerkracht per jaar. Op onze aantallen valt dat mee. Maar we betalen het dus uit de lumpsum en die is hier gewoon niet voor bedoeld. We komen structureel te kort op de exploitatie van onze gebouwen, daar moet een oplossing voor komen. Het McKinsey-rapport uit 2020 concludeerde ook al dat het rijk onvoldoende geld beschikbaar stelt om het onderhoud van schoolgebouwen op peil te houden. Er is al langdurig sprake van onderbekostiging van het onderwijs, en dit komt er nu dan ook weer bij.”
De investering kost ons het geld van één leerkracht per jaar
Niet alleen de gemeente Haarlem geeft niet thuis, in bijvoorbeeld Harderwijk is de gemeente ook niet van plan om mee te betalen aan verbetering van het binnenklimaat op scholen, liet wethouder Marcel Companjen in een brandbrief aan demissionair minister Arie Slob weten: niet begroot, te korte termijn, onhaalbaar. In Haaksbergen kreeg schoolbestuur Keender ook snel nul op het rekest. Natuurlijk wilde de gemeente wel een aanvraag indienen, maar er komt geen geld, bleek uit een bericht in regionale krant Tubantia. Want: “Keender is eigenaar van de gebouwen.” De gemeente Eindhoven toont wat meer verantwoordelijkheidsgevoel. In overleg met de schoolbesturen werd er voor dertien gebouwen Suvis aangevraagd en de gemeente heeft toegezegd de Suvis-bijdrage aan te vullen tot 50 procent van het uiteindelijke benodigde bedrag. De andere 50 procent komt dus voor rekening van het schoolbestuur. Dat kost de gemeente in totaal 4 miljoen euro.
We betalen het uit de lumpsum en die is daar niet voor bedoeld
Uit eigen zak
Wie aan de slag wil, zal vooral zelf moeten investeren, zegt beleidsmedewerker huisvesting Rob Koning van Blosse Onderwijs in Heerhugowaard. “Gemeentes staan duidelijk niet te springen om bij te dragen.” Ook ‘zijn’ gemeente Castricum doet niet mee aan de cofinanciering die het rijk zo optimistisch suggereert. Toch starten deze zomer de werkzaamheden bij basisschool het Kleurenorkest in Limmen. “Wij hadden hiervoor al middelen gereserveerd. Dan is die 30 procent natuurlijk een mooie meevaller.” Maar ook dan moet je je niet rijk rekenen, nuanceert Koning de vrijgevigheid van de overheid. “Die 30 procent is afhankelijk van het aantal leerlingen. Deze school telt minder dan 250 leerlingen. Dat betekent een rijksbijdrage van maximaal 150 duizend euro, terwijl de aanpassingen een veelvoud kosten.”
Bovendien: “Als je hiermee aan de slag gaat, kijk je natuurlijk breder naar verduurzaming van je gebouw: ook naar zonnepanelen en ledverlichting. Je wilt je gebouw zo energieneutraal mogelijk maken. En 150 duizend euro is meer dan niks, maar natuurlijk absoluut onvoldoende als je dat goed aan wilt pakken.”
Droge lucht
In Oegstgeest hoopt directeur Mathijs Albers van basisschool de Vogels dat er deze zomer ook een nieuwe klimaatinstallatie komt. “Het huidige systeem heeft niet genoeg power. Dat zit deels in de omvang van de lokalen, deels in de groepen die steeds groter zijn geworden.” Leerkrachten hebben last van droge lucht, soms hoofdpijn en aan het eind van de dag zijn mensen vaak moe. “Maar dat wijt je natuurlijk niet meteen aan een gebrek aan frisse lucht.” Toch is dat wel het geval, wijzen de CO2-meters uit. “Bij rood moet je eigenlijk het lokaal verlaten, maar dat is natuurlijk heel lastig en gebeurt zeker niet altijd.” De Suvis is aangevraagd, er ligt al een offerte van een aannemer van rond de 5 ton. “Maar of gemeente en bestuur eruit komen, is nog niet duidelijk. We zijn volgens het integraal huisvestingsplan eigenlijk pas in 2025 aan de beurt. Het bestuur heeft natuurlijk reserves, maar we zijn niet de enige school met serieuze problemen op het gebied van huisvesting.”
Voor onderwijspersoneel en medezeggenschapsraden schreef de AOb de handreiking. Download de handreiking voor het funderend onderwijs. De brochure voor het mbo en hoger onderwijs vind je hier.
