Telefoonverbod vereist nieuwe routines op school

Tekst Lucas Cornelissen - 8 januari 2024 - 4 Minuten om te lezen

Beeld: Rosa Snijders

Sinds 1 januari dit jaar zijn telefoons in middelbare schoolklassen niet meer welkom. Vanaf volgend schooljaar geldt op basisscholen hetzelfde.

Het Onderwijsblad zocht uit hoe scholen die al eerder overstag gingen omgaan met de eis van de overheid. En geeft vier tips om de praktijk te verbeteren.

1. Bied alternatieven

Omdat leerlingen elkaar meer zullen opzoeken is het goed om na te denken over alternatieven voor in de pauzes. Sportmogelijkheden worden veel genoemd zoals een voetbalkooi of multicourt, spelletjes voor in de aula of kantine en voetbaltafels.

‘Als je sociaal niet zo handig bent kunnen pauzes een drama zijn’

Het is belangrijk extra aandacht te hebben voor leerlingen die buiten de groep vallen, want voor hen was de smartphone soms een uitkomst. “Als je sociaal niet zo handig bent kunnen pauzes een drama zijn”, zegt Stephanie van den Kieboom, docent mediawijsheid op het Erasmus in Almelo.

Op het Erasmus is telefoongebruik tijdens pauzes toegestaan. De school heeft telefoonzakken in de klas waar de smartphones aan het begin van de les in verdwijnen. “Je moet wel streng zijn, anders werkt het niet”, zegt collega-docent beeldende vorming Marzena Broniak.

Betrapt worden betekent inleveren, maar volgens Broniak gebeurt dat zelden. “Waarschijnlijk zijn ze zo bang dat ze hun telefoon kwijt zijn dat ze zich wel aan de regels houden.” Van den Kieboom beaamt dat: “Je moet naar pubers toe altijd een knetterstrak verhaal hebben."

2. Kies de juiste uitzonderingen

Duidelijk zijn betekent niet onwrikbaar zijn. Sommige scholen hebben bij ernstige situaties, zoals een overlijden, toch al liever dat de school gebeld wordt en niet de leerling zelf. Zo kan de school direct ondersteuning bieden. Andere scholen maken hiervoor een uitzondering op het smartphone-verbod. Ook zijn telefoons soms voor medische omstandigheden noodzakelijk.

Het Amsterdams Lyceum koos al eerder voor een speciale telefoonhoes. Voor de eerste- en tweedeklassers is de school in de praktijk smartphonevrij. Ook al hebben deze leerlingen ‘m gewoon bij zich. Bij popconcerten worden dit soort tasjes al langer ingezet om foto’s, video’s en andere afleiding tijdens het optreden tegen te gaan.

Leerlingen moeten hun telefoon zelf in het hoesje stoppen en vergrendelen. De sluiting werkt ongeveer hetzelfde als de witte ringen op kleding tegen diefstal. Aan het eind van de dag kunnen ze het telefoonhoesje met een speciaal apparaat weer openmaken bij de uitgang. Voor conciërge Danny Cerneüs levert de aanpak voor de eerste en tweede klassen weinig extra werk op. “Er zijn geen rijen voor de balie en er is nauwelijks gedoe”, zegt hij. “De leerlingen hebben het geaccepteerd.”

3. Vergeet de laptop niet

Als het doel is om bijvoorbeeld social media tegen te houden, bedenk dan dat de meeste platformen ook op een laptop of desktop en tablet te gebruiken zijn. ICT kan adviseren over blokkades en de beperkingen daarvan. 

Het Stedelijk Innova in Enschede werkt bijvoorbeeld met schoolaccounts waarop leerlingen moeten inloggen. Via die accounts worden social media uitgesloten. De school uit Enschede ging een paar jaar geleden al op bezoek bij Engelse en Zweedse scholen om te leren van hun ervaringen.

Het verschil tussen scholen met een gedoogbeleid en een algeheel verbod bleek zo groot, zegt locatieleider Jonne Distel, dat is besloten de smartphones volledig te weren: “Er is daardoor veel meer focus in de lessen. Er is een veiliger klimaat omdat er niet gefilmd en gepost wordt, de schoolresultaten zijn beter en er is meer contact onderling. Leerlingen zijn ook weer actiever in de pauzes.”

Als een leerling het per se wil ontwijken kan dat altijd, daar ga ik mij niet al te druk om maken

4. Maak je niet te druk over overtreders

De afspraken zullen grote drempels opwerpen voor smartphone-gebruik in de klas, maar een waterdichte methode bestaat niet.

Rector Tom van Veen van Het Amsterdams Lyceum maakt zich bijvoorbeeld geen illusies over het systeem op zijn school, met de telefoonhoezen: “Ik wil dit doen op basis van vertrouwen. Als een leerling het per se wil ontwijken kan dat altijd, daar ga ik mij niet al te druk om maken”.

Een uitgebreidere versie van dit artikel staat in het nieuwe Onderwijsblad. Deze ligt op 9 januari in de brievenbus van AOb-leden.