Strijd om leraren wiskunde

Tekst Rob Voorwinden - Redactie Onderwijsblad - 1 juni 2017 - 6 Minuten om te lezen

Een welkomstpremie van zesduizend euro. En voor een leerkracht informatica ligt tienduizend euro klaar. Het zal inmiddels de bekendste personeelsadvertentie van Nederland zijn, die van het Andreas College in Katwijk.

Die bonus is een aanvullende prikkel om te solliciteren, verklaart de directeur van het Andreas College in onder andere De Telegraaf. En natuurlijk, het is belastinggeld, dus daar moet je niet zomaar mee gaan strooien. Maar leraren wiskunde zijn nu eenmaal nauwelijks te vinden, en een advertentiecampagne is duurder.

Duits

Maar hoe groot is het tekort aan leraren wiskunde? Fors, blijkt uit cijfers van Voion, het Arbeidsmarkt en opleidingsfonds voortgezet onderwijs. Het Voion berekende onder andere hoeveel leerkrachten wiskunde er de komende jaren met pensioen gaan en hoeveel nieuwe leerkrachten er op de markt komen.

Uit de som rolt een landelijk tekort van zo'n 140 voltijd leraren wiskunde in 2020. Ook natuurkunde scoort hoog en bovenaan staat Duits. Maar dat zijn geen kernvakken.

"Wiskunde is een kernvak”, zegt Swier Garst, voorzitter van de Nederlandse vereniging van wiskundedocenten (NVvW). “Als je dat niet op voldoende niveau geeft, komt het vervolgonderwijs in de problemen. Er gaan jaren overheen voordat je dat weer hebt rechtgetrokken."

Dus is het heel pijnlijk dat er zo'n groot tekort is. "Ik werd laatst gebeld door een journalist die op de redactie aan de koffie zat: bij geen van onze kinderen staat een bevoegde leraar wiskunde voor de klas, is dat normaal?”

Bochten wringen

Soms wel dus. Al weet Garst dat scholen zich in allerlei bochten wringen om bevoegde leerkrachten voor de klas te krijgen of te houden. "Als je als leraar wiskunde met pensioen gaat, krijg je in september weer telefoon: kun je komen invallen? Een school in Amsterdam wist laatst zelfs een 70-jarige te strikken. Ik zeg wel eens: je vindt meer gepensioneerde leraren wiskunde voor de klas dan in het bejaardentehuis."

Een kant en klare oplossing voor het tekort heeft Garst niet, maar: "Scholen moeten met het bedrijfsleven concurreren om wiskundigen. Daarom zouden we duidelijk moeten maken wat er zo leuk is aan het onderwijs. Dat je elke dag met plezier op je fiets stapt, omdat je leerlingen aan het einde van het jaar iets weten dat ze voorheen niet wisten. En dat jij dat met die gasten hebt weten te bereiken."

Hoe we dat gaan communiceren? "Op de TU Delft houden ze lunchlezingen, waar bedrijven komen uitleggen hoe leuk het is om bij hen te werken. Daar kan dan toch ook eens een rector van een school langskomen?" Rectoren lopen echter niet altijd even hard, zegt een onderwijsadviseur die anoniem wil blijven, kritiek op klanten wordt niet altijd gewaardeerd. "Ik heb zelf ook een bevoegdheid wiskunde en zocht naast mijn werk als adviseur een kleine baan als wiskundeleraar. Ik heb op verschillende scholen gesolliciteerd, ben zelfs op gesprek geweest, maar ik hoorde dan achteraf altijd dat ze een student hadden aangenomen."

Rest-uurtjes

Aan de ene kant begrijpt de adviseur dat wel: "Bij vacatures van vijf of zes uur gaat het om rest-uurtjes, waarvan je vaak niet weet of je ze het volgende jaar weer nodig hebt in de formatie. Dus is het een risico om daar een vaste docent voor aan te nemen. Maar het is voor mij een beetje zuur om scholen te horen klagen dat ze geen bevoegde leraren wiskunde kunnen vinden."

Intussen spelen ook commerciële partijen in op het tekort aan wiskundeleraren, signaleert Leraren in actie in een brief aan de Tweede Kamer:

Scholen worden benaderd door detacheringbureau Maandag met het aanbod te bemiddelen bij het vervullen van een vacature. Bij een school die dit aanbod weigerde volgde een offensief met champagne, chocolade en appels.

Scholen moeten flink betalen voor de diensten van het bureau: een gedetacheerde docent is duurder dan een eigen docent. 'Het geld dat scholen moeten steken in een bureau als Maandag komt niet in de klas terecht', zegt Leraren in actie. 'Zo is het primaire proces slachtoffer van de commercie.'

Leaseauto

Twaalf scholen voor voortgezet onderwijs, verenigd in Semper Movens, schreven begin april een vergelijkbare brief aan de VO-raad. 'Wervingsbureaus bieden docenten, nog voor die hun lesbevoegdheid halen, een vast contract en een reiskostenvergoeding aan soms in de vorm van een leaseauto.' En een marktconform salaris, zoals een LD-functie. 'De detacheerder wil de markt leegtrekken om een monopolie te krijgen op docenten in tekortvakken'.

De initiatiefneemster van de brief, Gisela Assenberg, rector/bestuurder van het Alfrink College in Zoetermeer, is niet boos op bureau Maandag. "Zij maken als commercieel bedrijf een slimme keuze. Maar ik betaal, afgerond, twee keer zoveel voor hun docenten als voor mijn eigen docenten. Dan snap ik wel waar Maandag die leaseauto en die LD-functie van betaalt. En mijn grote angst is dat ik straks helemaal geen eigen vaste docenten meer kan krijgen, maar blijf zitten met een team van gedetacheerde zzp'ers."

Monopoliepositie

'Hoe beoordeelt u de werkwijze van uitzendbureau Maandag, dat het gebrek aan leraren voor sommige vakken in het voortgezet onderwijs exploiteert?', vraagt de SP aan de minister van Onderwijs. 'Hoe gaat u voorkomen dat uitzendbureaus een commerciële monopoliepositie krijgen, met als gevolg dat scholen veel extra geld kwijt zijn aan de inhuur? Bent u bereid deze manier van werken voor te leggen aan de Nederlandse Mededingingsautoriteit?' De minister heeft nog niet gereageerd.

Maandag reageert wel. "Er worden veel dingen gezegd waarin ik me niet herken", zegt Nico Rijkhoff, marketingdirecteur van Maandag. "Wij benaderen scholen gericht om onze diensten aan te bieden, maar we gaan echt niet met champagne rond. Met Oud en Nieuw zijn wij wel op een school langs geweest met oliebollen, in een zilveren emmer die leek op een champagnekoeler misschien dat dat voor verwarring heeft gezorgd. Maar die school was al klant, dus dat was gewoon relatiebeheer."

En wat dat 'leegtrekken van de markt' betreft: Rijkhoff verwacht dat zijn bureau of andere detacheerders echt geen monopoliepositie gaan innemen. "Dat zal nooit zover komen. Een school heeft als basis ook gewoon een vast team nodig." Maar er kunnen situaties zijn waarin een school een tijdelijke leerkracht nodig heeft, bij zwangerschap of ziekte bijvoorbeeld. En dan komt Maandag in beeld. "Wij kunnen snel een goede, tijdelijke vakleerkracht leveren. En de mensen die daarvoor bij ons in dienst zijn, vinden het ook leuk en uitdagend om steeds op verschillende scholen te werken."

Headhunters

Naast detacheerders storten ook headhunters zich op de markt voor wiskundeleraren. "Ik krijg regelmatig Linkedin-verzoeken van recruiters", zegt Karin den Heijer, leerkracht wiskunde en bestuurder van Beter Onderwijs Nederland. "Er wordt erg aan leraren getrokken, ook door het bedrijfsleven.''

Laten we daarom eens duidelijk maken waarom onderwijs zo leuk is. Maar dan moeten we ook de negatieve punten van het onderwijs wegwerken, zoals de werkdruk. Bij een fulltime baan werk je je vijftig uur per week in de rondte. Als daar niets aan gebeurt, krijg je straks alleen nog gekke Henkie voor de klas.

"Meer salaris en minder werkdruk en niet alleen voor leraren wiskunde", is de oplossing van AOb-voorzitter Liesbeth Verheggen. En niet strooien met bonussen. "Heb je als bestuur enig idee wat zo'n bonus voor gevolgen heeft in de lerarenkamers, waar ook leraren zitten die niet toevallig lesgeven in een tekortvak, maar die ook keihard hun best doen? Nee, het draait echt om werkdruk en salaris. Bonussen zijn pleisters op een open beenbreuk."