Stop de stress
Leerlingen moeten gewaarschuwd worden tegen het gevaar van een burn-out, vinden de initiatiefnemers van Stress op school. Ze organiseren daarom workshops. “Voel je hartslag, voel je ademhaling.”
Beeld: Fred van diem
“Wij maken ons zorgen om stress in de maatschappij en zeker op school.” Daarom geven Diane Bos en Lotte Lancee van Stress op school workshops over dit onderwerp, vandaag aan 5-vwo van het Christelijk Lyceum Zeist.
Bos en Lancee vragen de leerlingen om in groepjes van vier te gaan zitten. “We gaan berichten aan elkaar versturen. Net zoals je dat doet met Facebook, Instagram, Snapchat en Whatsapp, maar dan op papier. Zoveel mogelijk en zo snel mogelijk. Maar voel eerst even hoe je er bij zit. Let op je hartslag en je ademhaling. Oké? Goed: daar gaan we.”
De leerlingen beginnen druk te pennen op stroken papier die ze aan elkaar doorgeven. ‘Ben je boos op me? Nee hoor. Hoe was je weekeinde? Lekker ziek. OMG, Bis is hot, Bis gaat doorbreken! Ik hoop het.’ De boodschappen vliegen over en weer. “Shit, shit, shit: dit is te veel.”
Tijdens de oefening lopen Bos en Lancee rond: sommige leerlingen krijgen de opdracht even op te staan of zich om te draaien, zodat ze geen berichten kunnen schrijven. Anderen moeten op papier een doolhofpuzzel oplossen voordat ze weer verder mogen.
Dat alles verhoogt de stress en dat is precies de bedoeling. “We willen de leerlingen laten ervaren wat er in hun lijf en hersens gebeurt als ze stress krijgen, zodat ze de signalen van stress leren herkennen.”
Zelf is Bos door schade en schande wijs geworden: zij kreeg rond haar dertigste een burn-out. “Ik hoor van steeds meer mensen dat ze gestrest raken. We hebben blijkbaar een maatschappij gecreëerd waarin zelfs tieners overspannen thuiszitten. Dat is niet oké.”
Lancee kreeg als schoolmaatschappelijk werker veel overspannen leerlingen in haar spreekkamer. En de derde partner in Stress op school, Guiot Duermeijer, merkte dat er steeds meer gestreste leerlingen aan zijn bureau kwamen. “Ik dacht: Daar moet ik wat mee.”
De symptomen van overspannenheid kunnen van leerling tot leerling sterk verschillen. Net zoals bij volwassenen, trouwens. Bos: “Zelf was ik hyperproductief. Ik heb nog nooit zoveel gedaan gekregen als net voor mijn burn-out. Maar ook het omgekeerde komt voor: futloosheid, moeheid en nergens meer zin in hebben.”
Ik wil altijd meer dingen doen dan waar ik tijd voor heb
De leerlingen van 5-vwo lijken van het versturen van alle berichten weinig stress te krijgen. “Shit, ik heb geen sociaal leven”, grapt een jongen die even geen nieuwe berichten meer krijgt. Maar ze herkennen wel dat hun hartslag en ademhaling duidelijk omhoog zijn gegaan.
“Fijn dat jullie geen stress ervaren van sociale media”, zeggen Bos en Lancee. “Maar misschien krijgen jullie wel ergens anders stress van in jullie leven? Is er iets waar je slecht van slaapt, waar je over blijft piekeren?” Een paar vingers gaan voorzichtig omhoog, ze komen niet boven schouderhoogte uit.
“Ik stel mijn huiswerk steeds uit”, bekent een leerling. “Ik wil altijd meer dingen doen dan waar ik tijd voor heb”, zegt een ander. “Reken maar dat dat alleen maar erger wordt”, reageert Bos. “Zeker als je straks gaat studeren en op jezelf gaat wonen.”
Worden jullie ook ergens ontspannen van? Van dansen, zegt een leerling. “Prima. Sport is echt een topper om je te ontspannen. Even lekker bezig zijn, even geen nieuwe informatie ontvangen. Want dat is een grote boosdoener. Mensen in de middeleeuwen kregen in hun hele leven net zoveel informatie te verwerken als wij tegenwoordig in één dag.”
“Als je stress hebt, moet je dan je schoolwerk loslaten of je hobby’s”, wil een leerling weten. Goede vraag. En het antwoord is: eigenlijk geen van beide. “Want het gevaar bij stress is dat je geen dingen meer doet die je leuk vindt en waar je ontspannen van zou worden. Misschien moet je je bijbaantje loslaten?”
Een belangrijke tip van Bos en Lancee is: als de stress je toch even te veel wordt, trek dan bij school aan de bel. Hoewel de signalen van leerlingen niet altijd herkend worden. Duermeijer: “De eerste reactie is vaak: ‘Overspannen leerlingen? Dat probleem speelt hier niet.’ Maar een zorgcoördinator herkent het vaak meteen.”
Als een leerling eenmaal overspannen is, is de weg terug lastig en lang. “Bedrijven hebben een re-integratieplan voor overspannen werknemers”, zegt Lancee. “Scholen hebben die plannen ook, maar niet voor hun leerlingen.” En daardoor gaat het vaak fout. “Ik was laatst op een school waar een overspannen leerling na de zomervakantie meteen weer volop begon. Dat liep al voor de herfstvakantie mis.”
De beste re-integratie voor leerlingen is, net als voor werknemers, kleine stapjes, zegt Bos. “Dat vinden leerkrachten en medeleerlingen wel eens lastig. Waarom hoeft de overspannen leerling niet alle lessen te volgen, waarom hoeft hij niet alle opgaven te maken?”
Bedenk dat het geen gemakzucht van die leerling is, zegt Bos. “Mensen die een burn-out krijgen, zijn vaak mensen die van zichzelf alles zo goed mogelijk willen doen. Dat is juist hun probleem. Het zijn mensen die tot het allerlaatst doorgaan en dan: Bam.”
Maar goed: voorkomen is beter dan genezen. “Wij hopen dat jullie er iets van opgestoken hebben”, zeggen Bos en Lancee tegen de klas. Dan gaat de bel. Veel leerlingen checken op weg naar de volgende les snel even hun Facebook. Het echte, ditmaal.
