Steeds meer vmbo’ers sluiten vak op hoger niveau af
Leerlingen die de route vmbo-basis of vmbo-kader volgen, sluiten steeds vaker vakken op een hoger niveau af. Dat blijkt uit onderzoek van SEO, een intituut dat verbonden is aan de Universiteit van Amsterdam. Favoriet vak is Engels, gevolgd door Nederlands en wiskunde.
Beeld: typetank
In het schooljaar 2017/18 deed zo’n 8 procent van de eindexamenscholieren (1500 leerlingen) in vmbo-basis examen in een vak op een hoger niveau. Bij vmbo-kader ging het om 4 procent (zo’n 1000 leerlingen). Vijf jaar eerder waren die aantallen lager: bij vmbo-basis legden toen zo’n 600 scholieren een examen af op een hoger niveau. Bij vmbo-kader ging het nog om zo’n 380 scholieren.
Volgens de onderzoekers maken vooral vmbo-leerlingen van deze mogelijkheid gebruik. Havo-leerlingen zijn minder te porren om een examen af te leggen op een hoger niveau. ‘Minder dan 1 procent van het totale aantal eindexamenkandidaten op de havo kiest voor een vak op een hoger niveau’, aldus de onderzoekers. Vooral leerlingen die afstromen naar een lager niveau, blijven vaak een aantal vakken volgen op het niveau waar ze vandaan komen.
Vakken
Scholieren van elk schoolniveau kiezen het vaakst om Engels op een hoger niveau af te leggen. Een schoolleider in het voortgezet onderwijs (vo) zegt daarover in het onderzoek: ‘Bij Engels zie je grote verschillen in het beginniveau. Sommige leerlingen zijn ‘absolute beginners’, anderen spreken de taal al tamelijk vloeiend.’ Bij vmbo-basis en kader zijn ook Nederlands en wiskunde favoriete vakken, havo-scholieren kiezen ook voor algemene natuurwetenschappen.
Bij Engels zie je grote verschillen in het beginniveau
Organisatie
Op tweederde van de scholen sluiten scholieren vakken op een hoger niveau af. Vooral bij scholen die het hogere niveau ‘in huis’ hebben, komt het voor. De organisatie ervan komt meestal goed, zo geven vo-scholen in een enquête aan. Het gaat hier om een klein aantal leerlingen en vaak spannen docenten, decanen en leerlingen zich samen in om het mogelijk te maken. De grootste obstakels zijn het passend maken van de vakkenroosters en het invoeren van de cijfers in software die niet is ingericht op leerlingen die meerdere niveaus volgen.
Het volgen van een vak op een hoger niveau heeft, volgens de onderzoekers, een positief effect op de motivatie en het gevoel van eigenwaarde van de leerlingen. Vooral voor vmbo-leerlingen is het een ‘opsteker’ voor hun motivatie. ‘Ambitieuze leerlingen kunnen laten zien dat ze meer in huis hebben', zo laat een geënquêteerde weten.
Het volgen van een vak op een hoger niveau heeft een positief effect op de motivatie en het gevoel van eigenwaarde van de leerlingen
Lager niveau
Onder leerlingen en scholen is er animo om vakken ook op een lager niveau te kunnen afsluiten. Scholen vinden dat vooral van belang voor leerlingen voor wie één vak een enorm obstakel is. Hogescholen en universiteiten zijn wel bang voor het niveau van de opleiding. Mbo-opleidingen staan positiever tegenover het idee.
Regeerakkoord
Begin juli stuurden onderwijsministers Slob en Van Engelshoven het rapport aan de Tweede Kamer. Zij hadden gevraagd om de voor- en nadelen op een rij te zetten om vakken op een ander niveau af te sluiten. Dit onderzoek was al in het regeerakkoord aangekondigd. Vooral de VO-raad, de koepel van schoolbesturen in het voortgezet onderwijs, is voorstander van een ‘maatwerkdiploma’. De Onderwijsraad was eerder kritisch, omdat de waarde van diploma's erdoor zou kunnen verminderen.
Op dit moment kunnen leerlingen alleen een vak op een hoger niveau volgen en er examen in doen. Het telt niet mee voor het diploma, maar scholen kunnen wel - sinds 2014 - bij het diploma en de cijferlijst een plusdocument toevoegen waarop staat dat de leerling een vak op een hoger niveau heeft afgerond. Dit is geen verplichting.
