Stevig plan houdt school op koers te midden van uiteenlopende belangen

Tekst Anka van Voorthuijsen - Redactie Onderwijsblad - 12 maart 2025 - 6 Minuten om te lezen

De visie van een school valt onder de paraplu van het schoolplan. Beeld XF&M

Bram van Welie, rector van het Edith Stein College in Den Haag, omschrijft het schoolplan als een hitteschild. “Met een goed schoolplan sta je als schoolleider en als docenten sterker. Het zegt wat je doet en niet doet, wat je belangrijk vindt en uit wilt werken. Het zorgt ervoor dat je een kompas hebt en geen windvaan bent.” Want, zegt hij, er zijn altijd veel partijen die wat van je willen. “De politiek, je bestuur, de ouders. Dat is hun goed recht natuurlijk, maar als school moet je dan wel stevig staan en weten wat je wilt, zodat je niet met alle winden mee gaat waaien.”

Dit is de koers

Nick van Haarst, lid van de schoolleiding van Academie Tien in Utrecht, noemt het schoolplan een kapstok die voor duidelijkheid zorgt. “We zijn een jonge school en ontwikkelen ook nog veel zaken. In het schoolplan staat de koers die we volgen en dus kun je steeds duidelijk maken: dáárom sturen we nu bij. Het is bij ons zeker niet zo dat aanpassingen uit de lucht komen vallen.”

Dan moet je dus wel zorgen dat iedereen op school ‘aangehaakt’ is, benadrukt Chaima Boukhizzou, docent maatschappijleer aan het Edith Stein College. “Het schrijven van het schoolplan was bij ons een slim proces, vind ik. Ik heb voor mijn lerarenopleiding bestuurskunde gestudeerd en als je met de blik van een bestuurskundige kijkt dan weet je dat je niet alleen top-down, maar ook bottom-up moet werken om tot een breed gedragen visie te komen. Dat hebben wij gedaan. Het was bij ons zeker niet zo dat het Management Team op een gegeven moment kwam met een kant-en-klaar schoolplan.” 

Rector Bram van Welie: “Het schoolplan schrijf je niet voor de buitenwereld. Het moet open en eerlijk zijn en kritisch naar jezelf toe. Het team moet zich erin herkennen. Het is geen pr-document.” Hij vergelijkt het schrijven van een schoolplan met ‘de stofkam door je organisatie halen’. Van Welie: “Het is ook een evaluatie van je oude plan. Wat willen we behouden en wat willen we niet meer doen. Docenten vinden dat ook prettig, dat je heel expliciet vastlegt wat de hoofd- en bijzaken zijn.”

Feedback en advies

Het kost wel relatief veel tijd, blikt Chaima Boukhizzou terug. “Er waren MT-sessies, er was een regiegroep en er was een klankbordgroep onder leiding van een extern bureau. In de klankbordgroep zaten vooral docenten. Ik zat in de regiegroep en mijn rol was om tussendoor feedback en advies te geven. Het draaide er steeds om: herkennen wij ons hier als docenten in? Hoe kijken wíj er tegenaan.”

Het schoolplan schrijf je niet voor de buitenwereld

Zij noemt het schoolplan een ‘paraplu’. “In het schoolplan is de burgerschapsvisie opgenomen. Vervolgens is het aan de secties om deze visie te verbinden aan het vak dat zij geven. Alles wat we doen kun je terugvinden in het schoolplan. De koppeling met de dagelijkse praktijk is er zeker.” Chaima Boukhizzou: “Een schoolplan is altijd uniek voor jóuw school. Het geeft inzicht wat jullie belangrijk vinden, waar je over vier jaar wil zijn.”

Wat we doen en wat we willen

Dat is nu zeker het geval bij het schoolplan van het Zuyderzee Lyceum in Emmeloord, zegt Judith Knuivers, docent Engels. “Ik vind het een waardevol document. Dit is wat we al doen en wat we willen. Het maakt niet uit wie je vraagt van de docenten, iedereen weet wat erin staat.” Dat was bij het vorige schoolplan wel anders, blikt ze terug. “Dat was echt die spreekwoordelijke papieren tijger. Vaag, onsamenhangend en er stond zoveel in dat je geen idee had waar het precies over ging.” 

Het vorige schoolplan was echt die spreekwoordelijke papieren tijger

Nu ligt er een concreet document, dat is opgesteld door docenten uit alle leerteams. “De piketpaaltjes zijn door het management geslagen, de financiën bijvoorbeeld, en je kunt als docenten niet ineens de profielen gaan veranderen. Maar dit maakt duidelijk hoe wij de onderwijsvernieuwing invullen, hoe we de routeschool worden die we willen zijn. Het is ook een borgingsdocument waarin staat waar we over twee jaar willen staan en hoe we daarna verder gaan. Wij zijn als docenten echt eigenaar van dit proces.” Een goed schoolplan kan je aantrekkelijk maken als werkgever, denkt ze. “Het is een concreet document. Als je ons schoolplan als gymdocent leest en je ziet dat wij over twee jaar een route sport & health op gaan zetten, dan maakt dat een functie misschien wel interessanter.”

Geen vage termen

Er was genoeg enthousiasme onder alle collega’s om mee te denken, zegt ze. “Het is wat je al doet en wat je wilt doen, de komende jaren. Iedereen werd vanzelf enthousiast. Je hoeft er niet tegenaan te hikken, het schoolplan hoeft niet groot of gekunsteld te zijn vol vage termen over hoe fantastisch je met je leerlingen omgaat: zo’n stuk kan ChatGTP wel voor je schrijven.” 

 Het team schrijft het schoolplan zelf

Het vorige schoolplan maakte zich daar wel wat schuldig aan, erkent Gerard Berends, locatiedirecteur van het Zuyderzee Lyceum. “Dan krijg je zinnen als: wij willen onze identiteit vormgeven door aantrekkelijk onderwijs. Daar kun je als team dus helemaal niks mee. Nu benoemen we heel concreet wat we gaan doen. Het team schrijft het zelf. Zij geven het onderwijs elke dag vorm en zorgen ervoor dat het locatieplan een vertaling is van het schoolplan. Wat gaan we op de langere termijn doen en wat betekent dat voor ónze locatie.”

De diepte in

Hoe je de totstandkoming van het schoolplan aanpakt, hangt ook af van de structuur van je school, zegt Nick van Haarst. “Als schoolleiding schrijven wij wat standaardpassages, maar dat is een voorzet. We organiseren sessies op deelgebieden om zoveel mogelijk input van alle collega’s op te halen. Het schoolplan gaat over de inhoud, wat wil je de komende vier jaar. Het laat zien wat voor school je bent en waar je naartoe werkt en het gaat de diepte in. De schoolgids is in vergelijking daarmee een vrij plat document, vind ik.” Van Haarst: “Misschien dat niet alle collega’s de term schoolplan kennen, maar ik weet zeker dat als je vraagt: waar gaan we naartoe de komende vier jaar, dat 80 à 90 procent van de collega’s dan de belangrijkste elementen uit het schoolplan noemt.”

De piketpaaltjes zijn door het management geslagen, de financiën bijvoorbeeld

Waarbij hij aantekent dat het voor een vrij jonge school als Academie Tien misschien wat eenvoudiger is: “Wij hebben een specifieke visie en een lijn die pas kortgeleden is uitgezet, dit is ons tweede schoolplan. Het is duidelijk waar wij voor staan en waarin we het anders doen. Ik kan me voorstellen dat het bij een traditionele school die al langer bestaat, moeilijker is om die visie nog heel helder te krijgen. Maar dat is wel noodzakelijk.”