Schoolbesturen maken afspraken om afstudeer-stagiairs niet te betalen
Zelfstandig lesgeven is een verplicht onderdeel van de eindstage. Toch krijgt ruim een derde van de onderwijsstudenten in Nederland geen vergoeding voor hun afstudeerstage. Sommige werkgevers maken onderling afspraken om niet te betalen.
De AOb hield eind februari een enquête onder meer dan 1500 studenten aan lerarenopleidingen. Daaruit bleek dat, voorafgaand aan de eindstage, 90 procent van de studenten geen euro ontvangt voor verplichte stages. Maar ook aan het eind van de opleiding, wanneer zelfstandig lesgeven een vast onderdeel van het curriculum is, is een stagevergoeding verre van een zekerheid.
In het primair onderwijs (po) krijgt een kwart van de studenten die een eindstage loopt geen vergoeding. Bijna de helft ontvangt voor de afstudeerstage een lio-salaris zoals in de cao is afgesproken*Het zogeheten lio-contract bestaat al heel lang. Het is een cao-afspraak voor leraren (en onderwijsassistenten) die hun afsluitende stage doen. Zij kunnen in dienst gaan bij het schoolbestuur - met zo’n leerarbeidsovereenkomst - en krijgen dan maandelijks grofweg een half lerarensalaris (c.q. een half onderwijsassistentensalaris) uitbetaald. Het is tot nu toe geen verplichting om voor een leerarbeidsovereenkomst te kiezen. Als het aan de AOb ligt verandert dat.. En bijna 30 procent krijgt een andere vergoeding, die enorm verschilt: van 68 euro tot 900 euro per maand. Ook zijn er stagiairs die als leraar of onderwijsassistent worden uitbetaald, of die een eenmalig een paar honderd euro krijgen als de stage is afgerond.
Meer dan een derde van de studenten die een eindstage doen in het voortgezet onderwijs (vo) of mbo krijgt daarvoor niets. 15 procent krijgt een lio-salaris volgens de cao en bijna 50 procent krijgt een andere vergoeding. Ook in het vo en mbo liggen de genoemde andere bedragen voor zo’n ‘andere vergoeding’ erg ver uit elkaar, van 100 euro tot aan studenten die als leraar worden uitbetaald.
Ontlopen
Het Onderwijsblad kreeg de tip dat in de provincie Gelderland schoolbesturen onderling afspraken maken om lio-stagiairs – een andere term voor onderwijsstudenten die hun eindstage doen – niet te betalen en zocht contact met invullers van de enquête uit de betreffende regio. Een stagiair die vanwege zijn toekomstige loopbaan anoniem wil blijven zegt: “Ik weet al sinds ik op pabo rondloop dat stichting Conexus er bekend om staat geen vergoeding te betalen. Veel studenten ontlopen die stichting daarom ook.”
Desgevraagd laten Conexus, Condor (10 basisscholen), Sint Josephscholen (14 basisscholen) en Stichting Primair Onderwijs Groesbeek (8 basisscholen) weten dat zij met de Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN) hebben afgesproken om lio-stagiairs een ‘leerovereenkomst’ te geven in plaats van een ‘leerarbeidsovereenkomst’. Aan het eind van hun stage krijgen de studenten een eenmalige vergoeding van 600 euro om de reisafstand te compenseren. “We willen elkaar bewust niet beconcurreren met publiek geld, daarom kiezen alle scholen in de regio Nijmegen voor dezelfde constructie”, vertelt Lucienne van den Brand, bestuursvoorzitter van Conexus.
Wanneer ik een lio-stagiair een half lerarensalaris betaal, moet er een halve leraar weg
Andre de Jong, directeur van stichting Condor, geeft aan dat hij het budget niet heeft voor betaalde opleidingsplaatsen. “Wij zijn een kleine onderwijsstichting. Het moet uit de lengte of de breedte komen. Wanneer ik een lio-stagiair een half lerarensalaris betaal, moet er een halve leraar weg.” Van den Brand van Conexus vult aan: “Een stagevergoeding is maar één van de manieren waarop je kunt investeren in startende leraren. Wij hebben bijvoorbeeld intensieve begeleiding tijdens de eerste drie jaar dat iemand bij ons werkt, omdat we weten dat de uitval onder starters zo hoog is.”
Volgens bestuurder De Jong is al langer geleden gekozen voor ‘leerovereenkomsten’ met studenten in plaats van ‘leerwerkovereenkomsten’ waar de cao-afspraak voor geldt. “De precieze achtergrond daarvan weet ik niet, toen werkte ik hier nog niet, maar zo hebben we wel de ruimte om de studenten optimaal te begeleiden.”
Samen opleiden
In de regio Nijmegen werken de vier stichtingen samen op het gebied van studenten en starters. Nederland kent tientallen van dat soort Samen opleiden-netwerken. De Jong benadrukt dat een afstudeerstudent op een Condor-school ‘echt een opleidingsplek’ heeft. Tijdens de eindstage geeft hij zelfstandig les, maar ‘is niet verantwoordelijk voor de klas’. De Jong: “Bij lio’s met een leerovereenkomst is altijd een bevoegde collega op de achtergrond aanwezig.”
Wat ‘op de achtergrond’ betekent en wat voor studenten het verschil is met scholen waar wel een fatsoenlijke vergoeding wordt betaald, blijft onduidelijk. Wanneer zij binnen Condor bijspringen vanwege het lerarentekort – dat gebeurt wel, mits zij daar geschikt voor zijn - krijgen ze een contract als onderwijsassistent, vertelt De Jong.
De HAN wil enkel schriftelijk reageren op de gemaakte afspraken. Aly Smelt is directeur van de Academie Educatie en schrijft: ‘In sommige gevallen bieden schoolbesturen geen leerarbeidsovereenkomst aan. Redenen daarvoor zijn vaak gelegen in het niet beschikbaar hebben van formatieruimte. Dat is echter een zaak van het schoolbestuur, níet van de HAN.’ Wel merkt de hogeschool dat steeds meer besturen ‘wellicht door druk van het lerarentekort’ bereid zijn om te investeren in toekomstige collega’s 'in de vorm van een leerarbeidscontract'.
Illegaal betaald
De AOb-enquête laat vooral zien dat het betalen van lio-stagiairs overal in Nederland heel anders gaat. Een student uit Noord-Holland vertelt dat de stichting waar zij haar afstudeerstage deed een maximum hanteert van tien betaalde lio’s binnen het bestuur. Waarbij er geen twee betaalde afstudeerstagiairs op dezelfde school mogen zijn. “Dan werd één iemand betaald en de ander niet.”
De student vervolgt: “Zelf kreeg ik van de school enigszins illegaal betaald. Als iemand ziek was, werd ik op papier de invaller zodat ik betaald kreeg. Terwijl iemand anders binnen de school dan inviel. Dat laatste stukje weet de stichting dan weer niet.”
Dat er geen budget zou zijn, is een keuze van de werkgever: geen feit
AOb-bestuurder Thijs Roovers wordt ronduit kwaad wanneer hij geld als argument hoort om afstudeerstagiairs geen vergoeding te betalen. “Dat er geen budget zou zijn, is een keuze van de werkgever: geen feit. Ik zou van schoolbesturen die dit soort afspraken maken wel eens willen zien hoeveel geld zij opgepot op de plank hebben liggen.”
Roovers: “Het is absurd en niet meer van deze tijd dat een lio-contract voor afstudeerstudenten niet de norm is. Deze mensen zijn goud waard, een stagevergoeding is een schijntje op de begroting.” Ook lerarenopleidingen moeten hier meer aandacht aan besteden, vindt Roovers. “Denk aan de rechten en plichten van studenten uitleggen, en werkgevers in hun regio hier op aanspreken.”
Het Onderwijsblad schreef ook in 2019 over lio-stagiairs. Toen kreeg volgens een kleine peiling 40 procent van de studenten geen vergoeding voor de eindstage. Dit artikel leidde tot Kamervragen aan toenmalig onderwijsminister Arie Slob. Hij drong er in 2020 bij de werkgeversorganisaties op aan ‘lio’s conform cao te betalen en stagiairs niet als lio’s in te zetten’.
De praktijk wijst uit dat teveel werkgevers voor de goedkoopste optie blijven kiezen
Als het aan de AOb ligt gaat de vrijblijvendheid van de cao-afspraak er nu zo snel mogelijk af. Voor afstudeerstages willen de vakbonden dat alle schoolbesturen in Nederland (po, vo en mbo) verplicht leerarbeidsovereenkomsten gaan afsluiten met hun studenten, met de bijbehorende betalingen. Roovers: “De praktijk wijst uit dat teveel werkgevers voor de goedkoopste optie blijven kiezen.”
In de nieuwe onderwijs-cao’s wil de AOb ook afspraken maken voor de verplichte onderwijsstages tot aan de afsluitende stage. Zij zouden 750 euro bruto per maand moeten krijgen.
Wil jij ook dat alle onderwijsstagiairs in Nederland een vergoeding krijgen?
Wist je dat onderwijsstudenten gratis lid kunnen worden van de AOb? Check alle voordelen van het studentlidmaatschap
