Ruim 30 procent lerarentekort opgevangen met onbevoegden
De grote steden Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Almere vangen ruim 30 procent van hun lerarentekort op met het inzetten van onbevoegden. De tekorten zijn fors hoger dan het aantal vacatures doet vermoeden. Dat blijkt uit een rapport van Centerdata over het primair onderwijs dat ministers Slob en Van Engelshoven afgelopen week aan de Tweede Kamer stuurden.
Beeld: TypeTank
Uit het rapport blijkt dat het lerarentekort veel hoger is dan het officiële aantal openstaande vacatures. Want lang niet voor elke open plek voor de klas wordt een vacature uitgezet. Bijvoorbeeld omdat de school in kwestie al vermoedt dat zich toch geen sollicitanten gaan melden.
Den Haag heeft officieel een lerarentekort van 2 procent. Inclusief verborgen vacatures is het 15 procent.
Deze ‘verborgen vacatures’ worden opgevuld met onbevoegden, zzp’ers, uitzendkrachten, zij-instromers en door het opsplitsen van klassen. Samen vormen zij een veelvoud van het aantal officiële vacatures zo blijkt uit het onderzoek. In Den Haag bijvoorbeeld hebben basisscholen - peildatum 1 februari dit jaar - officieel een lerarentekort van 2 procent, maar kennen daarnaast een verborgen tekort van 13 procent. Waardoor het lerarentekort in deze stad uit komt op 15 procent.
Trends
In de andere grote steden vonden de onderzoekers vergelijkbare trends. In Amsterdam en Rotterdam is het officiële tekort ook slechts 2 procent, met daarnaast een verborgen tekort van zo’n 10 procent. In Almere is het nog iets erger (officieel tekort 3 procent, verborgen tekort 12 procent). Alleen in de kleinste grote stad van Nederland, Utrecht, valt het relatief mee. Hier is sprake van slechts 1 procent tekort, maar daarnaast is er ook 4 procent verborgen tekort.
Dat het grootste gedeelte van het lerarentekort zich, net als bij een ijsberg, onder water bevindt, werd al langer vermoed. Het onderzoek van Centerdata toont dit nu aan bij de grote steden.
Doorstromen
De meeste verborgen vacatures worden weggewerkt door binnen de school onbevoegden te laten doorstromen naar de functie van groepsleerkracht, signaleren de onderzoekers. In Almere, Amsterdam, Rotterdam en Den Haag wordt ruim een derde deel van het totale aantal tekorten (dus de officiële tekorten plus de verborgen tekorten) op deze manier weggewerkt.
Volgens de onderzoekers lopen het lerarentekort op met het percentage aan zorg- en achterstandsleerlingen. Scholen met een hogere schoolweging – een hoger percentage achterstandsleerlingen - lijken lastiger leraren te kunnen vinden, zegt het rapport. ‘Wellicht omdat deze scholen als minder aantrekkelijk worden ervaren.’
Groepsgrootte
Verder vond Centerdata een duidelijk verband tussen groepsgrootte en lerarentekort: hoe hoger de leerling-leraarratio, hoe hoger het tekort. ‘Als de leerling-leraarratio 1 toeneemt, neemt het tekort naar verwachting ongeveer 0,75 procent toe’, schrijven de onderzoekers. Dit hoeft niet te betekenen dat de lerarentekorten veroorzaakt worden door volle klassen. Het kan volgens de onderzoekers ook andersom zijn: dat de klassen voller zitten, omdat er een lerarentekort is.
Schoolleiders
Tot slot signaleren de onderzoekers een enorm tekort aan schoolleiders in het basisonderwijs: dit tekort zou bijna 20 procent bedragen. Hier moet volgens het rapport een slag om de arm worden gehouden. ‘Dit cijfer is volgens de begeleidingsgroep nog niet betrouwbaar en waarschijnlijk te hoog.’
Het lerarentekort los je alleen op door het beroep aantrekkelijker te maken, met minder werkdruk en een beter salaris
“De cijfers over de lerarentekorten verbazen me niet - en toch schrik ik er weer van", zegt AOb-voorzitter Tamar van Gelder. “Dat scholen de tekorten intern op proberen te lossen en niet eens meer een vacature plaatsen, omdat er tóch geen leraren te vinden zijn: dat is veelzeggend.”
Van Gelder: “Ik heb het eerder gezegd en ik zal het blijven zeggen: het lerarentekort los je alleen op door het beroep aantrekkelijker te maken, met minder werkdruk en een beter salaris. Daar ligt een taak van levensbelang voor het nieuwe kabinet. Anders kunnen we straks hele generaties kinderen afschrijven, omdat zij niet het onderwijs krijgen waar ze recht op hebben.”
Meer lezen?
SER-advies: 'Pak lerarentekort, werkdruk en volle klassen aan'
