Rekenkamer laat zien dat inhuur docenten dure oplossing is
Het inhuren van docenten via externe bureaus is een dure oplossing voor middelbare scholen. Dat blijkt uit onderzoek van de Rekenkamer. Schoolbesturen onderhandelen meestal niet met uitzendbureaus over de tarieven.
Beeld: Typetank
De AOb is tegen de inhuur van externe docenten en vindt dat werken in loondienst zo aantrekkelijk moet zijn dat alle docenten hiervoor kiezen. “De echte oplossing is het creëren van aantrekkelijk werk", zegt AOb-bestuurder Jelmer Evers. "Dat kan door beperking van de ‘overige taken’, meer zeggenschap, ontwikkelkansen, werkdrukverlaging, kleinere klassen en het bieden van meer flexibiliteit in de organisatie van het werk."
Uurtarieven
Voor het eerst is de blik van de onderzoekers van de Rekenkamer gericht op de precieze uurtarieven van ingehuurd personeel en het verschil met de kosten voor medewerkers in loondienst. Daarbij maakte de Rekenkamer de keuze om vooral te focussen op de docenten in het voortgezet onderwijs.
Het was al duidelijk dat het inhuren van docenten niet goedkoop is. De AOb verzet zich er al jaren tegen. Uitzoekwerk van de Rekenkamer laat nu precies zien hoeveel duurder het is. Een school betaalt gemiddeld 58 euro per uur voor een docent in de LB-salarisschaal, trede 12. Huurt de school precies zo’n docent in via een uitzendbureau dan gaat het gemiddeld om 113 euro per uur.
Dat extra geld komt niet bij de ingehuurde docent terecht in de vorm van een hogere beloning, ziet de Rekenkamer. Het gaat vooral op aan reserveringen die scholen moeten maken voor het doorbetalen in de schoolvakanties, de winst van uitzendbureaus en aan btw. Voor docenten in loondienst hoeven scholen geen btw te betalen. Uitzendbureaus moeten wel btw afdragen en berekenen dat door.
Het inhuren van zzp’ers is goedkoper voor scholen dan werken via uitzendbureaus, want zzp’ers krijgen vrijstelling van btw. Scholen die zzp’ers niet direct inhuren, maar via een bemiddelingsbureau, betalen vaak per lesgegeven uur nog een vergoeding aan dit bureau, zo melden de onderzoekers.
Onderhandelen
Opvallend is dat schoolbesturen bijna nooit onderhandelen over de tarieven. ‘Ze accepteren de tarieven zoals die worden voorgesteld door externe bureaus’, zo staat in het onderzoek van de Rekenkamer.
Schoolbesturen accepteren de tarieven zoals die worden voorgesteld door externe bureaus. Ze onderhandelen meestal niet
Algemene voorwaarden
Naast de uurtarieven, die kunnen verschillen per bureau, hebben scholen te maken met de algemene voorwaarden. Ook die zijn door de Rekenkamer uitvoerig bekeken. Er zijn zo’n vijftig externe bureaus actief en die hebben ieder eigen regels voor het overnemen van ingehuurde docenten door schoolbesturen. Zo verwijzen ze naar de wet waarin staat dat ze een ‘redelijke vergoeding’ mogen vragen aan een school. Het ene bureau vraagt 15 procent van het uurtarief voor de nog openstaande uren, het andere 38 procent. Een aantal bureaus vraagt een vast bedrag als ‘redelijke vergoeding’. ‘Het gaat dan om 18 tot 45 duizend euro voor het in vaste dienst nemen van een ingehuurde docent’, aldus de Rekenkamer. Ook het aantal maanden waarna ze in dienst mogen komen, verschilt.
Verdubbeld
Middelbare scholen grijpen veel vaker naar inhuur, concludeert de Rekenkamer. De afgelopen tien jaar is het aandeel PNIL (personeel niet in loondienst) verdubbeld tot 4,4 procent van de totale personeelsuitgaven. In 2013 ging het nog om 2,2 procent. In totaal gaven middelbare scholen in 2022 370 miljoen euro uit aan inhuur. Ingehuurde docenten nemen de helft hiervan voor hun rekening. Van de totale kosten aan personeel in 2022 ging 115 miljoen naar uitzendbureaus voor docenten en 16 miljoen euro naar zzp’ers. Eerder nam het Onderwijsblad de kosten voor alleen uitzendbureaus (zonder zzp) onder de loep en zag dat er flink meer publiek geld bij deze bureaus terechtkomt.
Nijpend tekort
Dat schoolbesturen kiezen voor inhuur heeft meerdere oorzaken, schrijft de Rekenkamer. Natuurlijk is er het lerarentekort waardoor er veel vacatures zijn, met name in de tekortvakken. Verder is het ziekteverzuim in deze onderwijssector hoger dan het landelijk gemiddelde. Volgens de Rekenkamer droeg de 8,5 miljard euro uit het Nationaal Programma Onderwijs (NPO) extra bij aan de inhuur, omdat dit incidenteel geld is.
Scholen kunnen niet zomaar extra functies in een hogere schaal creëren
De onderzoekers spraken ook docenten die bewust kiezen voor uitzendbureaus of om zzp’er te worden. Daarvoor zijn meerdere redenen. Zo kunnen uitzendbureaus docenten vaak hoger inschalen dan schoolbesturen. ‘Per team is er een beperkt aantal functies in een bepaalde schaal’, schrijft de Rekenkamer. ‘Wil een leraar naar een hogere schaal groeien, dan moet deze functie beschikbaar zijn. Scholen kunnen niet zomaar extra functies in een hogere schaal creëren.’
Een ander argument is dat sommige bureaus sneller een vast contract voor onbepaalde tijd aanbieden. Dat geeft docenten financiële zekerheid. Zzp’ers geven aan dat ze meer autonomie willen, dus zelf bepalen wanneer ze werken en wanneer niet.
Goed werkgeverschap
De AOb verzet zich volgens Evers al 20 jaar tegen de inhuur van docenten. De nieuwe wet die gaat over strategisch personeelsbeleid zal volgens hem wel ‘wat’ helpen om dit terug te dringen, want “daarin wordt een duidelijke norm gesteld voor de inhuur”. Ook vervangingspools waarin schoolbesturen onderling samenwerken, zijn een oplossing. “Zo kunnen starters alsnog overal kennismaken, maar zijn ze wel in dienst bij een schoolbestuur", zegt Evers. "Ook ziekteverzuim kun je zo beter opvangen.”
We moeten kaders stellen: kleinere klassen, een lagere werkdruk
Volgens de AOb-bestuurder is het hoog tijd voor beter werkgeverschap. “We moeten kaders stellen: kleinere klassen, een lagere werkdruk. Zorg dat docenten meer inspraak krijgen, leg minder overige taken op hun bordje, geef ze meer flexibiliteit en waar nodig de mogelijkheid om een kwartier later te beginnen. Zorg dat mensen niet hoeven weg te lopen. Maak het aantrekkelijk. Breng dat nu eens fundamenteel op orde, want dat is al jaren niet het geval. Werkgevers hebben dit probleem mede zelf veroorzaakt. Ze kunnen bij de aankomende cao-onderhandelingen eindelijk laten zien dat het ze menens is.”
Lees meer over de inhuur van docenten Aantal tijdelijke contracten groeit in het voortgezet onderwijs Tweede Kamer: doelstellingen voor meer vaste contracten Vaste contracten staan verder onder druk Meer publiek geld naar commerciële uitzendbureaus
