Profiteer van het bijzondere brein van collega’s
Ze zijn er vast op elke school, leerkrachten met een brein dat anders lijkt te werken dan het brein van neurotypische collega’s. Maike Douglas-Westland en Anton Horeweg pleiten ervoor dat onderwijsteams beter gebruikmaken van de kracht van deze collega’s met een ‘neurodivergent brein’.
Beeld Pixabay
Veel leerkrachten zijn ermee vertrouwd: een klas met veel kinderen met gedragsproblemen. Een van ons, Maike Douglas, kreeg in haar klas ooit stukken treinbaan naar haar hoofd geslingerd terwijl andere leerlingen rondjes renden over de tafels. Maike had op die momenten enorm veel moeite om zichzelf rustig te krijgen, laat staan om haar klas weer in het gareel te krijgen. Pas sinds kort weet ze dat ze ADHD heeft en dat de totale chaos die in haar hoofd kan ontstaan waarschijnlijk daar vandaan komt.
Dat Maike een neurodivergent brein zou kunnen hebben, kwam in die tijd niet bij haar op. Neurodivergentie is een verzamelterm voor de verschillen in werking van het brein van verschillende mensen. Denk aan ADHD of autisme.
Onzichtbaar
Neurodivergentie onder leerkrachten blijft vaak onzichtbaar. Aan de buitenkant is er vaak weinig van te zien en op het fenomeen rust een behoorlijk stigma. Toch zijn er, op basis van de algemene cijfers behoorlijk wat leerkrachten die hiermee te maken hebben. Alleen al de diagnose ADHD valt te stellen voor meer dan 3 procent van de Nederlandse bevolking. Over andere stoornissen of trauma hebben we het dan nog niet eens. Dus kijk eens om je heen in je team of er collega’s zijn, die bijvoorbeeld ADHD of autisme hebben. Je zult waarschijnlijk ontdekken dat deze collega’s uitblinken in bepaalde activiteiten, maar meer moeite dan gemiddeld hebben met andere zaken, of wellicht zelfs vastlopen.
Van kinderen weten en begrijpen we het inmiddels, maar leerkrachten die gevoeliger zijn voor prikkels lopen ook regelmatig tegen zo’n overload aan
Informatie komt binnen via je interne en externe zintuigen en doet een beroep op de verwerkingscapaciteit van je brein. Van al die miljarden prikkels komen er maar enkele door de filters die ons beschermen. Sommige mensen hebben betere filters dan andere en waar de één nergens last van heeft, kan de ander overprikkeld raken.
Overprikkeling heeft invloed op gedrag. Een leerkracht kan daardoor minder helder denken, verliest soms het overzicht volledig, krijgt een korter lontje of sluit zich helemaal af. Dit zijn voorbeelden die Monique Thoonsen en en Carmen Lampin beschrijven in hun boek Wiebelen en friemelen.
Schooldisco
Van kinderen weten en begrijpen we dat inmiddels, maar het lijkt logisch om ervan uit te gaan dat leerkrachten die gevoeliger zijn voor prikkels, ook regelmatig tegen zo’n overload aanlopen. Op zo’n moment kan het niet anders of het beperkt hen in het optimaal uitvoeren van hun taak. Als je weet dat een collega hier heel gevoelig voor is, kun je als team rekening houden met welke taken iemand krijgt (de schooldisco is misschien geen goed idee) en misschien zelfs of we iemand een drukke of juist een rustige klas toebedelen.
Gelukkig brengt een neurodivergent brein ook veel voordelen. Maike en andere leerkrachten met ADHD kunnen snel denken en zijn vaak creatief, een groot voordeel bij het ontwerpen van je eigen lessen of out of the box nadenken over onderwijsverbeteringen. Als school kun je profiteren van collega’s met een neurodivergent brein. Zij hebben door hun creativiteit vaak ideeën waar anderen niet direct aan denken. In combinatie met hun andere energievoorraad, gekoppeld aan hun ambitie, willen ze graag van ‘hun’ school graag een heel erg goede maken.
Langzamer tempo
Een keerzijde kan dit ook hebben: anderen hebben misschien minder drang om te vernieuwen, of een langzamer tempo om veranderingen te aanvaarden. Dat is op zich niet goed of fout, daar zijn teambesprekingen voor, maar soms voelen deze turbo leerkrachten zich zó afgeremd dat ze hun heil op een andere school zoeken, of nog erger: buiten het onderwijs gaan werken. Bij Maike is het zover gekomen.
Eeuwig zonde. Ze werkte met pittige klassen en ervoer weinig autonomie. Ze was voor haar gevoel alleen bezig met politieagent spelen, ontving weinig support in het team en had geen ruimte om iets te creëren. Hierdoor is ze regelmatig van school gewisseld. Ze begon een eigen bedrijf en werkt nu nog één dag in de week als invalleerkracht.
Trek aan de bel
Leerkrachten zijn vaak besmet met het superheldensyndroom: ‘Ik moet alles kunnen.’ Ze maken zichzelf dan ook wijs dat ze alles kunnen en geven niet toe dat elk mens beperkingen heeft. In het vak van leerkracht wordt ‘iets niet kunnen’ al snel uitgelegd als ‘Je bent een slechte leerkracht’ en dat gebeurt helaas niet alleen door de betreffende leerkracht, maar ook door collega’s en directie. Iedereen kent wel een collega die op een plek zat waar hij beter niet had kunnen zijn en die het zo lang volhield tot hij er aan onderdoor ging.
Iets niet kunnen is een dingetje, maar iets niet kunnen omdat je een stoornis hebt, dat is nog veel spannender. Een stigma heb je snel en je komt er niet makkelijk vanaf, als je er al vanaf komt. De drempel om te melden dat je door jouw neurodivergent functioneren dus iets beter niet zou kunnen doen is heel hoog. Wij denken dat het enorm helpt als directies hier goed naar kijken binnen hun team. Het zou vanzelfsprekend moeten zijn om met elkaar over dit onderwerp te praten.
Wij moedigen leidinggevenden, leraren en ondersteuners aan om het gesprek hierover in hun team te openen. Dat hoeft niet altijd met een labeltje. Het is goed als je als leerkracht zelf weet waar je goed in bent en waarin niet. En dat het oké is. Maak gebruik van elkaars krachten in een team. Je hoeft niet alles zelf te doen en zeker niet alles zelf te kunnen.
Over de auteurs
Maike Douglas-Westland werkt als invalleerkracht en is eigenaar van jufmaike.nl. In haar boek ‘De gedreven leraar’, dat volgend jaar verschijnt, schrijft ze over het neerzetten van een goede schoolcultuur, waar leerkrachten met een neurodivergent brein baat bij kunnen hebben.
Oud-leerkracht Anton Horeweg schreef meer dan twintig onderwijsboeken. Dit jaar verscheen een nieuwe versie van zijn boek ‘De traumasensitieve school’.
