Private hogescholen: klein, goed en duur
Hogescholen die de overheid betaalt kunnen slechts dromen van de tevredenheidsscores van private scholen. Toch kampt één op de drie met dalende studentenaantallen. Zes instellingen hebben de poorten gesloten. Prijzen particuliere hogescholen zichzelf uit de markt?
Beeld: Angeliek de Jonge
Sanne Frowijn (24) wilde “iets creatiefs” doen na de havo. Ze bezocht een heleboel open dagen, maar vond niet wat ze zocht bij scholen die de overheid bekostigt. Kunstacademies vond “ze te zweverig, te weinig concreet”, het Amsterdam Fashion Institute van de Hogeschool van Amsterdam was haar te specialistisch. “Die opleiding is helemaal op de mode-industrie gericht.” Op internet stuitte ze op Academie Artemis, een particuliere hogeschool die de vierjarige bachelor allround styling aanbiedt. Deze brede opleiding is niet alleen gericht op mode, maar ook op interieurdesign, foodstyling en mediavormgeving.
Frowijn bezocht een open dag van de academie aan de Amsterdamse Prinsengracht en was verkocht. “Ik voelde me meteen thuis. Het grachtenpand waar de lessen worden gegeven is ook heel knus.” De praktische, commerciële insteek van de studie sprak haar aan. “Je krijgt wel vakken als fotografie en grafische vormgeving, maar het draait om het ontwikkelen van marketingconcepten. De opleiding is echt gericht op het bedrijfsleven, dat zorgt ervoor dat je meer kans hebt op een baan.”
Toen Frowijn zeven geleden ging studeren kostte de opleiding 6000 euro per jaar, inmiddels is het collegegeld gestegen naar 7450 euro. “Veel geld, maar geen uitzonderlijk bedrag”, vindt ze. “Er zijn veel meer dure opleidingen. Mijn ouders zagen dat ik heel enthousiast was over deze opleiding en vonden het belangrijk dat ik iets zou gaan doen dat ik zelf graag wilde. Ze gunden het me.”
Artemis is inderdaad niet de enige instelling waar een jaartje studeren duizenden euro’s kost. Sinds 2012 kunnen bekostigde opleidingen het keurmerk ‘kleinschalig en intensief onderwijs’ aanvragen. Als ze dat hebben, mogen ze selecteren aan de poort en maximaal vijf keer het wettelijke collegegeld vragen, wat neer komt op 10.000 euro. Deze regeling is in het leven geroepen voor de Liberal Arts Colleges van de universiteiten, maar inmiddels maken ook hotelscholen en kunstacademies er gebruik van.
Business-opleidingen
Artemis is ook zeker niet de duurste particuliere opleiding. In de database van accrediteringsorganisatie NVAO staan 44 niet-bekostigde hogescholen. Die bieden samen 292 geaccrediteerde hbo-bachelors aan, blijkt uit cijfers die het Onderwijsblad bij de Onderwijsinspectie heeft opgevraagd. In 85 procent van de gevallen gaat het om deeltijdopleidingen voor werkenden, zo’n twintig particuliere hogescholen richten zich op jongeren van 18 tot 25 jaar die een voltijdopleiding volgen.
Studenten zijn razend enthousiast over de peperdure private opleidingen
De meeste bieden business opleidingen aan die gericht zijn op een specifieke sector, zoals de autobranche of het toerisme. Maar ook voor fysiotherapie, fotografie, psychologie of hbo-recht kun je bij een particuliere instelling terecht. Mits je ouders hebt die flink in de buidel willen tasten of zelf niet bang bent voor het opbouwen van een forse studieschuld. Want bij particuliere hogescholen kost een jaar studeren al snel 15.000 euro. Bij TIO Hogeschool betaal je de hoofdprijs. Een opleiding hotelmanagement, internationaal toerisme, e-commerce of international business kost er 17.900 euro per jaar, exclusief 250 euro inschrijfgeld dat eenmalig wordt geïnd.
Studenten zijn razend enthousiast over de peperdure opleidingen, blijkt uit de Nationale Studentenquête 2018 waaraan zestien particuliere hogescholen meededen. Van de tevredenheidscijfers die hun studenten uitdelen kunnen de reguliere hogescholen alleen maar dromen. Hbo-studenten geven hun opleiding gemiddeld een 3,82 op een schaal van 5, zo maakte de Stichting Studiekeuze123 (die de NSE afneemt) eind juni bekend. Opleidingen van kleine, monosectorale hogescholen doen het met een 4,0 iets beter, maar de vergelijkbare particuliere instellingen die aan de NSE meedoen, komen uit op een gemiddelde van 4,11.
Dat is vooral te danken aan de hoge score van The New School. Deze Amsterdamse opleiding marketingcommunicatie kost het eerste jaar 14.850 euro, maar kennelijk vinden studenten dat ze er waar voor hun geld krijgen. De school staat al jaren in de top van de Keuzegids hbo, dankzij het predicaat “goed” dat de opleiding kreeg bij de accreditatie in 2014 en dankzij de hoge NSE-scores. Met een tevredenheidscore van 4,73 (een 9,5 op een tienpuntsschaal) staat de school dit jaar weer bovenaan in de ranglijstjes.
Huiskamersfeer
De uitzonderlijk hoge waardering dankt The New School, die zichzelf kortweg TNS noemt, aan de kleine klasjes, het intensieve programma en de persoonlijke aandacht. TNS is waarschijnlijk de allerkleinste hogeschool van Nederland. Jaarlijks kunnen er maar veertig tot vijftig studenten aan de opleiding beginnen, maximaal vier klassen van veertien studenten. Meer passen er niet in de twee statige woonhuizen in de Amsterdamse concertgebouwbuurt waar de lessen worden gegeven.
Bij sollicitaties gaat het niet om je diploma, maar om wie je bent
Maar er zijn meer particuliere hogescholen die zich met kleine klasjes profileren. TNS onderscheidt zich vooral met een informele, huiskamerachtige sfeer, vindt vierdejaars Falco Jensma. “Het is geen business opleiding waar je naar huis wordt gestuurd als je niet in een pak naar school komt.” TNS is een opleiding voor creatieve, ondernemende studenten die bij mediabedrijven in marketing- en communicatiefuncties terechtkomen. “Of in een vak dat nu nog niet bestaat”, stelt directeur Kees Spijker. “Want hoe de arbeidsmarkt er over vijf jaar uitziet weet niemand. Daarom staat persoonlijke ontwikkeling centraal bij ons. We bieden een breed programma waarin studenten zich stapje voor stapje ontwikkelen in een richting die bij hen past. Want bij sollicitaties gaat het niet om je diploma, maar om wie je bent.”
“In de eerste twee jaar volg je vakken als consumentenpsychologie en creatief schrijven, maar ook bedrijfskunde en fotografie”, vertelt Jensma. “Het is echt heel breed. Ik ontwikkel me nu tot marketingstrateeg, maar een vriend van me is grafisch vormgever geworden.”
Dat die vakken gegeven worden door freelancedocenten die één dag in de week lesgeven en de rest van de tijd met beide benen in de beroepspraktijk staan, is misschien wel de belangrijkste troef. “TNS is geen leerfabriek waar docenten uit een boekje voorlezen”, stelt directeur Spijker. Dat vinden zijn studenten kennelijk ook. Op het NSE-item “de kennis van docenten over de beroepspraktijk” scoort het hbo gemiddeld 3,87, terwijl TNS op 4,75 uitkomt.
“Studenten leren hier echt door te doen”, stelt freelance-journalist Claudia Ruigendijk die sinds 2015 journalistiek, argumentatie en taalverzorging doceert. “Voor mij was dat in het begin echt wennen omdat ik hiervoor les heb gegeven aan universiteiten. Daar was ik gewend colleges te geven, dat doe ik hier veel minder. Studenten werken hier veel aan praktijkgerichte opdrachten. Dat betekent dat je als docent heel veel praktische werkvormen moet bedenken.”
Inspirerende docenten
Academie Artemis werkt ook met freelancedocenten uit de beroepspraktijk die één dag in de week lesgeven, weet Sanne Frowijn. “Ze weten echt wat er in de praktijk speelt en dat vond ik heel inspirerend.” Na haar afstuderen is ze doorgestroomd naar de Universiteit van Amsterdam. “Ik wilde de diepte in, de marketingconcepten die ik bij Artemis ontwikkelde beter onderbouwen. Daarom ben ik communicatiewetenschap gaat studeren.” Deze zomer rondde ze haar masteropleiding af. Inmiddels is ze trainee bij het internationale marketingbureau Mindshare, een positie die ze won met haar bachelorscriptie over de effectiviteit van gepersonificeerde advertenties.
Freelancedocenten uit de beroepspraktijk weten echt wat er in de praktijk speelt en dat vond ik heel inspirerend
Frowij heeft zeven jaar over haar studie gedaan, maar als ze het over moest doen, zou ze weer bij Artemis beginnen. “Daar heb ik veel aan fotografie gedaan en leren werken met opmaakprogramma’s. Daardoor beschik ik nu over de vaardigheden die ik nodig heb om fotografen en grafisch ontwerpers te laten zien wat ik in mijn hoofd heb. Ik vind dus dat ik een heel mooie leerweg heb gekozen.”
Hoewel particuliere hogescholen misschien wel de beste hbo-opleidingen in huis hebben, loopt het niet echt storm. Eind augustus konden studenten die in september wilden beginnen met een opleiding, nog terecht bij Luzac Hogeschool of bij de fysiotherapie-opleiding Thim van der Laan. De Amsterdamse vestiging van Nyenrode stopt ermee, de lichting die vorig jaar aan de new business school is begonnen was de laatste. Ook The New School had eind augustus nog een paar open plaatsen, maar die zijn vlak voor de start van het studiejaar opgevuld.
Hoeveel studenten er een niet-bekostigde hbo-opleiding volgen wordt eind dit jaar voor het eerst duidelijk omdat particuliere opleiders pas sinds 1 januari verplicht zijn het aantal inschrijvingen aan DUO door te geven. Eén op de drie niet-bekostigde instellingen maakt zich zorgen over teruglopende studentenaantallen, meldde de Onderwijsinspectie in april in de Staat van het Onderwijs. Drie particuliere instellingen zijn al gestopt met het aanbieden van hbo-opleidingen en drie andere zijn aan het afbouwen. Het gaat om kleine niche-spelers die maar één of twee opleidingen verzorgen, aldus een woordvoerder van de inspectie.
Leenangst
“Dat past in de trend die wij zien” stelt Bert Tieben van SEO, het economisch onderzoeksinstituut van de Universiteit van Amsterdam. In opdracht van de brancheorganisatie van private opleiders brengt SEO eens in de vier jaar de ontwikkelingen op de particuliere onderwijsmarkt in kaart. Uit de monitor die eind juni verscheen blijkt dat het marktaandeel van opleidingen die gericht zijn op een mbo- of hbo-diploma is gedaald van 18 procent in 2010 naar 9 procent in 2018. De oorzaken zijn niet onderzocht. “Particuliere aanbieders klagen over de hoge kosten die accreditaties met zich meebrengen en trekken zich misschien daarom terug”, oppert Tieben.
De meeste Nederlandse studenten willen zich niet in de schulden steken
Hoewel de daling al eerder inzette zou het afschaffen van de basisbeurs ook een rol kunnen spelen, denkt de onderzoeker. Studenten die een particuliere opleiding volgen kunnen weliswaar 10.000 euro extra lenen om het hoge collegegeld te betalen. “Maar de meeste Nederlandse studenten willen zich niet in de schulden steken”, weet TNS-student Falco Jensma. Dat heeft hij zelf ook niet gedaan. Het eerste studiejaar betaalde hij zelf met geld dat hij verdiend had nadat hij voor de tweede keer was gestopt met een bekostigde hbo-opleiding. Nu zijn ouders hebben gezien dat het dit keer menens is, betalen ze de rest van de studiekosten.
Dat kunnen natuurlijk lang niet alle ouders en dat is spijtig want de vraag naar kleinschalig onderwijs waarin veel aandacht is voor persoonlijke ontwikkeling, neemt alleen maar toe, denkt Kees Spijker. “Studenten verdrinken in de massaliteit van het bekostigd onderwijs of vinden moeilijk een plek in de opleidingsjungle. Daardoor is de uitval groot. Die studenten zoeken een alternatief en komen dan snel bij een kleine particuliere opleiding terecht.”
“Je zou al die uitvallers kleinschalig onderwijs gunnen”, verzucht Claudia Ruigendijk. “Onze studenten zijn echt gebaat bij de persoonlijke aandacht die wij ze geven.”
