Praktijkles op de mavo is straks verplicht
Het Ichthus College in Veenendaal loopt vooruit op een belangrijke onderwijsvernieuwing. Vanaf 2024 gaan de theoretische en gemengde leerweg in het vmbo op in een nieuwe leerweg met een praktijkgericht programma.
Beeld: Angeliek de Jonge
Al van ver buiten het lokaal hoor je gezaag en gehamer. ‘Ichthus vakkanjer’ staat er achter op de blauwe stofjassen waarin zo’n twintig leerlingen hard aan het werk zijn. In tweetallen maken ze een scorebord van metaal en hout. Een meisje zaagt vol concentratie een stukje van het metalen frame. Tegenover haar boort een jongen gaatjes in het metaal met de kolomboormachine, terwijl buiten de vonken in het rond vliegen als een leerling twee zijden aan elkaar last.
Op menig vmbo zou deze praktijkles niet uit de toon vallen. Bijzonder is dan ook de locatie: het Ichthus College in Veenendaal is een scholengemeenschap voor theoretische leerweg (tl), havo en vwo. De school is zijn tijd vooruit. Waar verreweg de meeste tl-scholen zich nog aan het oriënteren zijn op de komende veranderingen, lijkt het Ichthus er al ruimschoots aan te voldoen.
Nieuwe leerweg
Vanaf 2024 houden de theoretische en gemengde leerwegen namelijk op te bestaan. In de plaats daarvan komt er een nieuwe leerweg waarin leerlingen een praktijkgericht programma volgen plus minimaal vijf theoretische vakken. Dit moet leerlingen beter voorbereiden op hun vervolgopleiding. Dat is precies de reden waarom het Ichthus drie jaar geleden voor tl-leerlingen een beroepsgerichte leerlijn invoerde vanaf de brugklas tot en met het examenjaar.
Hoe kunnen leerlingen een mbo-opleiding kiezen als ze nooit met de praktijk in aanraking komen?
Daar ging een hele geschiedenis aan vooraf, want al lang geleden investeerde de school in een lokaal met keukens voor het vak verzorging en in een praktijklokaal voor het vak technologie voor alle derdeklassers in de tl. “Hoe kunnen onze tl-leerlingen een geschikte mbo-opleiding kiezen als ze nooit met de praktijk in aanraking komen?”, verklaart Simon van Groningen, directeur vmbo van het Ichthus College, deze investering. “Tijdens deze praktijkvakken konden ze al een beetje kennismaken met de manier van werken op het mbo.”
Andere leerling
Toen rond 2012 gesproken werd over de nieuwe examenprogramma’s van de beroepsgerichte leerwegen in het vmbo, raakte hij enthousiast. “Als tl-school hoefden we niets aan te passen, maar ik wilde het wel. Onze leerlingen vinden het namelijk ontzettend leuk om praktisch bezig te zijn. Over de stages zijn ze bijvoorbeeld heel enthousiast. Docenten krijgen dan vaak ook een heel andere leerling te zien dan in de les.”
De veertienjarige Hannah en Gerdine serveren koek in een praktijklokaal van het Ichtus College. “Daar leer ook je van”, zegt Gerdine. “Zoals met mensen omgaan.” Beeld: Angeliek de Jonge
Met daarbij de wens om de loopbaanoriëntatie- en begeleiding te verbeteren, ging een regiegroep om de tafel. De uitkomst is een doorlopende beroepsgerichte leerlijn die drie jaar geleden is ingevoerd. In de brugklas maken leerlingen in twee grote projecten gedurende drie uur per week kennis met de profielen en beroepen.
In klas 2 komen in vier blokken van zes weken de profielen economie, techniek, zorg & welzijn en groen aan bod, waarna leerlingen een keuze maken. In klas 3 start elke week met de ‘profieldag’. Leerlingen doen gedurende vijf uur op maandag praktijkgerichte opdrachten die te maken hebben met hun profiel. In het laatste jaar is dat nog drie uur per week, toegespitst op de vervolgopleiding.
Bankschroef
“O, het past nog steeds niet”, zegt derdejaars tl-leerling Arnout (14) als hij de plaat in het metalen frame plaatst. “Hier moet nog een ieniemienie dingetje weg om ‘m pas te maken”, wijst docent Johan van den Hoven, waarna de jongen de houten plaat weer in de bankschroef klemt en de vijl pakt. Arnout houdt ervan met zijn handen te werken: “Het is fijn dat dat hier kan, anders had ik naar een andere school gemoeten. Ik vind het ook goed dat je hier kunt kennismaken met wat je wil worden. Ik weet het nog niet precies, maar techniek vind ik in elk geval heel leuk.”
‘Ik vind het goed dat je hier kunt kennismaken met wat je wil worden’
In het lokaal even verderop zitten leerlingen van het profiel Zorg en Welzijn met elkaar te kletsen. Ze drinken thee uit bekers en kiezen een koek uit het smakelijke aanbod op het dienblad. De veertienjarige Hannah en Gerdine hebben deze koeken samen in de pauze gekocht. “Ik vond het leuk om ze te mogen serveren. En daar leer je ook van, zoals met mensen omgaan”, vertelt Gerdine. Dat laatste is de reden waarom Hannah voor het profiel gekozen heeft: “Ik wil graag anderen helpen. Werken in de jeugdzorg lijkt me leuk, maar ik weet het nog niet zeker.”
Opvoeding
Na de thee en koeken volgt een les over opvoeding. Leerlingen zoeken plaatjes voor een collage over de ontwikkeling van baby tot volwassene. Kaya (14) zit als enige jongen bij een groepje van vier meiden. “Dit is wel een beetje saai hoor”, zegt hij. “Ik wil later bij het leger of de politie, dus daarom heb ik dit profiel gekozen.”
“Omdat het zo’n breed profiel is, is het wel lastig om voor iedereen een zinvolle invulling te verzinnen”, erkent Lineke Boot, die naast docent Zorg & Welzijn ook decaan is. Zo zijn er tijdens de profieldagen gastcolleges van organisaties als politie en vluchtelingenwerk, gaan leerlingen koken met insecten, staat er ehbo op het programma en bezoek aan het mbo of een museum. “Zo probeer je voor elk wat wils te bieden”, vertelt Boot. “Ik vind het heel goed dat onze leerlingen op deze manier ervaring opdoen met wat het profiel inhoudt. En het maakt mijn werk erg afwisselend, dat is heel leuk.”
Makeover
Een beroepsgerichte leerlijn is er niet zomaar. De docenten volgden scholing in de coachende rol om de ontwikkeling van leerlingen goed te begeleiden. Ze hebben de profieluren een eigen invulling gegeven, met programma’s in de gemengde leerweg als inspiratiebron. De praktijklokalen kregen daarvoor een makeover. Om het profiel techniek goed te kunnen invullen, deed de school een beroep op Vakkanjers, een initiatief waarin scholen en bedrijven samenwerken.
Derdejaars leerlingen in de theoretische leerweg op het Ichtus College in Veenendaal maken een scorebord van metaal en hout. Beeld: Angeliek de Jonge
Voor de Johan Cruyff Foundation gingen de leerlingen aan de slag met het maken van een interactieve goal. “Het is een goed vehikel om techniek op school vorm te geven”, vertelt directeur Van Groningen. “Uiteindelijk won een groepje van onze school de derde prijs in de landelijke finale. Dat is geweldig en levert enthousiaste leerlingen en docenten op.” Tegelijkertijd wordt er enorm veel van alle docenten gevraagd om dit van de grond te krijgen, benadrukt Van Groningen. “Er gaat veel eigen tijd en energie inzitten, dat schuurt. Als het kon, zou ik ze graag meer willen bieden.”
Aan een goede uitrusting hangt nogal een prijskaartje
Dit schooljaar doen 136 pilotscholen ervaring op met het vormgeven van de praktijkgerichte programma’s en de nieuwe leerweg. Hoe die er vanaf 2024 precies uit gaan zien en hoeveel bekostiging hiervoor is, is nog onduidelijk. De grootste uitdaging ligt bij categorale mavo’s of scholengemeenschappen voor mavo, havo, vwo die geen praktijklokalen hebben. Aan een goede uitrusting hangt nogal een prijskaartje. “Het kan niet zo zijn dat je van scholen vraagt om een praktijkgerichte component aan te bieden, terwijl er niets tegenover staat”, stelt Van Groningen, die tevens bestuurslid is van het Platform-TL dat opkomt voor de belangen van de theoretische leerweg.
Toekomst
“Een prima vertrekpunt vind ik het als de tl-leerling gezien wordt als een leerling in de gemengde leerweg, met de bijbehorende bekostiging. Maar zolang dat niet duidelijk is, zullen veel scholen eerder voor een programma kiezen dat de minste inspanning en geld kost. Dienstverlening en producten kun je bijvoorbeeld gewoon in een theorielokaal geven. Dat zou echt jammer zijn. Een rijke invulling betekent aantrekkelijker onderwijs dat leerlingen beter voorbereidt op hun toekomst. Hier in de regio zijn bijvoorbeeld veel it-bedrijven die zitten te springen om goede specialisten. Het is toch geweldig dat wij op onze school hiervoor al een basis kunnen leggen.”
Het is echt genieten om de leerlingen zo bezig te zien
In het technieklokaal leunt Van den Hoven tegen een tafel aan. “Het is echt genieten om de leerlingen zo bezig te zien”, zegt de docent, die zelf als ‘krullenjongen’ in de metaal begonnen is. “Hier maken ze niet alleen kennis met het vak, ze leren ook problemen oplossen en omgaan met fouten bijvoorbeeld. Vaardigheden die later altijd van pas zullen komen.”
Samen met zijn collega Martjan de Bruin geeft hij de technieklessen tijdens de profieldagen vorm. De Bruin is biologiedocent, maar was direct enthousiast toen er nog een techniekdocent gevraagd werd voor de andere klas. “In mijn vrije tijd sleutel ik graag aan een oude Volvo”, verklaart hij. “Ik vind het waardevol dat leerlingen alvast kunnen ruiken, proeven en beleven wat de praktijk inhoudt, zodat ze een goede keuze voor hun toekomst kunnen maken.”
Imago
“Techniek heeft het imago van grote schepen, zwaar werk en vette handen”, zegt Van den Hoven. “Hier leren ze dat techniek veel breder is.” Dat heeft ook een maatschappelijk belang, vult De Bruin aan: “Want hoe gaan we de energietransitie vormgeven als er niemand meer voor technische opleidingen kiest?”
Ze hopen dat hun subsidieaanvraag als een van de pilotscholen bij het ministerie wordt goedgekeurd, zodat er een echt technologielokaal kan komen met 3d-printers en andere innovatieve apparatuur. De Bruin: “Onze wens is dat alle leerlingen van alle leerjaren en -lagen hiervan profiteren. Want ook in het vwo zitten leerlingen met twee rechterhanden. Hoe waardevol is het voor zowel de leerling als de maatschappij als ook zij lekker praktisch bezig kunnen zijn?”
Dit artikel verscheen in het novembernummer van het Onderwijsblad. AOb-leden lazen dit verhaal al begin deze maand, zij ontvangen het blad automatisch elf keer per jaar in de bus.
