Parttimers zijn stoplap voor lerarentekort

Tekst Rob Voorwinden - redactie Onderwijsblad - 16 januari 2019 - 6 Minuten om te lezen

Beeld: Typetank

Leerkracht Lisette Bisschops heeft vandaag ouderschapsverlof. Tenminste, dat was het plan. In plaats daarvan staat ze gewoon voor groep 6 van de Jozefschool in Hillegom. Want ja: er was een collega ziek, de invalpool is leeg en haar directeur belde of Bisschops alsjeblieft een extra dagje wilde komen werken.

Gelukkig voor de school en de leerlingen konden de ouders van Bisschops een dagje op haar dochtertje passen. “Dus ga ik naar school. Omdat ik het niet over mijn hart kan verkrijgen dat we de kinderen naar huis sturen, of dat ze opgedeeld moeten worden over andere groepen.”

Mensen werken niet voor niets parttime

Leerkracht Lisette Bisschops. (Beeld: Fred van Diem)

Bisschops is op haar school niet de enige parttimer die tegenwoordig meer dagen per week werkt. Directeur André Hogervorst vraagt regelmatig aan zijn parttimers of ze een extra dagje naar school wilden komen. “Het is elke week weer soebatten om alle groepen bezet te krijgen.”*Maak het lerarentekort zichtbaar! Op de website Lerarentekortisnu.nl kun je snel en makkelijk doorgeven dat vandaag op jouw school een klas zonder leerkracht zit. Plus aangeven wat er gebeurt met die klas: verdelen, naar huis sturen of een vervanger? Vul het in op lerarentekortisnu.nl Hogervorst zette zelfs zijn vrouw en dochter in, die in het voortgezet onderwijs werken en toevallig een dagje vrij hadden toen op zijn basisschool de nood hoog was. “Maar hoe we de bezetting straks met de griepgolf rond gaan krijgen? Ik houd mijn hart vast.”

Ook andere scholen proberen vanwege het lerarentekort hun parttimers extra in te zetten. Sterker nog: het is een van de meest gebruikte stoplappen voor het tekort, blijkt uit een inventarisatie van de website lerarentekortisnu.nl: 17 procent van de scholen grijpt naar het extra inzetten van parttimers, op de voet gevolgd door ‘klas verdelen’ en ‘klas naar huis sturen’.

Minister Arie Slob ziet het extra inzetten van deeltijders als één van de oplossingen van het lerarentekort, zo schrijft hij aan de Tweede Kamer. Als de gemiddelde werkweek in het primair onderwijs met een half uur wordt uitgebreid, berekende de minister, levert dat 760 extra banen op. Dat tikt lekker aan.

Laatst, toen de nood heel hoog was, heb ik mijn vrouw en dochter ingezet.

Basisschooldirecteur André Hogervorst, zijn vrouw Astrid en dochter Quinty. (Beeld: Fred van Diem)

De vraag is uiteraard: zijn parttimers in staat en bereid om structureel extra uren, dagdelen en dagen te werken? Dat wordt lastig, zo blijkt uit een facebookpeiling van de AOb. Op de vraag ‘Waarom werk jij deeltijd?’ was het meest gekozen antwoord ‘Het werk is anders niet vol te houden door de werkdruk’, gevolgd door ‘Ik werk al fulltime, alleen niet op papier’ en ‘Ik heb ook nog de zorg voor kinderen, gezin en huishouden’.

Hoppen

“Als oplossing voor het lerarentekort wordt vaak genoemd dat alle leraren een paar uur langer moeten werken”, zegt AOb-voorzitter Liesbeth Verheggen. “Maar uit deze antwoorden en uit ons onderzoek naar werkdruk blijkt dat leraren al lang overwerken. Bovendien werken veel leraren parttime om persoonlijke redenen, zoals de balans tussen privé en werk.”

“Mensen werken niet voor niets parttime: ze hebben vaak ook taken in het gezin, zegt voorzitter Ingrid van Doesburg van het bestuur PRIMOvpr. Haar bestuur, met zo’n twintig scholen in de regio Voorne-Putten, gaat de komende maanden in kaart brengen of - en tegen welke voorwaarden - hun deeltijders meer zouden willen werken. Een van de maatregelen zou het aanbieden van flexibele kinderopvang kunnen zijn.

Fiscaal

Maar dat laatste is makkelijker gezegd dan gedaan. De fiscale regels zijn ingewikkeld en vooral: “Als wij nu gratis of goedkope opvang gaan aanbieden aan parttimers, doen we de fulltimers tekort die dit nu zelf al geregeld hebben en het ook zelf betalen”, zegt Van Doesburg. Daar moet dus goed over worden nagedacht.

Het onderzoek naar de bereidheid van deeltijders om meer te werken wordt ook uitgezet onder het personeel van de andere scholen in de regio Voorne-Putten. “Besturen pakken dit gezamenlijk op”, vertelt Van Doesburg. En, oh ja: het uitbreiden van het aantal uren en dagen moet altijd vrijwillig gebeuren, benadrukt Van Doesburg. Dwang werkt averechts. “Ik wil ook leerkrachten die goed in hun vel zitten. Bovendien is zo’n verplichting in de huidige arbeidsmarkt niet reëel.” Want dat kan leiden tot ‘hoppen’: wie niet tevreden is over zijn bestuur, heeft zo een andere baan bij een ander bestuur.

Onkostenvergoeding

Ook de Tweede kamer buigt zich over de vraag hoe parttimers in het onderwijs verleid kunnen worden om meer te werken. Minister Slob heeft uitgezocht of het haalbaar is om parttimers meer te betalen voor een vierde of vijfde werkdag. Nee dus. ‘Dit zou een verboden onderscheid naar arbeidsduur zijn’, zo schrijft hij aan de Tweede Kamer. Ook het invoeren van een bonus voor het draaien van extra uren is niet mogelijk. ‘Dan zou een leraar die al vijf dagen werkt, minder betaald krijgen dan een leraar die vier dagen werkt en een extra dag gaat werken.’

Als ervaren leerkracht beschouw ik bijna 8 euro per uur als een onkostenvergoeding

Is er dan wellicht iets te goochelen met het belastingtarief? Want parttimers die extra gaan werken houden daar, door ons progressieve belastingstelsel, per uur steeds minder aan over. ‘In de afgelopen maanden heb ik extra gewerkt om te voorkomen dat groepen naar huis gestuurd moesten worden’, schrijft een leerkracht aan de AOb. ‘Met liefde voor de kinderen heb ik mij extra ingezet. Groot was mijn teleurstelling toen ik mijn salaris ontving, waarvan een aanzienlijk deel aan de fiscus is afgedragen.’ De leerkracht berekende dat zij voor de extra gewerkte uren nog geen 8 euro per uur kreeg. ‘Als ervaren leerkracht beschouw ik dat als een onkostenvergoeding.’
Tamara Tamis, medewerker belastingservice van de FNV, hoort bovenstaande klacht vaker. Maar ja: “Als mensen meer gaan werken, gaan ze meer verdienen en gaan ze dus meer belasting betalen. Daardoor houden ze er per uur minder aan over.”

Tekortgedaan

Tamis snapt best dat mensen zich dan in eerste instantie tekortgedaan voelen. Maar leuker kan zij het ook niet maken. En, ach: “Je houdt in ons belastingstelsel in elk geval 60 procent over van wat je verdient. Nou ja, tenzij je salaris hoger is dan 68 duizend euro. Maar daar moet je wel heel erg je best voor doen.”Bestuursvoorzitter Van Doesberg van zo’n twintig scholen in de regio Voorne-Putten: “Grotere deeltijdbanen kunnen helpen, maar zijn niet voldoende als oplossing voor het lerarentekort. Er moet ook iets aan het salaris gebeuren. En daarvoor kijken wij naar Den Haag.”