Opinieonderzoekers: 'Onderwijs is een lastig campagnethema'
Onderwijs is een belangrijk maatschappelijk onderwerp. Neem alleen al de gevolgen van het enorme lerarentekort. Maar waarom staat het dan zo laag tussen de verkiezingsthema's?
Dit schooljaar begon één op de negen klassen in het basisonderwijs zonder leerkracht. Het lerarentekort groeit maar door. Ook in het voortgezet onderwijs zijn de problemen steeds voelbaarder. De onderwijskwaliteit staat enorm onder druk. “Het fundament van onze samenleving is aan het afbrokkelen. We hebben juist nu een gedegen, coherent deltaplan nodig om de basis van onze maatschappij te stutten. De politiek en de kiezer kunnen echt het verschil hierin maken”, aldus AOb-voorzitter Tamar van Gelder. Waarom gaat niet élke politieke partij hiermee de verkiezingen in?
“Onderwijs is zeker een belangrijk maatschappelijk onderwerp, maar in politiek opzicht is het een valence issue”, reageert universitair docent en politicoloog Simon Otjes verbonden aan de Universiteit Leiden. “Je kunt er moeilijk op tegen zijn. Het is een onderwerp waarbij je weinig scherpe tegenstellingen hebt. Dat maakt het lastig om er campagne mee te voeren. Dat is heel anders dat bijvoorbeeld klimaat of immigratie. Daar zie je duidelijke politieke en ideologische verschillen.”
(Lees ook het artikel: Onderwijs als verkiezingsonderwerp in de verdrukking)
Problematiseren
Het thema immigratie en asielbeleid trok begin 2021 nog betrekkelijk weinig aandacht, maar heeft nu het onderwijs als politiek thema ingehaald. Niet omdat het zoveel mensen dagelijks raakt, maar omdat het sommige partijen goed van pas komt. Het kabinet struikelde begin dit jaar over het asielvraagstuk, sindsdien wordt het onder meer door de VVD aangegrepen als campagneonderwerp. “Het leent zich goed voor een stevig debat waarin je je positie duidelijk kunt aangeven”, zegt Ipsos-onderzoeker Sjoerd van Heck.
Toch ziet onderzoeker Peter Kanne van I&O Research ook kansen. “Als ik denk aan onderwijs, dan zie ik de grote lerarentekorten op basisscholen waar leerlingen maar vier dagen leskrijgen, waar onbevoegden voor de klas staan. Op middelbare scholen spelen vergelijkbare problemen. Het is niet elke dag prominent in de media, maar ik denk dat er voldoende kansen liggen het om te problematiseren.”
Je ziet dat verkiezingen ook altijd een tijdsbeeld weergeven en soms gaat dat misschien iets te veel over de waan van de dag
Maar is het erg dat het onderwijs de verkiezingscampagnes niet domineert? Het zegt natuurlijk nog niks over de uitkomst van de formatie, en de verkiezingsuitslag bepaalt welke partijen daarbij als eerste aanschuiven. “Het politieke debat is vluchtig. Je ziet hoe na de vorige verkiezingen stikstof de politiek ging beheersen, terwijl dat in de campagne geen groot thema was”, aldus Van Heck. “Je verwacht van politieke partijen dat ze enerzijds standvastig zijn in de thema’s die ze naar voren schuiven, tegelijkertijd reageren ze ook op de actualiteit. Je ziet daarom dat verkiezingen ook altijd een tijdsbeeld weergeven en ja, soms gaat dat misschien iets te veel over de waan van de dag.”
Speelveld
Partijen haken aan bij thema’s die leven in de publieke opinie. In het oog van de media versmalt de aandacht zich al snel tot de top vijf thema’s die als belangrijkste uit de bus komen. Dragen opiniepeilers zelf daar niet ook aan bij? “We laten elke twee weken zien wat de belangrijkste thema’s zijn volgens de kiezer. Media gaan er dan weer over schrijven. Politici zien dat ook, die gaan zich daar dan nog meer op richten. Daar zit een zichzelf versterkend effect in. Wij spelen daar ook een rol in, dat klopt”, erkent Kanne. “Het valt moeilijk te zeggen hoe groot die invloed is, maar we zijn met onze peilingen onderdeel van het politieke speelveld”, aldus Van Heck.
