Op middelbare scholen gaat veel fout met examens

Tekst karen hagen - redactie onderwijsblad - 12 februari 2020 - 3 Minuten om te lezen

Beeld: Typetank

In een bericht op hun website laat de inspectie weten dat de onderzoeksresultaten ‘tegenvallen’. Ook minister Slob noemt het ‘verontrustend’. Ze hameren erop dat de examinering zorgvuldiger moet en scholen snel aan de bak moeten om dit te verbeteren. Voor het onderzoek namen de inspecteurs 104 scholen van 64 verschillende besturen onder de loep. Aanleiding voor het onderzoek waren de grote examenfouten die in 2018 bij VMBO Maastricht waren gemaakt, waardoor er meer dan driehonderd eindexamenleerlingen gedupeerd waren.

Minister Slob noemt de uitkomsten ‘verontrustend’

Zulke grote fouten als bij de examens bij de Limburgse scholengroep is de inspectie tijdens haar onderzoek niet tegengekomen. Toch is de examinering ‘onvoldoende’. Zo voldoet bij bijna de helft van de onderzochte scholen het programma van toetsing en afsluiting (PTA) niet aan de wet. Het is onduidelijk welke onderdelen van het examenprogramma scholen toetsen in hun schoolexamens, ook ontbreken te vaak verplichte onderdelen van het examenprogramma in het PTA.

Bij een derde van scholen voldoet het examenreglement niet aan de eisen. Zo zag de inspectie dat lang niet altijd de medezeggenschapsraad heeft ingestemd met het reglement en stonden er strafmaatregelen in vermeld die niet in de wet zijn opgenomen. De inspectie zag ook problemen met de uitvoering. Bij eenvijfde van de scholen gaan de schoolexamens niet zo zoals in hun PTA is opgenomen. Scholen nemen dan bijvoorbeeld niet alle toetsen af zoals het is beschreven.

Vertrouwen

Ook zagen de inspecteurs dat er te weinig op de inhoudelijke kwaliteit van de schoolexamens wordt gelet. Veel schoolleiders vertrouwen op hun vaksecties, maar sturing is er nauwelijks. Het is, volgens de inspectie, een belangrijke verklaring voor alle fouten die gemaakt worden bij de toetsen en examens.

Vmbo

De inspectie bekeek ook de centraal schriftelijk en praktische examens op het vmbo. Met deze examens sluiten vmbo-leerlingen hun beroepsgerichte vakken af. Ze moeten laten zien dat ze de kennis en vaardigheden hebben in het vak dat ze volgen, bijvoorbeeld door een verkoopgesprek te leiden of een gerecht te bereiden. Het is een centraal examen waarin theorie en praktijk samen zijn gevoegd. In 2016 nam de inspectie deze examens ook al eens onder de loep en drie jaar later blijkt dat er weinig is veranderd: de kwaliteit van de examens is ‘nagenoeg gelijk’, concludeert de inspectie. Negen van de tien onderzochte scholen voldoen volledig aan de richtlijnen. Toch moesten leerlingen op zes scholen het examen opnieuw afleggen, omdat de inspectie ze ongeldig had verklaard.

Knelpunten die de inspectie tegenkwam zaten vaak bij de afname van de praktijkexamens. Het materiaal was dan niet gelijk zoals voorgeschreven en examinatoren hielpen te veel bij de afname van het examen. Ook wordt er niet altijd een tweede examinator ingezet.

Aanbevelingen

Om het verloop van de examens beter te krijgen doet de inspectie meerdere aanbevelingen. Zo dringt de inspectie erop aan dat er een scheiding komt van taken en verantwoordelijkheden. ‘Een onderscheid tussen zij die zorgen voor de kwaliteit en zij die bewaken dat de kwaliteit op orde is ontbreekt’, schrijft de inspectie. Die verantwoordelijkheid moet niet alleen bij vaksecties en individuele docenten liggen, maar bijvoorbeeld bij een examencommissie. Ook is er meer deskundigheid nodig over de examinering en regels bij docenten, schoolleiders en besturen. Daarnaast moet er niet alleen gecontroleerd worden op de organisatie van de examens, maar ook op de inhoudelijke kwaliteit van de schoolexamens.

Minister Slob laat weten dat hij scholen in oktober vorig jaar al heeft opgeroepen aandacht te besteden aan hun examens. Hij wil dat iedere school verplicht een examensecretaris en een examencommissie heeft.