Op basisschool De Schakel loopt de schoollunch gesmeerd

Op basisschool De Schakel in Utrecht maken leraren en vrijwilligers drie keer per week boterhammen voor de schoollunch. Op vrijdag krijgen alle leerlingen een warme groentelunch. “We willen dat de kinderen goed eten, zodat ze beter kunnen leren.”

Tekst Maaike Lange - redactie onderwijsblad - 16 april 2024 - Minder dan een minuut om te lezen

Angeliek de Jonge

Om kwart voor elf liggen al heel wat broodzakken opengeritst op tafel in de lerarenkamer. Een zeiltje eronder om de kruimels op te vangen. Als je als leraar op dat moment geen klas of taak hebt, smeer je mee. Zoals Serife Avci, kindercoach op school, en bezig plakken kaas uit de verpakking te halen. “Het gaat extra snel als iedereen helpt. En het is gezellig.” Tegenover haar zit Esmeralda Drost, moeder van een leerling op school en smeer-vrijwilliger. “We zijn allemaal op elkaar ingespeeld, we weten precies hoe we het snelst de boterhammen gesmeerd bij de leerlingen krijgen.”

Dit artikel staat in het Onderwijsblad. Wil jij het blad ontvangen? Word lid!

Aan tafel schuiven steeds meer mensen. Zeven nu al. “Is het brood ontdooid?”, vraagt directeur Janet Klein rondkijkend. De dag ervoor is het brood geleverd door de Utrechtse stichting LunchMaatjes en meteen in de vriezer gestopt om het vers te houden. Vanochtend heeft het op de verwarming liggen ontdooien. Klein schuift achter een stapel bruine boterhammen. “Is er nog zo’n lekker mes?”, vraagt ze. “Wil je ook mee smeren, Jesper?” “Kan iemand het vlees even doorsnijden?”

Basisschool De Schakel ligt aan de westrand van Utrecht. Het schoolgebouw staat in een wijk met hoge flats. Op tien hoog zie je in de verte de Domtoren en de stadsgrachten. Aan de andere kant val je met je blik in het groen van de weilanden, en dichterbij Fort de Klop, een monument uit de verdedigingslinie langs de Vecht.

De dichtbevolkte wijk heeft meerdere basisscholen. De Schakel telt 255 leerlingen. Klein: “Voor iedereen is er nu elke dag een gezonde maaltijd, een voorwaarde om goed te kunnen leren. Voor elke leerling smeren we drie boterhammen.” Dus ruim 750 boterhammen in totaal. “Leuk hè, zo veel”, zegt ze lachend.

'Onze insteek is kansengelijkheid en gezondheid’

Jos Lutteman is initiatiefnemer van LunchMaatjes. Hij zag steeds meer kinderen op de basisschool van zijn kinderen zonder of met een ongezonde lunch naar school komen. “In bijna alle Europese landen is het heel normaal dat kinderen op school eten krijgen. Ik dacht waarom doen wij dat niet.” Onderzoeken van universiteiten van Maastricht en Wageningen wezen uit dat schoollunches ervoor zorgen dat kinderen beter in hun vel zitten, beter presteren en minder gepest worden. Lutteman zegde zijn goedbetaalde baan op bij een bank en begon LunchMaatjes.
“Onze insteek is kansengelijkheid en gezondheid. We pleiten voor een lunchcultuur op school waar kinderen samen eten en samen leren gezond te eten.” Inmiddels bedienen ze tien scholen in Utrecht, waaronder De Schakel. Op de meeste scholen komen ze vier keer en komen ze met een lunchbuffet met een warme soep of pasta. “Wij weten dat heel veel scholen weerstand hebben, ze zijn bang dat het veel gedoe wordt, maar dat is niet het geval, alles wordt goed geregeld.”
Hij ziet op alle scholen de positieve effecten. “Laatst zag ik een jongetje dat twee jaar geleden niets lustte. Nu eet hij allerlei groenten. Ik heb goede energie nodig, zei hij, want ik ga vanavond voetballen. Ze leren dus het belang van goede voeding.” Een andere keer vroeg een ouder hem het recept voor de broccolisoep. “Omdat haar kinderen dat op school wel aten. Dus ook thuis verandert er iets.”

Sinds een paar jaar organiseert de school de lunch. Klein zag kinderen zonder iets te eten naar school komen, of kinderen met beschimmelde broodjes. “Er waren ook kinderen die wel een lunch meebrachten, maar we hebben toen besloten dat we een lunch voor iedereen aanbieden, zodat niemand zich er buiten voelt staan.”

Onder het smeren maken we onze hoofden leeg en wordt er gelachen. Het is goed voor de teambuilding

Niet alleen het brood, maar ook het beleg wordt gebracht door LunchMaatjes. Potten pindakaas, appelstroop, jam, smeerkaas. Als iets op is, rijdt een van de leraren even naar een winkel in de buurt. Klein: “Onder het smeren maken we onze hoofden leeg en wordt er gelachen. Het is goed voor de teambuilding. Het kan ook even gaan over een leerling of iets wat de school betreft. Maar meestal is het gewoon heel gezellig.”

Directeur Janet Klein van basisschool De Schakel. Beeld: Angeliek de Jonge

Twintig worst

Vrolijk klinkt inderdaad het geklets op de achtergrond. “Volgend jaar ga ik met pensioen en ga ik een cruise maken”, zegt leraar Jenny Deira van groep 5/6. Een docent plaagt: “Dan pas, waarom niet nu al?” Twintig worst, roept een vrijwilliger tussendoor. Avci begint meteen hardop te tellen.

Janet Klein: “Een geoliede machine zijn we, hè? Na elke vakantie checken we wat leerlingen op hun brood willen hebben. We smeren precies wat nodig is en hoeven zo niks weg te gooien. De kapjes worden bewaard voor de leraren, daar maken we tosti’s van.”

We smeren precies wat nodig is en hoeven zo niks weg te gooien

Janet gooit in de smeer-groep dat ze vanochtend nog een gesprek had met iemand van de gemeente over de lunches. “De gemeente wil dat we leerlingen nieuwe dingen leren eten, maar wij willen eerst dat ze überhaupt eten. De gemeente wil bijvoorbeeld dat we een vegetarische lunch aanbieden. Maar we zien dat de kinderen halalworst willen hebben. Sinds de worstjes vegetarisch zijn, kiezen ze het niet meer. Bovendien zijn de vegetarische worstjes helemaal niet duurzaam, je krijgt allemaal van die kleine worstjes in veel plastic. Wat is je doel? We willen dat de kinderen goed eten, zodat ze beter kunnen leren. Dat is wat we nu bereiken. Alle kinderen eten nu goed.”

Verschillende potjes

De lunch op school wordt gesubsidieerd door de gemeente en het rijk. Er zijn verschillende potjes voor. De Schakel is een zogenoemde familieschool. Ouders kunnen er binnenlopen met vragen over opvoeden, papierwerk of geld en er staat een aantal weggeefkasten op school. De school wordt ook gesponsord door FC Utrecht voor de lunches.

Klein: “We moeten pitjesloze boterhammen maken voor leerlingen met een beugel.” De laatste doos wordt volgestopt met boterhammen. “Je kunt stoppen met pindakaas smeren”, wordt er geroepen. De plastic boxen worden op een kar geladen met bakken met rauwkost, en rondgebracht naar de klassen. Daar krijgen de kinderen aan hun tafeltje de boterhammen. Blije gezichten overal. Als iemand nog een snee extra wil, mag dat ook.

Schoollunch is meestal gratis

LunchMaatjes in Utrecht helpt scholen om de financiering voor de lunches regelen. Ze biedt de lunches aan zonder ouderbijdrage, of, als het echt niet anders kan, met een heel lage ouderbijdrage. De gemeente Utrecht heeft een programma ‘Gezondheid op school’, waaronder ‘Gezond eten op school’ valt. Scholen komen ervoor in aanmerking als minstens 30 procent van de leerlingen uit een gezin komt met een relatief laag inkomen. Het Jeugdeducatiefonds heeft een platform ‘Schoolmaaltijden’. Scholen kunnen negen euro per kind per week krijgen voor een lunch. Hiervoor geldt ook de 30 procent-armoedegrens.