Omver geblazen door het UWV
Weggezet worden als fraudeur. Het overkwam een docent die volgens uitkeringsinstantie UWV te laat doorgaf dat hij een nieuwe baan had. Een torenhoge boete, jarenlange stress, rechtszaken en een parlementaire enquêtecommissie volgden.
Tekst Karen Hagen - Redactie Onderwijsblad - - Minder dan een minuut om te lezen
Beeld: Typetank
Bijna niemand in zijn omgeving weet ervan. De schaamte is te groot en daarom wil de docent uit het noorden van het land ook niet met naam en toenaam zijn verhaal doen. “Onbewust krijg je een stip achter je naam. Mensen denken toch vaak: waar rook is, is vuur.”
“Nog steeds is het actueel”, zegt AOb-advocaat Geert Wind die de docent bijstond en vorig jaar meeging naar de parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening. Deze commissie onderzocht op welke manier de overheid fraude bestrijdt en wilde dat de docent zijn verhaal deed als UWV-gedupeerde. Het rapport kwam afgelopen februari naar buiten. De conclusie? De overheid was ‘te lang blind voor mens en recht’ en de balans tussen moedwillig frauderen en een fout maken, is zoek, oordeelde de commissie.
Advocaat Wind kreeg het dossier jaren geleden op zijn bureau en had pas veel later door dat het onderdeel was van iets veel groters. “Dit AOb-lid had te maken met wetten die onevenredig hard uitkeringsgerechtigden raken. Later bleek ook de Toeslagenaffaire hieruit voort te komen.”
~ HET VERHAAL ~
I Uitkering aanvragen
“Ik zat in een vervelende arbeidssituatie en ben met een conflict weggegaan bij mijn vorige werkgever waar ik voltijd werkte”, blikt de docent terug. “Vanaf mei 2012 had ik recht op een uitkering via de Werkloosheidswet, omdat ik toen op zoek was naar een nieuwe baan. Ik schreef mij in bij het UWV en kreeg een consulent toegewezen met wie ik eens in de zoveel tijd moest zitten. Die legde mij allerlei zaken uit over het solliciteren en liet het portaal ‘MijnUWV’ zien. Vrij snel had ik nieuw werk, al ging het wel om twee werkgevers en vervangingscontracten die steeds verder werden uitgebreid. In oktober ging ik bij mijn huidige school aan de slag en ook hier kon ik steeds meer uren aan het werk. Uiteindelijk werkte ik in minder dan een jaar weer bijna voltijd.”
II Naïef
“Op het portaal verschenen de namen van mijn werkgevers. Ik wist dat ik geen recht meer had op het ww-geld, omdat ik meer uren aan het werk was. Daarom zette ik dat geld, ruim 14 duizend euro, op een aparte spaarrekening. Mijn contracten waren tijdelijk en alles was zichtbaar in het portaal. Ik dacht dat mijn consulent deze gegevens kon inzien en daarom wachtte ik af totdat ik een oproep zou krijgen om het geld terug te storten. Met de Belastingdienst had ik namelijk dezelfde ervaring en ik ging ervan uit dat deze overheden hetzelfde zouden werken. Nooit dacht ik dat het een probleem zou worden of dat ik er een boete voor zou kunnen krijgen. En ja, misschien is dat heel naïef.”
Nooit dacht ik dat ik er een boete voor zou kunnen krijgen
III Lenen van familie
“Nooit heb ik tegen het UWV verzwegen dat ik weer werk had. Sterker nog, ik begon er zelf over in het gesprek met de consulent een aantal maanden later en zei dat ik het geld direct kon terugstorten. Mijn consulent trok wit weg en zei direct: ‘Nu is het uit mijn macht, je hebt een fout gemaakt.’ Niks kon hij meer voor mij doen. De consequenties kreeg ik pas een tijd later door, via een brief. Het gekke was, ik dacht nog steeds dat het ‘oké’ was, want ik zag in de brief precies het bedrag staan dat ik apart had gezet. Toen ik beter las, schrok ik enorm. Het ging om een 100 procent-boete die precies even hoog was als het teveel verkregen ww-geld. Ik diende zelf bezwaar in, maar het UWV wees het af. Het geld leende ik bij mijn ouders, zij zijn één van de weinigen die van deze situatie weten.”
Ik had familie die het mij kon lenen, maar zo raak je dus heel snel van de wal in de sloot
IV Naam zuiveren
“De brief met het boetebedrag moest ik een paar keer opnieuw lezen. Een paar honderd euro had ik al heel veel gevonden, dit was een misverstand. Het stond er echt: 14 duizend euro boete. Dat kan niet zo zijn, dacht ik steeds. Het meest kwetsend vond ik dat ik werd weggezet als fraudeur. Als iemand die expres zijn baan niet had gemeld. Het UWV had nooit laten weten dat ze boetes opleggen. Ik wilde mijn naam zuiveren, ik vond het zo onterecht dat ik een rechtszaak ben begonnen. Na het bezwaar volgde een zaak bij de bestuursrechter. Twee weken voor de zitting besloot ik om de AOb in te schakelen. Want ik dacht: wat als het niet goedkomt. Dat geldbedrag is enorm hoog voor mij.”
V Procederen
Advocaat Wind stond de docent bij. “Ik zag gelijk dat er streng en weinig gedifferentieerd is beboet. Als je ww ontvangt, heb je een mededelingsplicht, maar ik herken ook de kinderziektes in de portalen bij de overheid in die tijd. Wellicht is er over die plicht door de docent te lichtzinnig gedacht, maar van kwade opzet was geen sprake.” De zaak komt voor bij de bestuursrechter die de boete verlaagd naar zo’n 7300 euro. “In een notendop komt het erop neer dat deze docent nog niet volledig onder de strenge boete-wetgeving hoorde. Het UWV had een meer gedifferentieerd beeld moeten maken. Nu was het: foutje, pats boem fraude. Het was uit balans. De rechter ging daarin mee en legde een lagere boete op.”
Voor de docent was het geen fijne periode. “Ik snap dat de overheid fraude wil aanpakken. Alleen hier sloegen ze de plank mis. Ik was de verkeerde persoon om zo hard met een knuppel te slaan.”
Ik was de verkeerde persoon om zo hard met een knuppel te slaan
Toch procedeert Wind samen met de docent door bij de Centrale Raad van Beroep, het hoogste bestuursrechtorgaan. “Dit was een voorbeeldproces en ging over absurd strenge wetgeving, die wel helemaal in lijn was met de tijdgeest van toen”, zegt de AOb-advocaat. “In het hoger beroep heb ik het scherp aangevlogen om aan te tonen dat de balans zoek was. De rechter legde uiteindelijk in 2014 een boete op van 2000 euro.”
Volgens de rechter was er geen misverstand mogelijk over het doorgeven van wijzigingen, zeker omdat er vier keer wijzigingen waren vanwege contractuitbreidingen. Wel had de docent uit eigen beweging de informatie verstrekt. Daarom werd de boete nog meer naar beneden gebracht.
VI Parlementaire enquête
Ruim tien jaar later wordt SP-Kamerlid Michiel van Nispen voorzitter van de parlementaire enquêtecommissie. Het schandaal met de kinderopvangtoeslag is eerder naar buiten gekomen en de onderste steen moet boven. De Kamer zet het zwaarste middel in. Wind: “Meer mensen zijn zwaar beboet, maar de docent is gevraagd om zijn verhaal te doen bij de commissie. De commissieleden wilden weten hoe hij de wetgeving en dienstverlening heeft ervaren. Zijn zaak sprong eruit vanwege het bedrag én de uitspraak bij de Centrale Raad van Beroep.” De docent vertelt: “Samen met Geert Wind deed ik in de Tweede Kamer mijn verhaal. Daardoor werd het weer opgerakeld. Het liefst had ik het niet gedaan, want ik heb het steeds meer losgelaten. Het is geen fijne periode geweest, toch ben ik gegaan omdat het verteld moest worden.”
VII Vertrouwen
“Door dit alles ben ik veel voorzichtiger geworden”, zegt de docent. “Als ik iets moet betalen, kijk ik het twee keer na. Ik ben erg op mijn hoede en dubbelcheck alles. Ik weet nu: zoiets kan iedereen overkomen.”
De naam en contactgegevens van de gedupeerde docent zijn bekend bij de redactie
Reactie UWV
‘De parlementaire enquêtecommissie toont aan dat de strenge fraudewetgeving in de praktijk destijds buitengewoon hard uitpakte en leidde tot zeer schrijnende situaties. Wij vinden wat de betrokkene is overkomen verschrikkelijk, maar kunnen niet op deze individuele zaak ingaan. Het strenge regime van de fraudewet bood weinig ruimte om ruimhartig om te gaan met de situatie en te volstaan met een waarschuwing in plaats van een boete. Inmiddels heeft het UWV deze periode achter zich gelaten en is er veel veranderd. We passen al jaren dienstverlening toe met meer oog voor de menselijke maat.’
Centrale Cliëntenraad adviseert UWV-bestuur
Oud-basisschooldirecteur Henk Veerman zit namens de AOb zeven jaar in de Centrale Cliëntenraad van het UWV. De raad adviseert UWV-bestuurders. Veerman zegt dat hij in de jaren een forse kentering ziet bij de instantie. “Het draait om de taakopvatting van het UWV versus de rechten van burgers. Enkele jaren geleden was die taakopvatting heel star. ‘We voeren de wet uit, die is voor iedereen gelijk’, was het idee. Nu is de morele afweging ‘proportionaliteit’ en ‘evenredigheid’ beter georganiseerd binnen de dienst. Zo zijn in 2021 de ‘maatwerkplaatsen’ bij het UWV ontstaan, die dossiers en omstandigheden van mensen onderzoeken. Ook wezen wij regelmatig met succes op de discretionaire bevoegdheid om menselijker beleid te voeren of maatwerk toe te passen. In het beleid en de handhaving is het nu verankerd, maar nog niet overal in de uitvoering.”
De AOb zoekt nieuwe leden, uitkeringsgerechtigde werkzoekenden, voor de UWV Cliëntenraad. Meer informatie over de cliëntenparticipatie staat op clientenraad-uwv.nl Interesse? Mail dan met vragen en/of je motivatie en cv naar bestuur@aob.nl