OCW's huishoudboekje van schoolbesturen: een bijsluiter
Wie met een paar klikken de inkomsten en uitgaven van onderwijsinstellingen in beeld wil krijgen, kan sinds vandaag terecht op een nieuwe website gelanceerd door het ministerie van Onderwijs. Een handige tool, mits je de beperkingen kent.
Het dashboard bevat geen nieuwe informatie, maar geldt als een aanvulling op de bestaande databanken (zie verderop voor handige bronnen). De website is erop gericht om alle openbare gegevens makkelijker toegankelijk te maken. Dat wil zeggen: een deel van de gegevens, want de site bevat voorlopig alleen wat OCW het 'huishoudboekje' van onderwijsinstellingen noemt: de inkomsten en uitgaven.
Voor de overzichtelijkheid is met kleuren een onderscheid gemaakt tussen uitgaven aan personeel en materieel. Het dashboard moet leraren, ouders en medezeggenschapsraden een handje helpen om 'in gesprek te gaan' met het schoolbestuur over de financiële keuzes, aldus OCW. Het vandaag gepresenteerde dashboard ziet het ministerie als een eerste stap.
Het dashboard moet leraren, ouders en medezeggenschapsraden een handje helpen om 'in gesprek te gaan' met het schoolbestuur over de financiële keuzes
Jaarresultaat
Daarbij is het wel van belang ook de beperkingen te kennen van de nieuwe site. Zo presenteert het dashboard het verschil tussen de inkomsten en uitgaven, prominent bovenaan het overzicht. Handig. Maar wel goed om te beseffen: dat is niet het werkelijke jaarresultaat van de instelling. Dat komt doordat onder meer de financiële baten en lasten (waaronder de rente-inkomsten en -lasten) door OCW zijn weggelaten.
Zo komt bijvoorbeeld de stichting Meer Primair in Hoofddorp in het dashboard op plus 251 duizend euro in 2016, terwijl het exploitatieresultaat een ton hoger lag. En in 2012 laat het dashboard een tekort van 2500 euro zien, terwijl de stichting onder de streep anderhalve ton overhield. Bij grotere instellingen kunnen die verschillen in de miljoenen euro's lopen. Bij Roc West Brabant telt het OCW-dashboard een saldo van plus 4,5 miljoen euro, terwijl het jaarresultaat plus 1,9 miljoen euro bedroeg.
Helemaal géén informatie geeft de website over de schulden en reserves van onderwijsinstellingen.
Helemaal géén informatie geeft de website over de schulden en reserves van onderwijsinstellingen. De balans, die helpt de inkomsten en uitgaven in perspectief te plaatsen, ontbreekt namelijk. Informatie die van pas zou komen om kritische vragen te stellen: geeft een schoolbestuur relatief weinig uit aan personeel, maar heeft het wel een stevige buffer? Of geeft het bestuur juist te veel uit en zijn er weinig reserves achter de hand? Ook deze gegevens zijn via DUO al openbaar, maar OCW kiest ervoor om die informatie pas 'in een latere fase' in te voegen. Over reserves van schoolbesturen en samenwerkingsverbanden zijn de afgelopen tijd meerdere keren Kamervragen gesteld, zoals zeer recent nog.
Duiding
Voor alle cijfers geldt dat ze weinig zeggen zonder duiding. Die context ontbreekt in het dashboard vooralsnog. Het is aan het schoolbestuur om die toelichting zelf te geven als leraren of ouders ernaar vragen, aldus OCW. De meest uitgebreide duiding geeft elk schoolbestuur in het bestuursverslag en de jaarrekening. Maar instellingen zijn nog steeds niet wettelijk verplicht om deze documenten openbaar te maken. OCW werkt aan een wetsvoorstel om dat alsnog wettelijk te regelen, zo mogelijk met ingang van volgend jaar. In de zorg zijn de volledige jaarrekeningen overigens al lang op te vragen via een overheidsdatabank.
Vier tips
Gelukkig is er via DUO redelijk veel informatie beschikbaar. Hieronder een beknopt overzicht van financiële overzichten over onderwijsinstellingen voor zowel de betrokken buitenstaander als de gevorderde data-fanaat:
1. DUO: Financiële gegevens per bestuur
Een pdf-bestand per onderwijsssector (po, vo, mbo, hbo, wo) presenteert alle financiële kerncijfers van de laatste vijf jaar overzichtelijk op één a-4tje per schoolbestuur: winst/verlies-rekening inclusief het werkelijke resultaat, balans inclusief de schulden en reserves, investeringen en kengetallen. Extra handig is een hele serie ratio's die de instelling vergelijken met andere schoolbesturen, zoals uitgaven aan personeel ten opzichte van de rijksbijdrage.
2. DUO: Gegevensboeken
Bevat per onderwijssector overzichten van kengetallen over het jaarresultaat, de liquide middelen en de vermogenspositie van alle schoolbesturen.
3. DUO: Financiële verantwoording
Wie niet bang is voor Excel vindt op deze pagina een grote hoeveelheid financiële data per schoolbestuur over de laatste vijf jaar. Dit zijn de meest uitgebreide financiële jaarbestanden die openbaar beschikbaar zijn. Ze geven gedetailleerd zicht op alle inkomsten en uitgaven, uitgesplitst in allerlei subposten. De gegevens worden digitaal aangeleverd door de instellingen zelf op basis van de vastgestelde jaarrekening. Wat ontbreekt, is een toelichting op de cijfers. Daarvoor moet je het bestuursverslag ernaast leggen. Als je toch met Excel bezig bent: DUO heeft ook veel informatie over personeelsformatie, leerlingaantallen en de bekostiging online gezet.
4. DUO: Instellingsinformatie
Hoeveel geld ontvangt een schoolbestuur precies per school (brinnummer), en hoe zijn die rijksbijdragen opgebouwd naar personeel en materiële bijdragen? Digitale overzichten van de bekostiging en pdf's van de onderliggende beschikkingen zijn opvraagbaar via een zoekformulier. Sinds een tijdje zijn er ook verzamelbestanden van betalingen en beslissingen te downloaden.
