Leg de lat hoog voor achterstandsleerlingen

Tekst Maaike Lange - Redactie Onderwijsblad - 11 maart 2024 - 7 Minuten om te lezen

Indri Kromojahjo is sinds enkele maanden tutor. Voorheen werkte ze in de gezondheidszorg. Om tutor te worden moest ze een rekentoets halen en heeft ze scholing van The Bridge gevolgd. Beeld Fred van Diem

Buiten is het nog pikkedonker. Achter de ramen van basisschool Onze Wereld brandt overal uitnodigend licht. Het is acht uur. In een lokaal dat tegelijk bibliotheek is is coördinator Lieselot Roelandts bezig tafels en stoelen in de vaste opstelling te schuiven. Tutoren pakken intussen hun tas uit en ordenen, met een kop koffie op de hoek van de tafel, de spullen voor de les. Er hangt een sfeer van huiselijkheid. Maar ook van concentratie. Iets wat de meeste leraren zullen herkennen van vlak voor het begin van de eerste les van de dag. Het grote verschil is dat in dit lokaal zes ‘leraren’ klaar zitten. Een gebundelde concentratie.

Het gaat om relaties, relaties en relaties

Op het programma staat een les High dosage tutoring (Hdt). Twaalf leerlingen van groep 7 krijgen zo meteen rekenbijles van zes tutoren. Tutoren zijn geen officiële leerkrachten, maar specialisten die geschoold zijn in rekenen en in geduld hebben en aandacht geven. De leerlingen die een Hdt-les krijgen, scoren onder het landelijk rekengemiddelde. Met twee, drie keer of idealiter zelfs vijf keer per week een lesuur Hdt een hoge dosering van bijlessen dus kunnen ze hun vaardigheden opkrikken. Eén tutor begeleidt twee leerlingen. De leerlingen oefenen hardop met (verhaal)sommen en worden tegelijkertijd overladen met complimenten. De tutor heeft bovendien driewekelijks contact met de ouders of verzorgers om vragen en eventuele problemen te bespreken.

Dit artikel stond in het Onderwijsblad. Wil jij het blad ontvangen? Word lid!

In die mix schuilt het geheim van deze interventie-methode, zegt socioloog Bowen Paulle. Hij is directeur van stichting The Bridge Learning Interventies. Paulle is Amerikaan en hij bracht Hdt naar Nederland. Intussen wordt het op 25 scholen gegeven, zowel in de bovenbouw van het basisonderwijs als in de onderbouw van het voortgezet onderwijs. “In deze interventie gaat het om relaties, relaties en relaties”, zegt hij. Hdt is volgens hem zowel een cognitieve als een sociaal-emotionele interventie. Beide vaardigheden gaan vooruit. “In een klas met één leraar en 25 leerlingen is het lastig om hetzelfde voor elkaar te krijgen. Wij trainen onze tutoren in het opbouwen van een band met de leerlingen. Dat hoort bij de cultuur van The Bridge. Dat is echt niet iets wat zomaar vanzelf gaat.”

Concentreren kun je leren

Vrolijk komen de leerlingen deze ochtend binnen, het is pyjamadag. Giebelend nemen ze elkaar van top tot teen op. Spekjes-roze en blauwe onesies kleuren de klas. Elke Hdt-les heeft dezelfde opzet. De leerlingen weten dan ook precies waar ze aan toe zijn wanneer Lieselot Roelandts, na iedereen welkom te hebben geheten, tegen een klankschaal tikt.

Roelandts is coördinator van The Bridge. “Breng je adem naar je buik”, zegt ze. Daarmee bedoelt ze niets zweverigs, eerder juist iets heel praktisch: concentratie kun je leren, zoals je rekenen kunt leren. Direct na de concentratieoefening schuiven de tutoren een uitwisbaar plankje met daarop enkele sommen in de richting van hun twee leerlingen. Er hoeft niks gezegd te worden. Iedereen weet: drie minuten om de sommen op te lossen. Met de tong uit de mond beginnen ze in stilte aan die sprint. Het is als een spel. Tot de wekker afgaat.

Coördinator Lieselot Roelandts zorgt ervoor dat leerlingen precies weten waaraan ze toe zijn. Elke Hdt-les heeft dezelfde opzet.

Bijna vierhonderd scholen in het basis- en voortgezet onderwijs zijn dit schooljaar betrokken bij grootschalig effectonderzoek van interventies, verdeeld over veertien projecten. De interventies zijn bedoeld om kinderen bij te spijkeren die minder kansen hebben gehad om zich te ontwikkelen. De bedoeling is om kansengelijkheid te vergroten.

Hdt is een van die interventies. De kern ervan is dat de tutor net zolang bij dezelfde rekenstof blijft, totdat de leerling het echt snapt. Pas dan gaan tutor en leerling naar de volgende stap. Paulle: “Langzaam maar zeker valt het kwartje bij de leerling. Ze beginnen te snappen: Ik was helemaal niet dom. Ik was onkundig en ik kan kundig worden. Als kinderen niet kunnen meekomen in de les, gaan ze aan zichzelf twijfelen en ze raken gefrustreerd. Ze gaan herrieschoppen, grappen maken of worden depressief.”

Deze vorm van bijles kan volgens Paulle voor een doorbraak zorgen. Maatschappelijk kwetsbare leerlingen gaan met sprongen vooruit. “Het is niet slechts I got a dream”, zegt hij. Door in groep 7, een cruciale fase in de ontwikkeling van leerlingen en tijdens hun schoolcarrière, kinderen te laten zien: hee, je kunt vooruitgang boeken, krijgen ze soms een hoger schooladvies, zegt hij. “Hun vertrouwen neemt toe. Ze beseffen dat school iets voor ze kan betekenen, ze beseffen dat ze niet naar de straatcultuur hoeven kijken. Het kan de levenskansen van kwetsbare leerlingen positief beïnvloeden.”

Ruimte voor een grapje

Jurgen Tijms is socioloog aan de Universiteit van Amsterdam. De afgelopen drie jaar heeft zijn team onderzoek gedaan naar Hdt op scholen in Amsterdam-Zuidoost, waaronder Onze Wereld. De helft van een groep van zwakke rekenaars kreeg Hdt, en de andere helft, de controlegroep, niet. “Kinderen met Hdt gaan beduidend meer vooruit met rekenen dan kinderen zonder. Niet veel interventies maken zo’n groot verschil”, zegt hij. Zuidoost heeft meer kinderen met onderwijsachterstand dan andere delen van Amsterdam. De resultaten tonen dat de onderwijsachterstand met vijf keer per week Hdt weg te werken is, aldus Tijms. Het onderzoek wijst ook uit dat leerlingen die twee of drie keer per week Hdt krijgen, niet dezelfde reuzesprong maken als kinderen met vijf keer per week bijles, maar nog wel steeds significant vooruitgaan. “De volgende stap is dat we kinderen langere tijd volgen”, zegt Tijms. “We willen in kaart brengen of Hdt effect heeft op het bereiken van een hoger onderwijsniveau en of leerlingen zich daar kunnen handhaven.”

Na de concentratieoefening en de drie minuten om enkele sommen op te lossen, is het tijd voor het bespreken van de oefening, voor uitleg en ontspanning. Er wordt een grap gemaakt over iemands grote schoenmaat. Tutor Indri Kromojahjo: “Ik schopte per ongeluk tegen de schoen van mijn leerling en we doken allebei tegelijkertijd onder de tafel. Ik ben zelf ook snel afgeleid. Ik herken dat in de leerlingen.” Dat er ruimte is voor een grapje, maakt dat ze weer gemakkelijk ontspannen aan het werk gaan, zegt Kromojahjo. Ze is sinds enkele maanden tutor. Voorheen werkte ze in de gezondheidszorg. “Ik wilde al langer in het onderwijs werken, maar ik heb niet het juiste diploma, en ik wilde niet eerst weer een lange opleiding doen. Ik word helemaal blij als ik kinderen vooruit zie gaan.” Om tutor te worden moest Kromojahjo een rekentoets halen en heeft ze scholing van The Bridge gevolgd.

Langzaam maar zeker valt het kwartje bij de leerling

Een nadeel van Hdt is het prijskaartje. Het is duur. High dosage zegt het al: een hoge dosis laat de meeste vooruitgang zien. Maar welke school kan vijf dagen per week zes tutoren voor één uur laten komen? De gemeente Amsterdam heeft toegezegd de komende twee jaar opnieuw subsidies te geven aan scholen waar de achterstanden het grootst zijn. Onderwijswethouder Marjolein Moorman van Amsterdam heeft gezien dat Hdt werkt. “Het geeft leerlingen zelfvertrouwen en leerplezier. High dosage tutoring laat zien dat het juist goed is om de lat hoog te leggen voor leerlingen met een achterstand.”

Bowen Paulle: “Het betaalt zichzelf terug voor de samenleving. Wij verwachten dat Hdt-leerlingen vaker werk zullen vinden, dat de kans dat ze in aanraking komen met justitie kleiner wordt en dat de gezondheid beter wordt. Maar als jij bestuurder bent van een school en jij moet het aan de voorkant betalen, dan kun je heel plat zeggen: Wat heb ik eraan dat deze kinderen over tien jaar minder vaak in aanraking komen met justitie? Daarom moeten we het gezamenlijk aanpakken: schoolbesturen, gemeenten, ministerie van onderwijs, justitie, gezondheidszorg en ouders samen.”

De les is een rustplek

Sherin en Loraisho zitten intussen aan hun tafeltje bij Indri Kromojahjo te glimmen van trots. “Voor mij is Hdt een rustplek”, zegt de elfjarige Loraisho. “Het is goed om extra te mogen rekenen”, vindt de tienjarige Sherin. Loraisho: “Vandaag heb ik de som opgelost om 96 broodjes over 6 tutoren te verdelen.” Hij lacht: “Hoeveel krijgt iedere tutor?”