‘Leerlingen met gedragsproblemen gebaat bij speciaal onderwijs’
Leerlingen met gedragsproblemen die onderzoeker Inge Zweers anderhalf jaar volgde, bleken beter te functioneren in het speciaal onderwijs dan in het regulier onderwijs met extra ondersteuning. Zweers promoveerde vorige week aan de Universiteit Utrecht.
Beeld: Pixabay
Voor haar promotie-onderzoek volgde Zweers anderhalf jaar lang een groep leerlingen met gedragsproblemen. Het betrof leerlingen die in groep 4 tot en met 6 van het reguliere basisonderwijs op het punt stonden om extra ondersteuning te krijgen. Een deel van de leerlingen kreeg die ondersteuning in het reguliere onderwijs, andere leerlingen gingen naar het speciaal onderwijs. In het onderzoek volgde ze beide groepen.
“Mijn proefschrift laat zien dat je niet volledig moet streven naar het afbouwen van het speciaal onderwijs”, zegt Zweers. Het onderzoek gaat in tegen de huidige trend en het beleid om juist steeds meer leerlingen in het reguliere onderwijs met extra ondersteuning te plaatsen. “Je kunt daar vraagtekens bij zetten. Het afbouwen van het speciaal onderwijs lijkt niet nastrevenswaardig, omdat mijn onderzoek laat zien dat leerlingen op sociaal-emotioneel gebied gemiddeld genomen beter functioneren in het speciaal onderwijs. Ik zeg niet dat alle leerlingen nu verwezen moeten worden naar het speciaal onderwijs. Maar je kunt wel nadenken over meer samenwerking tussen het speciaal onderwijs en het regulier onderwijs.”
Betere prestaties
De gevolgde leerlingen in het speciaal onderwijs behaalden na anderhalf jaar betere leerprestaties, volgens Zweers. Ze scoorden hoger op technisch lezen, spelling en rekenen. Ook op sociaal-emotioneel gebied ging het beter dan in het reguliere onderwijs. Leerlingen in het speciaal onderwijs hadden in het begin meer conflicten met hun leerkrachten, maar de conflicten namen over tijd af in deze groep. "De hoeveelheid conflicten tussen leerlingen met gedragsproblemen in het regulier onderwijs bleef stabiel", zegt Zweers. De onderzoeker keek ook naar het zelfvertrouwen van de leerlingen, maar op dit punt zat geen verschil.
Bij de keuze tussen extra ondersteuning in het reguliere onderwijs of doorverwijzen naar het speciaal onderwijs blijkt het zelfvertrouwen van de leraar een rol te spelen. “Leraren die meer vertrouwen hebben in hun eigen kunnen en effectiviteit, verwezen hun leerlingen uit hun reguliere klas vaker door naar het speciaal onderwijs. Een mogelijke verklaring is dat zij beter hun eigen grenzen kennen. De leraren die kozen voor extra ondersteuning in het reguliere onderwijs waren minder zeker van zichzelf. Een verrassende uitkomst”, zegt Zweers.
Leraren die meer vertrouwen hebben in hun eigen kunnen en effectiviteit verwezen hun leerlingen uit hun reguliere klas vaker door naar het speciaal onderwijs. Een mogelijke verklaring is dat zij beter hun eigen grenzen kennen.
Context
Leraarfactoren spelen dus een rol bij de verwijzing van de leerling met gedragsproblemen. “We verwachten dat het vaak ligt aan de leerling-kenmerken waar iemand terechtkomt. Maar dat blijkt in mijn studie niet het geval.”
Bij het keuzemoment is het belangrijk om de hele context van een leerling mee te nemen en niet alleen te kijken naar wat een leerling niet kan. Zweers: “Vaak ligt de focus op de diagnose en wat er niet goed gaat met een leerling. Maar je moet ook de context erbij betrekken. Bijvoorbeeld de acceptatie door leeftijdsgenoten, de interactie tussen de leerling en de leraar, en de middelen die een school tot haar beschikking heeft. Dat kan ook met het probleem te maken hebben. Dat je bijvoorbeeld de vraag stelt: wat heeft een leraar nodig om met het gedragsprobleem om te gaan?”
Het proefschrift van Zweers wijst niet uit of scholen leerlingen nu vaker naar het speciaal onderwijs moeten verwijzen of dat het regulier onderwijs zou moeten veranderen om beter aan de ondersteuning van leerlingen met gedragsproblemen te voldoen. ‘Dat één van beide of allebei nodig is, lijkt echter evident’, schrijft de promovenda in de conclusie van het proefschrift. ‘Gegeven het huidige beleid lijkt het daarom noodzakelijk dat reguliere scholen beter in staat gesteld worden om met de extra onderwijsbehoeften van leerlingen met gedragsproblemen om te kunnen gaan.’
Het proefschrift: 'Shape sorting students for special education services?' van Inge Zweers kun je lezen via deze link.
