Leerling bloeit op door compliment voor goed karakter

Tekst Peter Ruit en Lennart Visser Beeld - 9 december 2024 - 4 Minuten om te lezen

Kernkwaliteiten zijn de meest ‘eigene’ eigenschappen van een persoon, zoals doorzettingsvermogen, vriendelijkheid, nieuwsgierigheid en zelfbeheersing.

In de afgelopen decennia heeft het onderwijs zich steeds meer gericht op cijfers, leerresultaten en prestatie-indicatoren. Hoewel dit zeker een belangrijk aspect is van het onderwijs, is er een groeiend besef dat leerlingen méér nodig hebben dan enkel kennisoverdracht. Persoonlijke ontwikkeling, welbevinden en sociaal-emotionele groei spelen een cruciale rol in het succes van leerlingen, niet alleen op school, maar ook in hun verdere leven. Het werken met kernkwaliteiten biedt een krachtige manier om deze aspecten te integreren in het onderwijs. 

Persoonlijke ontwikkeling, welbevinden en sociaal-emotionele groei spelen een cruciale rol in het succes van leerlingen

Kernkwaliteiten, zoals wij die hebben uitgewerkt in ons onderzoek, zijn de meest ‘eigene’ eigenschappen van een persoon. Deze kwaliteiten onderscheiden mensen van elkaar en komen tot uiting in hun gedrag, gedachten en gevoelens. Voorbeelden van kernkwaliteiten zijn doorzettingsvermogen, vriendelijkheid, nieuwsgierigheid en zelfbeheersing. Deze kernkwaliteiten worden vaak pas zichtbaar wanneer ze bewust worden ingezet en verder ontwikkeld. In het onderwijs bieden kernkwaliteiten een raamwerk om te kijken naar wat een leerling al in huis heeft en hoe dit verder versterkt kan worden.

Zelfbeeld

Laten we een voorbeeld geven van de manier waarop kernkwaliteiten in de praktijk kunnen worden ingezet op een basisschool. Een leraar complimenteert een leerling over zijn doorzettingsvermogen tijdens een moeilijke rekensom: ‘Ik weet dat je deze sommen lastig vindt, maar je hebt doorgezet en dat is iets om trots op te zijn.’ Dit gaat verder dan alleen het geven van een compliment over gedrag; de leraar waardeert de leerling in wie hij is. Dit versterkt niet alleen het zelfbeeld van de leerling, maar draagt ook bij aan meer welbevinden.

In een ander voorbeeld waarbij een leraar leerlingen uitnodigt hun kernkwaliteit bewust te gebruiken, beschrijft een leerling hoe zij haar kernkwaliteit ‘sociaal intelligent’ inzet door een klasgenootje te vragen over het verlies van haar broertje. Deze leerling toonde empathie en begrip, waardoor een diepere connectie werd gelegd. Dit soort interacties zorgt ervoor dat leerlingen zich meer verbonden voelen met elkaar.

Positieve effecten

Het werken met kernkwaliteiten kan diepgaande positieve effecten hebben op het onderwijs. Allereerst draagt het bij aan het verhogen van het welbevinden van leerlingen. Uit onderzoek waarover één van ons in 2021 publiceerde in het wetenschappelijk tijdschrift Teaching and Teacher Education, blijkt dat wanneer leerlingen zich bewust worden van hun eigen kwaliteiten, dit leidt tot meer welbevinden en een positiever zelfbeeld. Dit verhoogde welbevinden zorgt er vervolgens voor dat leerlingen beter presteren op cognitief gebied. Leerlingen voelen zich gezien en gewaardeerd, wat hun motivatie verhoogt om actief deel te nemen aan de lessen.

Het werken met kernkwaliteiten helpt bij de persoonlijke vorming van leerlingen

Daarnaast helpt het werken met kernkwaliteiten bij de persoonlijke vorming van leerlingen. Het gaat niet alleen om het behalen van cijfers, maar ook om het ontwikkelen van karaktereigenschappen, de kernkwaliteiten, die hen later in hun leven zullen helpen. Kernkwaliteiten zoals zelfbeheersing, optimisme en doorzettingsvermogen zijn vaardigheden die ver buiten het klaslokaal waardevol zijn. Dit type onderwijs zorgt ervoor dat leerlingen niet alleen academisch groeien, maar ook als persoon.

Sterke punten

Er zijn verschillende werkvormen die leraren kunnen gebruiken om kernkwaliteiten in hun lessen te integreren. Een eenvoudige manier is het laten invullen van een kernkwaliteitenvragenlijst. Dit kan helpen om leerlingen bewust te maken van hun sterke punten en hen te laten nadenken over hoe zij deze kwaliteiten kunnen inzetten bij hun schoolwerk​

Het werken met kernkwaliteiten heeft voordelen voor leraren

Een andere effectieve werkvorm is het geven van feedback door de leraar op de kernkwaliteiten van de leering. Hierbij geeft de leraar niet alleen feedback op het gedrag van de leerling, maar benoemt hij expliciet de kernkwaliteiten die in het gedrag van de leerling naar voren kwamen. 

Voordelen voor leraren

Het werken met kernkwaliteiten heeft voordelen voor leraren. Door dat te doen raken zij meer bewust van hun eigen pedagogische idealen en ervaren zij meer voldoening in hun werk. Een leraar die in staat is om leerlingen te begeleiden in hun persoonlijke groei, ervaart dat zij daadwerkelijk van betekenis is in het leven van deze leerlingen. Dit versterkt het gevoel van zingeving. Op een school in Amsterdam waar wij het werken met kernkwaliteiten hebben geïntroduceerd, kwamen daarna aanzienlijk minder ruzies op het schoolplein voor.

Meerwaarde

Het integreren van kernkwaliteiten in het onderwijs biedt een enorme meerwaarde voor zowel leerlingen als leraren. Het draagt bij aan een holistische benadering van onderwijs, waarbij niet alleen de cognitieve ontwikkeling, maar ook de sociaal-emotionele en persoonlijke ontwikkeling van de leerlingen centraal staat. In een tijd waarin het onderwijs vaak gericht is op presteren en cijfers, biedt het werken met kernkwaliteiten een manier om terug te keren naar de essentie: aandacht hebben voor de persoon van de leerling. Dit leidt niet alleen tot betere schoolprestaties, maar ook tot gelukkiger en zelfverzekerdere leerlingen. Het is een investering in de toekomst van kinderen en jongeren en daarmee in de toekomst van onze maatschappij.

Peter Ruit en Lennart Visser schreven het boek ‘Werken met kernkwaliteiten in het onderwijs’. Ruit werkte tot 2022 als opleidingsdocent aan Driestar Hogeschool. Hij promoveerde op onderzoek naar het welbevinden en het zelfbeeld bij leerlingen uit het basisonderwijs. Visser werkt als opleidingsmanager aan de Hogeschool Rotterdam. Hij promoveerde op onderzoek naar studenten met studie-uitstelgedrag.