Kwartet verbindt historische feiten
Geschiedenis is saai en moeilijk te onthouden, vinden veel leerlingen. Simon de Wilde, historicus en docent Mens & Maatschappij, bedacht een kwartet dat de lesstof verlevendigt het leren vergemakkelijkt.
Beeld: Angeliek de Jonge
Van wanneer dateert de oudste geschiedenis van de mens? Hoeveel eeuwen bevinden zich tussen de tijdvakken van de ‘Jagers en Boeren’ en de ‘Monniken en Ridders’? Wat hebben de persoon van Anne Frank, gifgas, een rood-blauwe stoel en de dekolonisatie met elkaar te maken?
Het zijn vragen die spelenderwijs aan bod komen als leerlingen het Tien Tijdvakken Kwartettenspel spelen. Simon de Wilde bedacht het spel toen hij zijn LIO-stage liep op het Trajectum College in zijn woonplaats Utrecht. “Ik merkte dat mijn brugklasleerlingen het lastig vonden de tien tijdvakken uit elkaar te houden. Ze raakten gemakkelijk in de war over de volgorde. Welk tijdvak volgt ook alweer na de ‘Monniken en Ridders’?’ Of: Wat was eerder: de ‘Pruiken en Revolutietijd’ of de tijd van ‘Regenten en Vorsten’?
Om het beter te onthouden bedacht De Wilde een spel dat de tijdvakken combineert met verschillende ‘vensters’ uit de Canon van Nederland: een overzicht van de geschiedenis en cultuur van Nederland in vijftig thema’s. De canon geeft scholen richting bij de invulling van het vak geschiedenis voor het basisonderwijs en de eerste twee leerjaren van het voortgezet onderwijs.
Kwartset
Elke kwartetset bestaat uit vier categorieën: een persoon, een uitvinding, een gebouw en een ontwikkeling. Zo bestaat het setje kaarten van de ‘Grieken en de Romeinen’ (3000 voor Christus tot 500 na Christus) uit Julius Caesar, het schrift, de Romeinse Limes en de verspreiding van het christendom. Het tijdvak van de ‘Jagers en Boeren’ (tot 3000 voor Christus) bestaat uit Neanderthaler, het wiel, hunebedden en eerste landbouwers.
Kwartetten helpt leerlingen feiten speels te onthouden
“Ik vond het leuk om een kwartet te bedenken”, zegt De Wilde. “En ik kon het uitproberen op vmbo-leerlingen van mijn stageschool. Samen met mijn begeleider zette ik de puntjes op de i en bedachten we activerende werkvormen die gratis te downloaden zijn.”
Competitief
Het kwartet is populair in de klas. “De meeste kinderen zijn competitief ingesteld en willen graag winnen. Daarom vinden ze een spel doen leuk. Ze gaan erin op, omdat ze er de beste in kunnen zijn.” Dat ze er ook nog iets van leren is bijvangst, glimlacht De Wilde.
De meeste kinderen zijn competitief ingesteld en willen graag winnen
En de leerwinst reikt verder dan geschiedenis. Ook voor de woordenschat en de leesontwikkeling helpt het kwartet. Europese integratie, kruistochten, Vikingaanvallen, grachtengordel. “Er zitten woorden bij die sommige kinderen lettergreep voor lettergreep moeten lezen. En er zijn ook woorden die ze niet kennen. Door erover te spreken, leren de kinderen nieuwe woorden.”
Werkvormen
'Raad je kaart’, is één van de werkvormen. Daarbij moeten leerlingen raden welke kaart een andere leerling in handen heeft. De persoon met de kaart mag alleen met ‘ja’ of ‘nee’ antwoorden. Een simpele opdracht is het om de leerlingen te vragen de kaarten op chronologische volgorde te laten leggen. Voor de onderbouw van de middelbare school is het leuk om een verkiezing te organiseren: ‘Wie is de belangrijkste historische persoon?’
In groepjes bereiden leerlingen argumenten voor waarom deze persoon deze eretitel verdient. “Ze moeten daarvoor in de huid van de persoon kruipen en een kort praatje houden.”
“Het nodigt uit tot ontdekken en volgen van je eigen nieuwsgierigheid. Wat was Karel de Grote of Floris de Vijfde voor man?” De Wilde stimuleert collega’s ook om zelf een kwartet te ontwerpen, eventueel samen met leerlingen. “Je moet het van tevoren goed doordenken. Let op dat er een lijn in zit en dat er categorieën zijn die je kunt clusteren.”
De Wilde studeerde af als historicus in Utrecht en voltooide de tweedegraads docentenopleiding geschiedenis. Dat hij een kwartet bedacht is geen toeval. Voor de gemeente Utrecht ontwikkelde hij eerder al een kwartet waarin de mooiste plekken van de wijk Overvecht uitgelicht worden. “De wijk heeft niet zo’n positief imago. In de kwartet laat ik de andere kant van de wijk zien.”
Samen met zijn vrouw zette hij daarop het bedrijf kwartetwinkel in de markt. Het Tijdvakken Kwartettenspel wordt inmiddels op tientallen basisscholen en middelbare scholen gespeeld. De reacties zijn positief. Juf Inger, een bekend Instagram-gezicht, mailde: ‘Wat een onwijs leerzaam spel is dit! Ik heb nieuwe dingen geleerd over tijdvakken uit de Nederlandse geschiedenis.’
Maar het allerleukste vond De Wilde de bestelling van het kwartet door zijn vroegere geschiedenisdocent van de middelbare school. “Ik herkende zijn naam en mailde of hij het was. Ja dus! Hij gaat bijna met pensioen, maar hij vindt het nog steeds leuk om nieuwe materialen in te zetten.”
