Interschool Ter Apel maakt jonge nieuwkomers snel wegwijs
De leerlingen van Interschool, een basisschool voor anderstaligen in Ter Apel, komen uit de hele wereld en zijn gevlucht voor oorlog en armoede. Ze leren Nederlands en werken aan sociaal-emotionele vaardigheden. Omdat gezinnen vaak kort in Ter Apel verblijven, zijn er veel wisselingen in de klas.
Bij het verlaten van de school krijgen leerlingen bij de deur een high five van Interschool-directeur Anita Klompsma. Foto Herman Engbers
Vandaag verwelkomt Jannet Eefsting acht nieuwe leerlingen. Ze begon de week met zeven leerlingen en nu zijn het er vijftien. De meesten komen uit Syrië. Dat kan volgende week weer totaal anders zijn. “Je moet flexibel zijn als je hier voor de klas staat. En je niet teveel hechten aan leerlingen. Daar zijn we allemaal in getraind. En ons unieke schoolsysteem is erop gericht om nieuwe, leerlingen snel wegwijs te maken.”
Kinderen van asielzoekers hebben recht op onderwijs, maar krijgen dat niet altijd in een noodopvang in Nederland. In de noodopvang - waar veel gezinnen vaak lang verblijven, omdat andere locaties vol zitten - is vaak geen schoolvoorziening. Daarnaast moeten gezinnen vaak verhuizen van de ene naar de andere locatie en hierdoor wisselen kinderen veel van school. Dat is niet goed voor hun ontwikkeling. Kinderrechtenorganisatie Save the Children riep minister Faber vorig jaar in een petitie op om te zorgen voor kindvriendelijke opvanglocaties waar toegang tot onderwijs en zorg gegarandeerd zijn.
Onder een vergrootglas
Interschool staat op het streng beveiligde terrein van de Centrale Opvang Asielzoekers in het Groningse Ter Apel. Deze locatie wordt in de media vaak het ‘aanmeldcentrum’ genoemd, maar de officiële naam is centrale ontvangstlocatie. De coa in Ter Apel biedt ook opvang aan andere categorieën asielzoekers. Er is in totaal plek voor tweeduizend mensen.
Structuur is enorm belangrijk, zeker als je net nieuw bent en de taal niet spreekt
De coa in Ter Apel is het symbool geworden voor alles wat er misgaat met de opvang van vluchtelingen. “We liggen hier altijd onder een vergrootglas. En iedereen heeft er een mening over”, weet Anita Klompsma, al vijftien jaar directeur van Interschool. Met haar team blijft ze zo ver mogelijk weg van politieke discussies. “Wij hebben invloed op het onderwijs en wij gaan voor goed onderwijs voor onze leerlingen. Ze hebben voor hun leeftijd vaak veel meegemaakt, maar het blijven kinderen. We willen dat ze het hier fijn hebben, al blijven ze vaak maar kort.”
De meeste leerlingen starten in een pol-klas; de afkorting staat voor Procesgeoriënteerde Opvang Locatie. “Daar zitten leerlingen die de Nederlandse taal helemaal niet beheersen”, vertelt Anita Klompsma. “Deze leerlingen zijn net in Nederland aangekomen. De gewenning aan het onderwijssysteem en het kennismaken met de taal en cultuur is het belangrijkste doel.”
Interschool werd door de Inspectie van het Onderwijs twee keer tot excellente school uitgeroepen. “In 2018 en in 2021, daar ben ik ontzettend trots op. We hebben veel kennis over wat wél en wat niet werkt in het onderwijs aan anderstaligen.” De dagen zijn voorspelbaar. “Wij begroeten elke ochtend de kinderen in de centrale hal. Daarna gaat iedereen naar zijn eigen groep. Alle schooldagen duren tot twee uur.”
Pictogrammen op kinderooghoogte
Communicatie verloopt in die eerste fase met gebaren en klanken. “Het is heel belangrijk in de eerste fase van taalverwerving dat alle leraren dezelfde gebaren en klanken gebruiken”, weet intern begeleider Sienie Brouwer. Zij traint de leraren in deze vaardigheden. Ook zijn er in de hele school op kinderooghoogte pictogrammen geplaatst. Het aanbod voor het onderwijs in deze eerste fase, is door het team van Interschool zelf ontwikkeld. “Alles is erop gericht dat leerlingen zo snel mogelijk mee kunnen doen.”
Er wordt veel in niveaugroepen gewerkt. Leerlingen werken onder begeleiding van de groepsleerkracht en de onderwijsassistent aan de doelen van hun individuele onderwijsplan. De leerkracht houdt in het plan bij welke doelen de leerling heeft behaald en waar het kind nog aan moet werken.
Er wordt gewerkt met drie thema’s: school, lichaam en eten en drinken. Rond die thema’s wordt de Nederlandse woordenschat opgebouwd. Na zes tot acht weken is een leerling klaar om door te stromen naar een taalklas NT2. De indeling is in principe gebaseerd op leeftijd, maar leerlingen kunnen klassendoorbrekend werken op leerniveau. De groepen hebben allemaal een kleur. “Kinderen vinden het vervelend om van groep 7 naar groep 5 te moeten voor instructie, maar van groep groen naar groep paars wordt anders ervaren”, aldus Brouwer.
De pauze is voorbij. Een groep leerlingen loopt keurig in een rij achter hun juf naar het lokaal. Alles verloopt opvallend ordelijk. “Structuur is enorm belangrijk, zeker als je net nieuw bent en de taal niet spreekt”, vertelt intern begeleider Brouwer. “Daarom hebben we hier duidelijke gedragsregels.”
Je moet je niet teveel hechten aan leerlingen
De Stop-loop-praat regel is er daar één van. “Leerlingen die zich niet verstaanbaar kunnen maken, hebben de neiging om uit frustratie eerder op de vuist te gaan. Het was vroeger vaak erg onrustig in de pauzes en op het schoolplein. Nu weten de kinderen dat ze moeten stoppen voordat het ruzie wordt, uit de situatie weg moeten lopen en op zoek moeten gaan naar een leraar om verhaal te halen. Met gebarentaal of google translate komen we er altijd wel uit.”
Eb en vloed van vluchtelingen
Het leerlingenaantal van Interschool beweegt mee op de eb en vloed van de vluchtelingen die zich melden in Ter Apel. Er is plek voor honderdvijftig leerlingen. Vandaag zijn het er zestig. Veel klaslokalen staan leeg. Leraren die tijdelijk geen klas hebben, kunnen worden ingezet op reguliere basisscholen binnen hetzelfde bestuur.
Het verblijf op de Interschool varieert van één week tot anderhalf jaar. “We hebben ook weleens meegemaakt dat een leerling maar één dag op onze school was. Dat is gelukkig uitzonderlijk”, vertelt Ellen Drenth. Zij geeft les aan leerlingen van groep Groen. Er zitten nu negen leerlingen in haar klas. Vanaf volgende week zijn het er twaalf. De drie nieuwe leerlingen komen uit Syrië, Rusland en Zuid-Afrika.
Het wereldnieuws oorlogen, milieurampen, armoede zie je op de Interschool terug in de klas. Maar er zijn ook oorzaken die minder bekend zijn. Waarom er best veel leerlingen uit Zuid-Afrika zijn? “Daar is het vaak niet veilig voor de lhbtiq+-gemeenschap. Als een vrouw een lesbische relatie heeft, kan dat ertoe leiden dat zij en haar kind of kinderen worden uitgestoten. Veel kinderen hebben een traumatische ervaring”, weet Drenth.
Speltherapeut Gesina Huisman heeft een eigen lokaal met onder meer een boksbal en zandtafel. In de kast staan ook veel spuitbussen Gillette. “Kinderen die in de knoop zitten met hun emoties, hebben veel baat bij sensomotorische activiteiten. Lekker kliederen met scheerschuim vinden ze heerlijk.”
Drenth werkte eerst op een reguliere basisschool, raakte daar in een burn-out en kon re-integreren op Interschool. Dat beviel haar zo goed, dat ze daarna bleef. “De structuur geeft rust en overzicht. En binnen die kaders is er hier veel ruimte om te pionieren.”
Ze is eraan gewend dat er veel wisselingen zijn in de klas. “Je geeft daardoor anders les dan op een reguliere basisschool waarin je een heel jaar de tijd krijgt om iets op te bouwen met je leerlingen.”
Vergeet-me-nietjes
In de centrale hal van de school is een wand ingericht voor ‘Vergeet-me-nietjes’ met de namen en foto’s van oud- leerlingen. “Dat is een heel belangrijke plek hier op school”, vertelt directeur Klompsma. Aan de namen van de vergeet-me-nietjes kun je zien dat de leerlingen van de Interschool uit alle delen van de wereld komen: Rim, Nawzhin, Ziyad, Anu, Betul, Diyar, Naveen, Yazan, Brayden.
Soms komen oud-leerlingen na een tijd weer terug in Ter Apel. “Dan checken ze vaak even of hun foto er nog hangt”, vertelt Klompsma. Als dat niet zo is, dan zijn er de talloze fotoboeken gerubriceerd op schooljaar waarin ze zichzelf terug kunnen vinden. “Als je ontheemd bent en in een vreemd land je weg moet vinden, is het extra belangrijk dat je je gezien voelt.”
De schooldag zit er bijna op. Leerlingen zien dat op hun timer. En bergen gauw hun werkjes op. Op het schoolplein verzamelen de eerste vaders en moeders zich. Zoals op elke andere school. Maar soms staan er ook oudere broers of zussen, omdat de leerlingen zonder hun ouders zijn gevlucht.
De afsluiting verloopt altijd hetzelfde: de leraren verzamelen zich in de gang en gaan in een rij staan. De leerlingen krijgen van iedereen een high five bij het verlaten van de school. Ze gaan met een glimlach naar huis.
Kijk hier voor de petitie die minister Faber oproept te zorgen voor kindvriendelijke opvanglocaties.
