Inspecties bevestigen misstanden bij zorgopleidingen
Bij opleidingen in de zorgsector is een zorgwekkende mate van fraude en een toenemende verwevenheid met criminaliteit geconstateerd. Dat blijkt uit een verkenning van de inspectie van het Onderwijs (IvhO) en de inspectie van Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ).
Beeld: Typetank
Voormalig ministers Dijkgraaf (Onderwijs) en Helder (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) informeerden de Tweede Kamer vorige week in een brief over de uitkomsten van de verkenning van de inspecties. De verkenning vond plaats naar aanleiding van een brandbrief namens een groep anonieme zorgprofessionals die in januari is verstuurd, waarin signalen van frauduleuze praktijken, gebrekkige opleidingen en de inzet van onbevoegd en ongekwalificeerd personeel in de sector werden gemeld. Uit de verkenning blijkt dat de gesignaleerde misstanden vaker voorkomen en dat deze in de afgelopen jaren snel zijn toegenomen. De ministers schrijven hierover ‘De Inspecties zijn geschrokken van wat ze tegen zijn gekomen, en wij delen die zorg.’
Dit kan leiden tot risico's voor de patiëntveiligheid en kwaliteit van zorg
Misstanden die geconstateerd zijn bij onderwijsinstellingen zijn onder andere vervalste cv’s en diploma’s (waaronder te koop aangeboden diploma’s), verkorte opleidingen die van onvoldoende kwaliteit zijn en systematische fraude op school (bijvoorbeeld door het verkopen van examenvragen of identiteitsfraude bij examens). Ook zijn er signalen van betaalde aftekenstages. De ministers: ‘We vinden het uiterst kwalijk als er mensen in de zorg werken die onvoldoende bevoegd en bekwaam zijn, omdat dit kan leiden tot risico’s voor de patiëntveiligheid en kwaliteit van zorg.’ AOb-bestuurder Henrik de Moel sluit zich hierbij aan. “Het is erg belangrijk dat mensen terecht een diploma krijgen, op basis van daadwerkelijk gevolgd onderwijs en gelopen stage. Deze misstanden onderstrepen het belang van voldoende toezicht en het voordeel van bekostigd onderwijs op dat gebied.”
Erkennen Verworven Competenties
Naast problemen bij onderwijsinstellingen zien de inspecties het risico dat veel onbekwame personen diploma’s ontvangen op basis van Erkennen Verworven Competenties (EVC) certificaten. Het verzilveren van een EVC-certificaat is namelijk vaak een administratief proces waarbij de kandidaat niet gezien wordt door de onderwijsinstelling en gebeurt vaak op basis van twijfelachtige onderbouwing. Het aantal EVC-certificaten dat wordt afgegeven neemt toe, net als het aantal certificaten dat verzilverd wordt tot mbo-diploma en het aantal aanbieders van EVC-certificaten. Onder deze aanbieders zijn echter ook niet-gecertificeerde aanbieders actief. Door deze redenen vermoeden de inspecties banden tussen EVC-aanbieders en (georganiseerde) criminaliteit. Dit is allemaal mogelijk omdat er geen overheidstoezicht is op EVC.
Het is echt een zorgwekkend beeld dat naar voren komt
De AOb zou dit graag anders zien. De Moel: “Bij EVC moet je goed oppassen. We zijn als AOb geen tegenstander van EVC’s, omdat het de drempel om een diploma te halen laag houdt, maar dan moet er wel meer toezicht op het proces van toekenning komen.” Elwin Wolters, arbeidsvoorwaardencoördinator van de AOb, is het daarmee eens en stelt enkele oplossingen voor. “Het is echt een zorgwekkend beeld dat naar voren komt. EVC kan heel nuttig zijn, maar je moet wel tegengaan dat mensen onterecht via EVC diploma’s kunnen halen en dan in de zorg aan de slag kunnen gaan. Wat ik als oplossing zie: ten eerste zou elke EVC-aanbieder zich verplicht moeten aansluiten bij het register van EVC erkende aanbieders, ten tweede moet er weer meer toezicht op de kwaliteit van EVC en sanctiemogelijkheden komen van de overheid, en ten derde moeten scholen hele duidelijke afspraken maken over kwaliteit en vrijstellingen wanneer zij in zee gaan met EVC-aanbieders. Het mag bovendien niet zo zijn dat vrijstellingen voor erkende diploma's ongezien worden verstrekt."
Persoonlijk begeleider maatschappelijke zorg
De opleidingen tot (Persoonlijk) Begeleider maatschappelijke zorg (PBMZ) worden in het bijzonder genoemd in het rapport van de inspecties. Voor deze opleidingen zijn er groeiende studentenaantallen, waaronder ook een groeiend aantal mannen. In het niet-bekostigd onderwijs is het aantal studenten PBMZ gestegen van 1604 (waarvan de helft man) in 2019 naar 4.143 (waarvan bijna twee derde man) in 2022. Ook zijn er voor deze opleidingen de meeste EVC-certificaten uitgegeven, waarbij het merendeel van de kandidaten ook man is. De inspectie van Gezondheidszorg en Jeugd krijgt sinds 2022 steeds meer meldingen en signalen over ongekwalificeerde, vooral mannelijke, zzp’ers, waarvan sommige ook een criminele achtergrond hebben. Dat het aantal mannen bij deze opleidingen de afgelopen jaren ook zo sterk toeneemt doet de inspecties vermoeden dat hier een verband tussen zit.
Het goed in beeld brengen van de situatie is complex
Uit de verkenning blijkt nog niet welke omvang de misstanden en risico’s hebben. ‘Het goed in beeld brengen van de situatie is complex’, aldus de ministers. Wel is al duidelijk dat enkel toezicht niet toereikend is om de misstanden aan te pakken. Volgens de ministers is het goed dat de inspecties samen blijven werken om verder te onderzoeken wat de omvang van de misstanden is, en moeten het OM, politie en opsporingsdiensten betrokken worden om de toenemende verwevenheid met criminaliteit aan te pakken.
