Hoge Raad onderstreept vrijheid van meningsuiting docenten
Het ontslag van docent Paula van Manen, nadat ze een boek publiceerde over een onderwijsvernieuwing bij Roc Nijmegen, was een inmenging in de vrijheid van meningsuiting. Dat oordeelt de Hoge Raad, die vandaag een streep zet door een vonnis van het Gerechtshof. “Dit is een belangrijke uitspraak voor het onderwijs”, reageert Van Manen.
Beeld: Uitsnede omslag, uitgeverij Scriptum
Twee jaar nadat de docent op straat kwam te staan, concludeert de Hoge Raad nu dat Van Manens ontslag niet los gezien kan worden van de publicatie van haar boek. En daarmee dat 'het ontbindingsverzoek een inmenging in de vrijheid van meningsuiting oplevert’. Die vrijheid van meningsuiting is vastgelegd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
Als je kritische noten kraakt, wordt het veel te snel gegooid op een verstoorde arbeidsrelatie
"Een prachtige uitspraak", aldus Van Manen. "De Hoge Raad ziet terecht een causaal verband tussen het schrijven van mijn boek en het ontslag. Als je kritische noten kraakt, wordt het veel te snel gegooid op een verstoorde arbeidsrelatie. De Hoge Raad zegt dat er goed gekeken moet worden naar de vrijheid van meningsuiting. Dat is pure winst. Dit is een uitspraak waar ook veel leraren na mij heel veel aan kunnen hebben. Daarom vond ik het belangrijk om door te gaan met deze strijd."
Toegestaan
Van Manen publiceerde najaar 2019 ‘Wanneer krijgen we weer les?’, een geanonimiseerd boek over een ingrijpende onderwijsvernieuwing bij haar opleiding. Ze tekende op hoe docenten en studenten worstelden met de invoering van gepersonaliseerd onderwijs. De docent werd in eerste instantie geschorst en op 1 oktober 2020 volgde haar ontslag. De Nijmeegse kantonrechter vond het ontslag op grond van een ‘verstoorde arbeidsrelatie’ toegestaan en het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden dacht daar in april 2021 hetzelfde over. Volgens het Hof stond de vrijheid van meningsuiting buiten kijf.
De mbo-docent liet het er niet bij zitten en vocht door bij de Hoge Raad. Die heeft nu een streep gezet door het vonnis van het Gerechtshof en bepaald dat de zaak opnieuw behandeld moet worden. "Deze uitspraak is heel goed nieuws", reageert advocaat Wouter Pors, die Van Manen bijstond. "De Hoge Raad heeft een principiële uitspraak gedaan, die belangrijk is voor het onderwijs. Namelijk dat de vrijheid van meningsuiting van docenten wordt beschermd door het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens."
Professional
“Het is een belangrijke dag voor de autonomie van de leraar", reageert AOb-voorzitter Tamar van Gelder. "Je moet als docent – als professional in het onderwijs - kunnen praten over je beroep. Ongeacht waar je werkt en ongeacht of je dat binnen of buiten je organisatie doet. Praten over de ontwikkeling van onderwijs is een groter goed dan de organisatie waar je werkt, dat heeft de Hoge Raad vandaag aangegeven.”
Van Manen vertelde in het Onderwijsblad van december 2019 voor het eerst over haar boek, en haar ervaringen met de onderwijsvernieuwing bij haar pedagogische opleiding. Ze kreeg de afgelopen jaren bijval tot in de Tweede Kamer aan toe. Die riep destijds de vorige onderwijsminister Arie Slob per motie op om in gesprek te gaan met de vakbonden om de positie van leraren te versterken.
Bij Paula ging het over een boek, maar docenten en wetenschappers moeten ook artikelen kunnen publiceren
Van Gelder betreurt dat dat tot nu toe niet is gebeurd en gaat het gesprek graag aan. “We hebben blijkbaar een Paula van Manen nodig die via de juridische weg jarenlang voet bij stuk houdt. Dat kost ongelooflijk veel energie, emotie en geld. Allemaal om als docent veilig mee te kunnen doen aan het maatschappelijke debat over onderwijs."
De AOb-voorzitter vervolgt: "De onderwijsministers Dijkgraaf en Wiersma zouden dat voor kunnen zijn door met ons het gesprek aan te gaan. Bij Paula ging het over een boek, maar docenten en wetenschappers moeten ook artikelen kunnen publiceren. Kritische uitingen vanuit de beroepsgroep zijn ontzettend belangrijk. Juist omdat het onderwijs daar beter van wordt.”
Lees ook: ‘Als je geschorst wordt, ben je aangeschoten wild’
