Hoe SvPO publiek vastgoed in private handen bracht

Tekst Arno Kersten - Redactie Onderwijsblad - 1 maart 2022 - 9 Minuten om te lezen

Beeld: Redactie Onderwijsblad

Na een uitgesproken kritisch rapport van de Onderwijsinspectie vorig jaar zou deze week een nieuw onderzoek openbaar worden, dat eind januari officieel is vastgesteld. Inmiddels is duidelijk dat de SvPO-leiding een gang naar de rechter heeft aangekondigd om publicatie tegen te houden, zo laat een inspectiewoordvoerder aan het Onderwijsblad weten. In afwachting van de rechtszaak zullen de uitkomsten van het onderzoek nog een tijd in de kast blijven. Het is niet voor het eerst dat het schoolbestuur inspectie-oordelen bij de rechter aanvecht.

In het kort: wat ga je lezen? Vier schoolgebouwen die de Scholen voor Persoonlijk Onderwijs de afgelopen jaren met publiek geld hebben gerenoveerd of gebouwd, zijn in juridische handen van een private stichting. Die stichting wordt net als de scholen voorgezeten door SvPO-oprichter Misha van Denderen. Deze stichting voor persoonlijk onderwijs mocht de gerenoveerde schoolgebouwen in Hoorn en Deventer na de verbouwing overnemen voor de oorspronkelijke koopsom. Van Denderen was zelf via een privéstichting verkoper van het gebouw in Deventer en ontving een opslag voor ‘risico en exploitatie’.

SvPO-netwerk

Eerst wat broodnodige achtergrond. SvPO-scholen voor voortgezet onderwijs profileren zich met kleine klassen en veel contacttijd. Maar er komt sinds een paar jaar ook een andere kant naar voren. In 2019 beschreef het Onderwijsblad mistige financiële constructies, onder meer rond de ouderbijdragen. Voormalige docenten verhaalden in 2020 over een doorgeslagen efficiëncy en verouderd lesmateriaal. Ondanks de kleine klassen bleek er veel geld op de bank en in huisvesting te belanden. Inmiddels zijn drie van de acht scholen zeer zwak verklaard door de inspectie, waarvan de Utrechtse school voor de tweede keer. Bij die laatste is een sanctie getroffen: sinds januari wordt de bekostiging met vijftien procent ingehouden. De SvPO-leiding vecht al jaren de inspectierapporten aan via de rechter.

Acht Scholen voor Persoonlijk Onderwijs

2010 Kapelle (inspectieoordeel: voldoende)
2013 Hurdegaryp (voldoende)
2016 Geldermalsen (voldoende)
2017 Utrecht (zeer zwak), Amsterdam (zeer zwak)
2019 Hoorn (zeer zwak), Deventer (voldoende), Hengelo (voldoende)

De acht scholen vormen allemaal een eigen stichting, voorgezeten door oprichter Misha van Denderen. Naast deze acht publieke organisaties zijn er twee private rechtspersonen in het SvPO-netwerk, opgericht en voorgezeten door dezelfde Van Denderen. De stichting voor persoonlijk onderwijs heeft een zogenoemde anbi-status, waarmee ze door de Belastingdienst is erkend als goede doelen-stichting. Dat ‘goede doel’ is het faciliteren van persoonlijk onderwijs. De belangrijkste bron van inkomsten voor deze stichting zijn ouderbijdragen, aldus het eigen jaarverslag. Ouders wordt gevraagd 450 euro per jaar te betalen voor taalreizen van de leerlingen. In 2019 en 2020 ging het volgens de jaarrekening opgeteld om ruim 1,6 miljoen euro.

En dan is er nog de stichting Frederikssoon. Dat is Van Denderens eigen stichting, die geregistreerd staat op zijn privé-adres. Vorig jaar bleek dat hij via deze stichting hypothecaire leningen heeft verstrekt aan zijn twee zoons. Van Denderen stelde onlangs in een brief aan de onderwijscommissie in de Tweede Kamer dat daarvoor geen publiek geld is gebruikt. Op 24 maart debatteert de Tweede Kamer over SvPO.

En goed om te weten: deze twee private rechtspersonen vallen in tegenstelling tot publieke organisaties buiten het directe toezicht van de inspectie.

Vier locaties

Meestal krijgen scholen in het basis- en voortgezet onderwijs een gebouw in gebruik van de gemeente. Vanwege een zogenoemde doordecentralisatie van de huisvesting is SvPO in een aantal gevallen zelf verantwoordelijk voor het regelen van een schoolgebouw.

 

Passage uit de leveringsakte waarmee de stichting voor persoonlijk onderwijs eind 2020 grond en gebouw in Hoorn overnam.

De afgelopen jaren realiseerde SvPO met publiek geld op vier locaties nieuwe schoolgebouwen: Hurdegaryp, Geldermalsen, Hoorn en Deventer. De private anbi-stichting voor persoonlijk onderwijs werd de juridisch eigenaar van deze vier panden en percelen, volgens verschillende aktes die het Onderwijsblad opvroeg bij het Kadaster.

In Hurdegaryp en Geldermalsen gaat het om complete nieuwbouw. Daar kocht de anbi-stichting al eerder de grond, waarop later met inzet van onderwijsgeld het schoolgebouw verrees.

Bij de andere twee locaties zijn bestaande panden tot school verbouwd. In Hoorn is in het voormalige, katholieke Missiehuis een school gerealiseerd en in Deventer is de school gevestigd in een voormalig kerkgebouw. Volgens de leveringsaktes nam de stichting voor persoonlijk onderwijs het vastgoed na de verbouwingen over, respectievelijk eind 2020 en september 2021.

Publiek

Beeld: Redactie Onderwijsblad

Voor de nieuwbouw en verbouwingen zijn miljoenen aan rijksbekostiging van de scholen gebruikt. In het algemeen jaarverslag van de scholen staat dat de scholen samen er ‘heel veel geld’ in hebben gestoken. Hoeveel publieke middelen in de huisvesting zijn gestoken, valt uit de jaarstukken niet te herleiden. Van Denderen wil tegenover het Onderwijsblad geen bedragen noemen.

Daarnaast is er geld gebruikt uit ouderbijdragen. ‘De gebouwen in Hoorn, Deventer, Hurdegaryp en Geldermalsen zijn gerealiseerd met ouderbijdragen en met geld van alle acht scholen samen’, schrijft Van Denderen de brief aan de Tweede Kamer.

Erfpacht

Drie van deze vier publieke schoolstichtingen moeten de komende dertig jaar de private anbi-stichting betalen om de grond en de opstallen te mogen gebruiken. In juli en augustus 2021 zijn daartoe drie erfpachtovereenkomsten ingeschreven bij het Kadaster die lopen tot 1 januari 2051. Het gaat om de scholen in Hurdegaryp (13.465 euro erfpacht per jaar), Geldermalsen (42.017 euro erfpacht per jaar) en Hoorn (87.662 euro erfpacht per jaar). Die vergoeding is gebaseerd op 5 procent van de grondwaarde. Bij de huisvesting in Deventer is nog geen erfpacht vastgelegd in het Kadaster.

Wat bij sommige leveringsaktes ook opvalt, zijn de transactiebedragen

Wat bij sommige leveringsaktes ook opvalt, zijn de transactiebedragen. Het vastgoed in Hoorn werd in eerste instantie aangekocht via projectontwikkelaar De Nijs Participatie Hoorn BV. Dat gebeurde in 2018 voor een bedrag van 1,7 miljoen euro, en de aankoper was de publieke Friese schoolstichting in Hurdegaryp. Het gebouw werd grondig verbouwd en op 24 december 2020 nam de private anbi-stichting voor persoonlijk onderwijs hetzelfde registergoed voor hetzelfde bedrag over: 1,7 miljoen euro. De omschrijving in beide aktes is identiek: 'het recht van eigendom met betrekking tot de opstal (bekend als "het Missiehuis") met parkeerplaatsen en ondergrond, erf, tuin en verdere aan- en toebehoren'.

Eigendom

 

Passage uit de erfpachtakte van Hurdegaryp.

In zijn verklaringen voorafgaand aan deze publicatie liet Van Denderen steeds in het midden wie de juridische eigenaar is van de vier nieuwe en opgeknapte schoolgebouwen. In de brief aan de Tweede Kamer heeft hij het alleen over het economisch eigendom. 'Het economisch eigendom van de gebouwen is van de scholen, die erfpacht betalen', schrijft hij.

In de Kadaster-aktes staat zwart op wit dat de anbi-stichting voor persoonlijk onderwijs de juridische eigenaar is. Als het Onderwijsblad hem dat voorlegt, reageert hij: "Dat heeft weinig betekenis." Want, zo stelt hij: "De anbi beschikt niet over de gebouwen en als de erfpacht op de grond ooit zou aflopen moet ze voor die gebouwen betalen."

Na publicatie van het artikel mailt hij nog: "De juridisch eigenaar (SvPO) kan niks met het gebouw omdat het economisch eigendom bij een ander ligt (de school)." De scholen zouden daarmee recht hebben op de gebruikswaarde van het vastgoed, aldus de bestuurder.

De anbi-stichting is juridisch eigenaar van de gebouwen. "Dat heeft weinig betekenis"

In de jaarstukken schrijft de SvPO-leiding dat ze wil voorkomen dat de gemeente een pand zou kunnen vorderen als een school zou moeten sluiten. 'Dat zou heel erg onredelijk zijn, omdat de gemeente maar heel weinig heeft bijgedragen aan het gebouw (in Hoorn bijvoorbeeld ca. 28.000 euro) terwijl de scholen samen er heel veel geld in hebben gestoken.'

Opvallend is ook dat de private anbi-stichting voor persoonlijk onderwijs eind 2020 alleen de grondpercelen in Hurdegaryp en Geldermalsen heeft geactiveerd. En verder niets. Volgens Van Denderen hoeft dat niet, omdat de anbi-stichting "alleen eigenaar is van de grond". Wel zijn er aanzienlijke investeringen in vastgoed geactiveerd op de balansen van de scholen in Hurdegaryp (3,8 miljoen), Geldermalsen (2,8 miljoen) en Hoorn (1,1 miljoen).

Risico-opslag

Dan naar Deventer. Net als Hoorn een school die in 2019 van start ging. Het monumentale Heilig Hart-kerkgebouw in Deventer kocht Van Denderen via zijn privéstichting Frederikssoon in september 2018 van de rooms-katholieke parochie van de Heilige Lebuïnus. Prijs: 800 duizend euro, plus 48 duizend euro overdrachtsbelasting. Zijn stichting leende daarvoor zes ton van de anbi-stichting. Terwijl de kerk werd verbouwd, kregen de leerlingen tijdelijk les op een andere locatie. In de zomer van 2020 betrok de school de nieuwe huisvesting. In april 2021 kocht Van Denderen via de stichting Frederikssoon ook de naastgelegen pastorie, bedoeld voor latere uitbreiding. Allebei de gebouwen verkocht Van Denderen in september 2021 aan de anbi-stichting voor persoonlijk onderwijs.

Volgens de leveringsakte bracht Van Denderens stichting Frederikssoon 962.985 euro in rekening, ruim een ton meer dan het aankoopbedrag. Een opslag voor ‘risico en exploitatielasten’

Ook voor de kerk was vastgelegd: overname voor het oorspronkelijke aankoopbedrag. Volgens de leveringsakte bracht Van Denderens stichting Frederikssoon een koopsom van 962.985 euro in rekening, ruim een ton meer dan het aankoopbedrag inclusief overdrachtsbelasting. Een opslag voor ‘risico en exploitatielasten’ over de periode oktober 2018 tot en met maart 2021, aldus het Svpo-jaarverslag 2020.

Van Denderen reageert op die opslag: "Dat was omdat de gemeente jarenlang had beweerd dat er geen geschikt schoolgebouw beschikbaar was en de school daarom niet van start kon." Door de aankoop van de kerk kon Svpo bewijzen dat er wel een gebouw beschikbaar was, aldus de bestuursvoorzitter. "Of de gemeente ermee akkoord zou gaan, was toen nog niet duidelijk en of er een omgevingsvergunning zou komen evenmin. Er was daardoor het risico om met een al jaren leegstaande en onverkoopbare kerk te blijven zitten."

 

Cijfers op een rij, klik op de afbeelding

Toezichthouders

Bij de publieke schoolstichtingen staan sinds vorig najaar buiten Van Denderen geen andere bestuurders of toezichthouders meer ingeschreven, blijkt uit gegevens van de Kamer van Koophandel. De laatste toezichthouder, Hank van Dijk, is sinds november vorig jaar uitgeschreven, collega-toezichthouder Sita Remesar op 27 september. De enige andere functionaris die nog geregistreerd staat, is Van Denderens vrouw en mede-oprichter Suzan Polet als directeur. De afgelopen tijd heeft Van Denderen stappen gezet om de schoolstichtingen te fuseren. Het is de bedoeling dat Polet dan 'toezichthoudend bestuurder' wordt.

Bij de anbi-stichting voor persoonlijk onderwijs staat naast Van Denderen nog één bestuurder ingeschreven sinds 2007: Bart Soels. Een derde bestuurder bij deze private stichting, Erik Terheggen, is vorige zomer uitgeschreven.

Verantwoording

Het Onderwijsblad raadpleegde voor dit artikel onder meer jaarrekeningen, aktes en andere documenten uit het Kadaster en uittreksels uit de Kamer van Koophandel. Misha van Denderen kreeg zaterdag een conceptversie voorgelegd, inclusief drie aanvullende vragen. Een aantal passages uit die concepttekst zette hij zondag met zijn commentaar op LinkedIn. Maandagmiddag stuurde Van Denderen nog een aanvullende reactie.

Na publicatie van het artikel erkent Van Denderen alsnog dat de anbi-stichting voor persoonlijk onderwijs de juridische eigenaar is van de gebouwen.

Lees alle artikelen over SvPO op deze site.