Hoe OCW hulp voor scholen inkocht bij adviesbureaus

Tekst Arno Kersten - Redactie Onderwijsblad - 6 juli 2021 - 8 Minuten om te lezen

Beeld: Pixabay

‘Vragen over het Nationaal Programma Onderwijs of behoefte aan advies? Bel gratis, op werkdagen tussen 10:00 en 14:00 uur. Helpdesk: (0800) 424 04 24’, tipt de website van OCW.

De telefoon wordt niet opgenomen in Den Haag, maar bij een bureau in Groningen. Het is één van de negentien leden van Onderwijsontwikkeling Nederland, een vereniging van adviesbureaus voor onderwijs en jeugdhulp. Scholen die met een telefoontje niet afdoende geholpen zijn en meer begeleiding vragen, worden doorgezet naar een landelijke ‘expertpool’ van zo’n negentig onderwijsadviseurs waarvoor aangesloten bureaus medewerkers leveren.

Bang

Best een beetje trots presenteerde onderwijsminister Arie Slob eerder dit jaar het Nationaal Programma Onderwijs: een eenmalig noodpakket van 8,5 miljard om de gevolgen van de corona-pandemie te boven te komen, waarvan 5,8 miljard voor het primair en voortgezet onderwijs. Bang dat het grotendeels in de zakken zou verdwijnen van onderwijsadviseurs, nam de Tweede Kamer eind februari een motie van SP en GroenLinks aan. Die roept Slob op om bij de uitwerking van het plan ‘extra waarborgen in te bouwen om te voorkomen dat onderwijsgeld weglekt naar particuliere bureaus’.

OCW zat omhoog, er was hoge nood en het verzoek was of wij hen konden helpen

Maar het ministerie zocht zelf zijn toevlucht tot externe bureaus - niet voor het eerst. Op het departement zaten ze dit voorjaar omhoog met de toegezegde ondersteuning voor scholen, die gelijk aan de slag moesten om reparatieplannen te maken. Bij de vereniging Onderwijsontwikkeling Nederland kwam een verzoek binnen uit Den Haag: om een eerstelijns NPO-helpdesk op te zetten met daarnaast een ‘expertpool’ van adviseurs die ook tweedelijns advies en begeleiding kunnen geven aan scholen bij het maken van de plannen. “OCW zat omhoog, er was hoge nood en het verzoek was of wij hen konden helpen”, vertelt directeur-bestuurder Margreet de Vries.

Spoed

Eind april werd een overeenkomst gesloten voor een periode van twee maanden: 17 mei tot en met 16 juli. De opdracht werd getekend voor een bedrag van ‘maximaal 125 duizend euro inclusief btw’, na afloop wordt een eindafrekening opgemaakt op basis van een urenopgaaf. Afgesproken is ook dat adviseurs in de tweedelijns begeleiding tot 125 euro per uur mogen factureren. De opdracht wordt betaald uit het po- en vo-deel van het NPO-budget.

Op vragen van het Onderwijsblad antwoordt een OCW-woordvoerder dat de ondersteuning van scholen vraagt om specifieke expertise. “Deze expertise was en is binnen de eigen OCW-organisatie in onvoldoende mate beschikbaar en zeker niet met de spoed die hiervoor nodig was, vandaar deze route.”

Dit is niet wat wij voor ogen hadden met de NPO-helpdesk. De privatisering van het onderwijs via particuliere bureaus neemt via allerlei wegen toe

AOb-bestuurder Jelmer Evers is onaangenaam verrast. “Dit is niet wat wij voor ogen hadden met de NPO-helpdesk. Schandalig dat we hier geen publieke infrastructuur voor hebben. De privatisering van het onderwijs via particuliere bureaus neemt via allerlei wegen toe, dit is daar weer een voorbeeld van.”

"De vanzelfsprekend waarmee particuliere adviesbureaus een steeds grotere rol krijgen in het onderwijs, zowel op scholen als ook bij OCW, baart me flinke zorgen", reageert Kamerlid Lisa Westerveld van GroenLinks. "Ik vrees dat de NPO-miljarden een enorme boost gaan geven aan de particuliere sector, terwijl onderwijs een publieke dienst is. Maar ook ben ik onaangenaam verrast door dit artikel omdat het ministerie OCW weet dat de Kamer kritisch is op de inzet van particuliere adviesbureaus van onderwijsgeld. Zeker in het licht van onze motie hadden ze dit gewoon moeten melden." D66-Kamerlid Paul van Meenen: "De inhuur van externen bij de overheid is mij al jaren een doorn in het oog."

Niet aanbesteed

Hoewel ministeries bij het gunnen van opdrachten belangstellende partijen gelijke kansen moeten bieden, is dat hier niet gebeurd. De opdracht is door OCW niet aanbesteed maar rechtstreeks aan de vereniging verstrekt. Formeel heet het een ‘voorlopige gunning’.

“Gezien de urgentie om de scholen snel te helpen is er niet gekozen voor een openbare aanbesteding”, aldus de woordvoerder. “Er waren al goede ervaringen met Onderwijsontwikkeling Nederland. Die partij beschikte al over een expertpool. Bij andere partijen was OCW niet duidelijk of zij zo’n pool ook vlot konden regelen en de tijd voor een marktverkenning op dit punt ontbrak. Aangezien het een tijdelijke opdracht betrof, die snel in gang moest worden gezet, is gekozen voor deze bekende partij.”

Met die eerdere ervaringen verwijst OCW naar de zogenoemde Gelijke Kansen Alliantie en naar een samenwerking rond de subsidieregeling ‘inhaal- en ondersteuningsprogramma’ vorig voorjaar om achterstanden door corona tegen te gaan. Die opdracht, waarbij ook een expertpool van onderwijsadviseurs werd opgetuigd, was overigens wel aanbesteed.

Een hele grote opdracht is het natuurlijk niet: zowel de duur als de kosten zijn relatief beperkt. Maar het kan wel een opmaat zijn voor een vervolg. Ook voor de NPO-ondersteuning voor komend schooljaar 2021/2022 wordt namelijk een beroep gedaan op externe partijen. Die opdracht wordt wel aanbesteed, aldus OCW. De tekst van deze aanbesteding zegt een OCW-woordvoerder niet te kunnen verstrekken omdat de procedure "nog niet helemaal" is afgerond. Het ligt voor de hand dat Onderwijsontwikkeling Nederland meedingt, maar dat is niet bekendgemaakt.

Meldpunt

De afgelopen maanden wees Slob verschillende keren op de NPO-helpdesk als een service van OCW. Tijdens een debat met de Tweede Kamer gaf Slob aan dat de informatielijn ook dienst doet als meldpunt voor leraren bij gebrek aan inspraak en medezeggenschap: “Ook hebben we speciaal, zoals we dat ook hebben gedaan bij de werkdrukmiddelen, een informatiepunt geopend. We noemen het geen meldpunt, maar dat kan het wel zijn, want je kunt er ook terecht op het moment dat je vragen hebt of het wel op een goede manier gaat op je school en of de docenten wel voldoende betrokken zijn. Dus als mensen dat willen, dan kunnen ze 0800-4240424 bellen.”

De helpdesk wordt bemenst door medewerkers van het Groningse bureau ViaSocium, een van de leden van Onderwijsontwikkeling Nederland. Het bureau heeft twee medewerkers ‘standby’ staan voor telefoontjes, aldus verenigingsdirecteur De Vries; tot dusver is er zo’n 400-450 keer met de lijn gebeld. De helpdesk werkt met een belprotocol van OCW en valt onder verantwoordelijkheid van het ministerie.

Gekoppeld

ViaSocium, gespecialiseerd in jeugdzorg, ‘leent’ orthopedagogen en andere deskundigen uit aan andere bureaus en onderhoudt geen rechtstreekse relaties met scholen. Op die manier worden belangenconflicten bij het eerstelijns contact voorkomen, aldus De Vries.

Zo’n “veertig tot vijftig” scholen zijn inmiddels doorverwezen naar de tweedelijns expertpool. Voor die pool stellen collega-bureaus binnen de vereniging medewerkers beschikbaar. Afhankelijk van regionale beschikbaarheid, expertisegebied en klantenbestand worden scholen zo gekoppeld aan een adviseur van een van de aangesloten onderwijsadviesbureaus. Dat zijn organisaties die als marktpartijen wél rechtstreeks diensten verlenen aan scholen en al beschikken over een eigen klantenbestand in het onderwijs, zoals BCO en CED-Groep. De scholen die ze doorverwezen krijgen zijn “merendeels” bestaande klanten, maar deels ook nieuwe contacten, zo laten deze bureaus desgevraagd weten.

Kom je er niet aan toe, loop je erin vast of heb je gewoon vragen? OBD Noordwest kan je ondersteunen. Vandaag nog

Begeleidingsdienst OBD Noordwest maakt er op zijn site expliciet reclame voor: ‘De laatste weken voor de zomervakantie zijn al zo druk en dan moet je ook nog een NPO-plan schrijven. Kom je er niet aan toe, loop je erin vast of heb je gewoon vragen? OBD Noordwest kan je ondersteunen. Vandaag nog. Het mooie is: onze experts denken de eerste 4 uur kosteloos mee over analyse, planvorming, monitoring en borging rond het NPO. Bel met de helpdesk.’

Volgens verenigingsdirecteur De Vries kunnen scholen zo nodig aanvullend vier uur extra begeleiding aanvragen binnen de NPO-financiering.

Concurrentie

Maar roept de constructie geen vragen op over oneerlijke concurrentie ten opzicht van andere, niet aangesloten onderwijsadviesbureaus? Directeur-bestuurder Margéke Hoogenkamp van de CED-Groep: “Deze constructie is even tijdelijk zo geknutseld om scholen op weg te kunnen helpen. OCW heeft voor deze weg gekozen omdat ze snelheid wilde maken. Voor het langere ondersteuningswerk volgend schooljaar is er wel een openbare aanbesteding. Een gelijk speelveld is heel belangrijk, dat vinden wij ook.”

Deze constructie is even tijdelijk zo geknutseld om scholen op weg te kunnen helpen

“Ik vind dat we er trots op mogen zijn. OCW vroeg ons of we ze uit de brand konden helpen en dat is gelukt”, zegt verenigingsdirecteur De Vries. Zelf werkte ze ooit - tot 2004 - bij het ministerie, waar ze beleidsadviseur was. “Dat heeft geen enkele rol gespeeld. Dat is bijna twintig jaar geleden. Ik ben al zo lang weg, de collega’s van toen werken er allang niet meer.”

De Vries ziet geen bevoordeling in de gegunde opdracht. “De opdracht is niet aan één bureau gegund, maar aan een vereniging die negentien leden vertegenwoordigt. Het staat iedereen vrij om zich bij ons aan te sluiten.”

En het feit dat de begeleiding voor scholen is uitbesteed aan een groep private marktpartijen? De Vries: “Dit zijn geen beursgenoteerde bedrijven of bijlesbureaus die even gauw worden opgericht om snel geld te verdienen. Onze leden dragen een kwaliteitskeurmerk en werken met een maatschappelijk doel voor ogen. De inzet is om bij te dragen aan de duurzame ontwikkeling van de school.”

Wil je meer weten over het Nationaal Programma Onderwijs? Ga naar onze pagina waar alle informatie is gebundeld.