Het jubileum: groot feest of enorme teleurstelling

Tekst Karen Hagen - Redactie Onderwijsblad - 25 juni 2024 - 10 Minuten om te lezen

Beeld: Pixabay

“Nooit heb ik een slechte beoordeling gehad. Ik kan voor elke groep staan, ben flexibel in te zetten. Ook heb ik nooit gedoe met ouders en ga ik mee in alle onderwijsontwikkelingen”, zegt een 62-jarige basisschoolleerkracht die vorig jaar haar 40-jarige jubileum vierde. 

Hoewel ‘vieren’. Zelf vat ze haar jubileum samen als ‘karig’. En dan bedoelt ze niet haar zelf geïnitieerde feestje. “Met twee collega’s gingen we samen met de leerlingen lekker koken en hebben heerlijk gegeten.” Ze bedoelt wel de envelop met 200 euro van het schoolbestuur zonder een persoonlijke noot en de taart -snel een half uur na schooltijd. Voor deze mijlpaal had ze liever een feest gevierd op school en was ze uit eten gegaan met alle collega’s. Daar is -door een wisseling van leidinggevende- bijna een halfjaar later nog niks van terechtgekomen. “Ik wacht maar rustig af.” (Tekst loopt door na het kader). 

‘Het is mijn tweede thuis’

Rita Hazebroek (58 jaar), administratief medewerker bij Mavo Schravenlant XL in Schiedam. Jubileum: 40 jaar in dienst op 30 januari 2024.

“Een jaar geleden grapte ik: ‘Ga maar sparen hè, want dit moet gevierd worden.’ Dat extra maandsalaris is een fijne waardering. Toch ben ik het meest trots op de lieve woorden, toespraken en complimenten van (oud)-collega’s. Deze school is mijn tweede thuis. Ik zat er ook al als leerling en ben er van een schuchtere 17-jarige uitgegroeid tot een vrouw waar je niet omheen kunt. Puur toeval was het dat ik hier aan de slag ging. Ik ging op een dag een bakkie koffie drinken op mijn (oude) school. Ze zochten een vervanger op de administratie.

Diegene kwam uiteindelijk niet meer terug en dan ben je ineens 40 jaar, 6 directeuren en 9 kantoren verder bij dezelfde organisatie. Je maakt veel mee. Repetities printte je vroeger niet eventjes uit. Je begon op de typmachine en ging in de weer met carbonpapier en moest gaan stencilen waarbij je zelf met de hand alles er doorheen draaide. Een foutje? Dan kon je opnieuw beginnen. Met de printer kost dat zoveel minder tijd. Ook handig: het doorverbinden met een telefoon, het mailen of een appje. Daar hadden we vroeger telefoonblokken voor waarin je terugbel-verzoeken noteerde en het briefje bracht naar de docenten. Niet alles is makkelijker.

Zo kom ik net uit een vergadering over de AVG. Nog steeds heb ik het naar mijn zin. Je krijgt hier terug wat je geeft. Aan stoppen denk ik nog niet, wel aan op den duur minder werken.” (Beeld: Peter van Dorst/Typetank)

“Ze willen heel veel van je, maar ik mis op dit soort momenten waardering van het schoolbestuur -ik heb het dus niet over directe collega’s. Ik begrijp het niet, we hebben een sociaal vak en leren onze leerlingen juist het tegenovergestelde.”

Het begon met de aanvraag van de gratificatie. “Ik wist nog van mijn 25-jarige jubileum dat je hiermee op tijd moet beginnen. Dat is al teleurstellend, het schoolbestuur kan hierin het initiatief nemen.” Een jaar voor het jubileum verzamelde ze alle ‘bewijstukken’, zoals aktes van benoemingen en het pensioenoverzicht van het ABP. “Een hele tijd hoorde ik niets en toen ik ernaar vroeg was het: O, sorry vergeten!”

Na onduidelijkheid over de precieze datum, wordt de gratificatie niet gestort in de afgesproken jubileum-maand. “Krijg nou wat, dacht ik”, zegt de leerkracht. “Weer heb ik er zelf om gevraagd en toen is het een maand later alsnog gestort. Het zegt iets over hoe je met mensen omgaat.” 

Afspraken 

In de cao’s voor po, vo, mbo en hbo staan afspraken over het halen van een ambtsjubileum en welke gratificatie een werknemer ontvangt. Er zijn geen centrale afspraken over de viering zelf. Schoolbesturen mogen dus zelf bepalen of en hoe ze invulling geven aan festiviteiten bij een jubileum. Dat zorgt voor verschillen. 

Drie jubilarissen van basisschool de Hoeksteen uit Nieuweroord werden bijvoorbeeld in de zomer van 2022 opgehaald in een luxe Porsche, zo meldt schoolbestuur Pricoh in een vrolijk bericht op hun site. Op school lag een rode loper voor ze klaar, hadden alle groepen iets voorbereid om de drie in het zonnetje te zetten, kwam een goochelaar voor de kinderen langs, mochten ouders feliciteren en was er een afsluitend etentje. De schooldirecteur liet optekenen dat hij trots is op zijn jubilarissen die hij ‘stuk voor stuk loyale mensen’ noemde. Bij het andere bestuur krijg je alleen een bloemetje of een envelopje. Of -zo blijkt uit meerdere reacties- wordt het helemaal vergeten. 

'Het leukste blijft die club studenten' 

Jan Berkers (45 jaar) hbo-docent pedagogiek aan de Hogeschool Arnhem Nijmegen. Jubileum: 25 jaar in het onderwijs op 22 juni 2024.

“Het contact met de studenten, dat je ze iets mag leren en ze hopelijk daarmee weet te raken. Dat blijft voor mij nog steeds het allerleukste aan dit vak. Elke les krijgt mijn ‘eigen’ jus. Als ik zie dat een groep al een zware lesdag erop heeft zitten, speel ik daarop in. Dat is het vakmanschap van docenten. Ik ben trots als oud-leerlingen zeggen: Die les of dat verhaal heb ik onthouden. Ik weet dat ze op mijn school een potje hebben voor jubilea en ik wil het wel vieren met naaste collega’s. Het blijft een mijlpaal, al was er door losse invalcontracten aan het begin van mijn carrière even verwarring over de precieze datum. Na de pabo begon ik in het basisonderwijs en na mijn studie orthopedagogiek ben ik in het hbo terechtgekomen als adviseur. Nou, dat paste mij op dat moment niet. Je mag advies geven, maar geen beslissingen nemen. Als docent heb je meer directe invloed op leerprocessen, al is het minder geworden. Dan denk ik soms: als ik het beleid mocht bepalen, dan zou ik docenten structureel tijd geven om te werken aan onderwijsverbeteringen van onderaf. Geef docenten regie. De waarde daarvan wordt wel eens vergeten. Met weemoed denk ik dan terug aan de pabo. In mijn groep zaten vier jongens en we waren geen zangtalenten. Onze docent wist dat en liep tijdens de toets
-terwijl wij licht vals kinderliedjes zongen- even het lokaal uit voor een kopje koffie en gaf ons daarna met een knipoog een 7, omdat hij wist: dat komt wel goed.” (Beeld: Peter van Dorst/Typetank)

Bij universiteiten ligt het iets anders. In de cao is afgesproken dat werknemers recht hebben op een gratificatie bij een dienstjubileum, maar universiteiten werken dit zelf verder uit in een eigen regeling. Marijtje Jongsma, universitair hoofddocent en AOb-hoofdbestuurder, kreeg naast de gratificatie, waar ze overigens zelf achteraan moest, wél een budget van de Radboud Universiteit voor de viering. “Volgens de lokale regeling kun je dit informeel vieren met een maximum budget van 500 euro om bijvoorbeeld uit eten te gaan”, laat ze weten. “Verreweg de meeste collega’s kiezen hiervoor. Ik koos voor de andere optie: een receptie waarin het budget maximaal 1000 euro is.” Samen met een aangehaakte collega zette Jongsma de in totaal 2000 euro in voor een djembé-workshop met receptie. “We nodigden zelf sprekers uit, stuurden de uitnodigingen rond. Het college van bestuur heeft de ruimte beschikbaar gesteld.” 

Armoedig personeelsbeleid

Het zelf achter gratificaties aangaan vindt organisatiepsycholoog Aukje Nauta ‘armoedig personeelsbeleid’. “Dat is treurig, mensen zijn geen robots. Ze willen gezien en gehoord worden en verbinding voelen. Het is zo ontzettend stom als werkgever om niet zo’n kleine moeite te doen. Zo’n kans om een blijk van waardering te geven, waarom zou je het niet doen? Liever een feest te veel dan één te weinig. Werkgevers zouden alerts moeten instellen om niks te missen.” 

Nauta wijst erop dat een feest niet alleen voor de jubilaris zelf van belang is. “Het is ook een bekrachtiging van de cultuur op een school. Je laat zien: hier zijn we menswaardig en lief voor elkaar. Collega’s zullen denken: dit is een toffe organisatie om te werken, niet gek in tijden van personeelstekorten.” 

Liever een feest te veel dan één te weinig

Een jubileum -en dan zeker dat van 40 jaar- niet groots vieren, noemt Nauta penny wise, pound foolish. “De sociale uitwisselingstheorie stelt dat je krijgt wat je verdient. Behandel je mensen als échte mensen die iets waardevols voor je doen, dan gaan ze in ruil daarvoor harder voor je lopen, laat wetenschappelijk onderzoek keer op keer zien. Duurzame inzetbaarheid betekent ook dat mensen langdurig hun werk goed doen. Zulke aantoonbare bewijzen van duurzame inzetbaarheid moet je niet ongezien voorbij laten gaan. Doe je dat wel, dan is dat fnuikend voor de tevredenheid en motivatie.”

Niet zomaar een nummertje

Ongezien voorbij ging het jubileum van Tanya van Oosterhout-Martina, leerkracht onderbouw op de Eindhovense basisschool de Schelp, absoluut niet. Sterker nog: “Iedereen heeft het geweten dat ik afgelopen december een jubileum van 25 jaar had”, zegt ze. Ze somt op: een rode loper, ballonnen-bogen, borden in de school met ‘25’ erop, muziek, de directeur die lieve woorden sprak. “Ik wist wel dat er iets ging gebeuren, maar zo groot, met een receptie en ouders die kwamen feliciteren, had ik niet verwacht. Ze hebben dat goed geheim gehouden. Het maakte mij heel blij. Ik ben niet zomaar een nummertje, maar ze zien mij, ik doe ertoe.”

Mensen zijn geen robots, ze willen gezien worden

Het begon met een mail van haar schoolbestuur SKPO in oktober 2023. “Er stond in dat er iets feestelijks aankwam binnenkort en ze wezen mij op de regelingen. Wauw, ik ben in the picture dacht ik toen. Zelf twijfelde ik nog welk jaar het precies was. Naast de gratificatie kreeg ik nog 250 euro op mijn bankrekening erbij met een persoonlijke mail van het bestuur. Supertof, het was allemaal fantastisch!” 

Nauta: “Zo zou het moeten. Dat het voor werknemers bijna als verrassing komt dat de werkgever aan een jubileum denkt. Vroeger waardeerden we langere dienstverbanden veel meer, dat is minder geworden met het job-hoppen. We vieren ook huwelijksjubilea. We brengen soms meer uren door bij een werkgever in onze arbeidsrelatie dan in een gewone relatie. Waardeer dat dan ook. Doe je dat niet, dan vergroot je in één klap de ontevredenheid van niet alleen de jubilaris, maar ook van diens collega’s. Personeelstekort mag geen excuus zijn, dat wordt immers alleen maar erger als mensen ontevreden weglopen. Doorbreek die vicieuze cirkel en vier wél dat feest voor jubilerende werknemers.” 

De volledige naam van de leerkracht aan het begin van dit artikel is bij de redactie bekend. 

‘Ik kreeg een brief of ik wilde solliciteren’

Mieke Baart (64 jaar), docent economische vakken bij MBO College Lelystad. Jubileum: 40 jaar in dienst op 19 augustus 2023.

“Er is veel geautomatiseerd, maar ik leer mijn studenten gewoon nog handmatig boekhouden hoor. Je moet toch snappen hoe een computer het uitrekent. Bij mijn lessen hebben ze boeken en werkboeken, mobieltjes vind ik best lastig. Toch krijg ik terug dat studenten mijn lessen heel interessant vinden. Dat doet veel met mij, want ik probeer er altijd leuke lessen van te maken. Als ik ze in de stad tegenkom, dan kennen zij mij altijd nog. Dat vind ik een compliment. Al 40 jaar werk ik op dezelfde school. Kun je nagaan, we begonnen met 100 studenten en nu zitten er op het hele Roc Flevoland en Amsterdam zo’n 25 duizend. Toen ik de lerarenopleiding in Tilburg volgde, kreeg ik een brief of ik alsjeblieft wilde solliciteren op een nieuw op te richten mbo-school in Lelystad. Ik weet nog dat ik ging opzoeken waar het precies lag.  Het allereerste jaar wilde ik wegrennen. Ik maakte mij al druk als een student huiswerk niet had gemaakt en ging op vrijdag alweer gelijk lessen voorbereiden. Dat was als 24-jarige mijn houvast. Twee sterfgevallen op jonge leeftijd kort na elkaar in dat eerste schooljaar -en dit klinkt gek- zijn mijn redding geweest in het onderwijs. Het leerde mij relativeren, ik kon daarna op een meer ontspannen manier voor de klas staan. Ik geniet nog elke dag van mijn studenten en collega’s. Mijn jubileum was in de zomervakantie, de gratificatie heb ik al gehad. Het feest vier ik in juni met collega’s bij mij thuis, daar heb ik het met mijn manager al over gehad. De save the date is er al uit!” (Beeld: Peter van Dorst/Typetank)