Haal meer uit de cao
In de cao's waarover AOb-bestuurders de afgelopen maanden hebben onderhandeld staan tal van regelingen waarmee onderwijspersoneel in alle sectoren zijn voordeel kan doen. Het Onderwijsblad vroeg onderhandelaars naar hun favoriete cao-afspraken en de manier waarop je er gebruik van kunt maken.
Beeld: Len Munnik
Hieronder een overzicht met alle regelingen van de verschillende onderwijssectoren.
Primair onderwijs
- Gebruik scholingsuren naar eigen inzicht
Artikel 9.5 en 9.7 Cao primair onderwijs 2018-2019
Iedere werknemer met een voltijdbaan in het primair onderwijs krijgt twee scholingsuren per week voor individuele professionele ontwikkeling. “Heel belangrijk is dat leerkrachten en onderwijsondersteuners helemaal zelf mogen weten waaraan ze deze uren besteden”, zegt AOb-sectorbestuurder Anton Bodegraven. “Dat kan van alles zijn. Als een leraar vakliteratuur wil bijhouden, kan hij deze uren daarvoor inzetten. Het onderwijspersoneel maakt in overleg met de leidinggevende een persoonlijk ontwikkelplan en bedenkt welke ontwikkeling ze willen doormaken. Achteraf leggen ze verantwoording af.”
Beeld: Len Munnik
Op pagina 136 van de cao staan de regels voor individuele professionalisering duidelijk omschreven. Toch is er verwarring over de te besteden tijd, merkt Bodegraven. Dit komt door een oude cao-afspraak uit 2014. “Daarin stond dat 10 procent van de jaartaak bestemd was voor professionalisering en dat de werkgevers de helft van de scholingsuren uit de normjaartaak mogen inzetten. De misvatting is dat werkgevers denken dat dit onder de nieuwe cao nog steeds zo is. Dit gaat niet bij alle scholen goed. Als jouw directeur zegt dat je deze individuele uren moet inplannen voor drie gezamenlijke scholingsdagen, dan kan dat dus niet.”
- Behoud duurzame inzetbaarheid is een ruim begrip
Artikel 8A.4 Cao primair onderwijs 2018-2019
Veertig uur per jaar mogen leraren en onderwijsondersteuners gebruiken voor duurzame inzetbaarheid. Starters krijgen tachtig uur per jaar. Bodegraven: “Hieronder valt alles wat jou goed, gezond en langer voor de klas houdt.” In het artikel staan verschillende voorbeelden waarvoor leraren en ondersteuners de uren kunnen inzetten. Bijvoorbeeld peer review, studieverlof, coaching en niet aan plaats of tijd gebonden werkzaamheden.
Vooral punt 3 van het cao-artikel is onbekend: daarin staat dat het onderwijspersoneel in overleg met de werkgever deze uren ook voor andere doelen kan inzetten. Bodegraven: “Als het de duurzame inzetbaarheid maar vergroot. Wil jij een yogacursus of mindfulness doen omdat dit je langer voor de klas houdt? Dan kan dat met deze afspraak. Je kunt dit altijd proberen bij de werkgever met de cao in je hand.”
Voortgezet onderwijs
- Vervanger bij ziekte heeft recht op hoger uurloon
Artikel 7.1 Cao voortgezet onderwijs 2018-2019
Vervangers van een docent bij ziekte krijgen op middelbare scholen een hoger uurloon. Het gaat om 3 procent per uur meer. Het is raadzaam om te checken of op jouw loonstrook deze toeslag staat, zegt AOb-sectorbestuur Herman Molleman. Hij licht toe: “Docenten met een vast contract krijgen vijftig klokuren per jaar om zelf in te zetten, bijvoorbeeld om hun lestaak te verminderen. Vervangers krijgen die uren niet, maar in plaats daarvan een hoger uurloon over die vijftig klokuren. Bij de AOb komen hier nooit vragen over binnen, dus ik vraag mij af of dit in de praktijk gebeurt.”
- Geld voor professionalisering is breed inzetbaar
Artikel 16.5 en 16.6 Cao voortgezet onderwijs 2018-2019
“Bij deze cao-tekst zijn de woorden ‘alle vormen van deskundigheidsbevordering en professionalisering’ belangrijk”, zegt AOb-sectorbestuurder Herman Molleman. Het betekent dat de regeling ‘breed’ is en dat docenten en ondersteuners verder moeten denken dan alleen professionalisering op school. Molleman geeft als voorbeeld een wiskundedocent die graag een abonnement wil op een prijzig wetenschappelijk tijdschrift met apps en boeken erbij. “Dat zou van dit geld kunnen”, zegt de sectorbestuurder. “Of een docent techniek die zijn groot rijbewijs voor buschauffeur wil halen: ook dat kan met deze regeling. Het gaat om de individuele wensen van het personeel. Misschien is de techniekdocent rond de 50 jaar en wil hij over een aantal jaar parttime voor de klas staan en daarnaast chauffeur zijn, zodat hij het kan volhouden. Dan is het een goede combinatie.”
Beeld: Len Munnik
Over deze regeling bestaan nog veel misverstanden, vertelt Molleman. “Leidinggevenden zeggen dan tegen mij dat ze nooit van de ruime bestedingsmogelijkheden van de regeling hebben gehoord. Of werkgevers proberen die 600 euro per werknemer toe te voegen aan een gezamenlijke scholing. Dat mag, maar ze moeten dan wel instemming vragen.”
Veel onderwijspersoneel laat het erbij zitten als ze van hun werkgever horen dat het ‘niet kan’ en gaan de discussie niet verder aan. “Maar”, zegt de sectorbestuurder, “schoolbesturen boeken per jaar sommen geld terug, omdat er geen gebruik van deze regeling wordt gemaakt. Als je niet vastlegt dat je het budget opspaart, vervalt het. En geloof mij: scholen promoten deze cao-afspraak niet. Ga het gesprek dus aan en natuurlijk zijn er grenzen, maar deze regeling geeft je veel legitimiteit.”
- Gebruik het recht op extra beloning
Artikel 12.9 Cao voortgezet onderwijs 2018-2019
“Vaak hoor je: het salaris is star, extra taken worden niet beloond”, zegt AOb-sectorbestuurder Herman Molleman. Toch geeft artikel 12.9 uit de cao daar wel ruimte voor. “En nee, met beloningen smijten is niet het idee. Het moet met mate, maar het is ook niet altijd liefdewerk oud papier.” Dit artikel geeft de personeelsgeleding van de medezeggenschapsraad de mogelijkheid te bedenken welke beloning, zoals een gratificatie, toelage of extra periodiek, collega’s krijgen die een buitengewone prestatie leveren en wanneer iets een buitengewone prestatie is.
Molleman: “Stel, een docent uit de onderbouw vervangt drie maanden een docent in de bovenbouw, maar had daar geen ervaring mee en moet er veel extra werk voor doen. Krijgt zo iemand dan een bonus?” De raad heeft initiatiefrecht en kan hierover beleid maken in afstemming met de werkgever. “Mensen kunnen dan nooit zeggen dat het vriendjespolitiek was. Toch ben ik bang dat dit een stoffig artikel is dat niet vaak wordt gebruikt.”
Middelbaar beroepsonderwijs
- Vergoeding voor onregelmatig werk onderbenut
Artikel 6.5, 6.6 en 6.7 Cao middelbaar beroepsonderwijs 2016-2017
Onderwijsbeheerspersoneel (OBP), zoals docentassistenten of instructeurs, die regelmatig werken buiten 08.00 en 18.00 uur, hebben recht op een vergoeding. Uit recente navraag blijkt dat veel ondersteuners hiervan niet op de hoogte zijn. Het gaat om OBP tot en met salarisschaal 10. AOb-sectorbestuurder Hélène Jansen zegt dat juist in het mbo onregelmatig werk vaak voorkomt, bijvoorbeeld bij de groene aoc’s waar dieren verzorging in het weekend nodig hebben. Jansen: “In de cao staat een tabel met de vergoedingen. Werk je bijvoorbeeld op een zaterdag tussen 6.00 en 22.00 uur dan krijg je per uur 45 procent bovenop het uurloon. Op een feestdag krijg je dubbel uitbetaald per uur. Check dus de loonstrook. De laatste tijd hoor ik dat er ‘tijd voor tijd’ wordt gegeven, terwijl de cao aangeeft dat er uitbetaling moet plaatsvinden voor onregelmatig werk.”
Ook voor docenten tot en met salarisschaal LC geldt een toeslag voor een onregelmatige dienst in het weekend of een feestdag. Werkweken, excursies en één open dag per jaar zijn wel uitgesloten.
Als OBP meer werkt in opdracht van de werkgever dan de uren waarvoor ze zijn ingeroosterd, krijgen ze ‘tijd voor tijd’ én de uren uitbetaald met een extra percentage op het uurloon. “Vaak hoor ik verbaasde reacties als ik zeg dat uitbetalen ook bij overwerk in de cao staat”, zegt Jansen.
- Onderhandel over je scholingstraject
Artikel 2.3a Cao middelbaar beroepsonderwijs 2016-2017
Regelmatig switchen mensen uit het bedrijfsleven, zoals technici of werknemers uit de zorg, naar het mbo. Zij hebben een contract en staan voor de klas, maar moeten hun diploma nog halen. AOb-sectorbestuurder mbo Hélène Jansen zegt dat deze groep startende medewerkers vooraf duidelijke afspraken moet maken over het scholingstraject. “Onderhandel hier goed over voor het tekenen van de arbeidsovereenkomst en net in de periode erna. In de cao staat dat je recht hebt op coaching, tijd en een budget voor de studie om te voldoen aan de bekwaamheidseisen.”
Daarnaast adviseert Jansen om bij voorkeur te kiezen voor de verkorte lerarenopleiding in plaats van het halen van een pedagogisch-didactisch getuigschrift. “Met een diploma van een lerarenopleiding kun je als docent bij elke mbo-instelling in Nederland werken, ook als ze een vmbo-afdeling hebben. Met een getuigschrift ben je minder breed inzetbaar. Vaak gaat het om specifieke opleidingen die gericht zijn op de school waar je bent aangesteld.”
Beeld: Len Munnik
Hoger beroepsonderwijs
In het hbo zijn veel regelingen decentraal, per hogeschool verschillend, afgesproken. AOb-sectorbestuurder hbo Roelf van der Ploeg weet bijvoorbeeld dat op veel hogescholen het onderwijspersoneel gebruik mag maken van de sportvoorzieningen voor studenten. Van der Ploeg: “Vaak is dat in combinatie met een universiteit. Saxion heeft bijvoorbeeld zo’n afspraak. Kijk dus eens op de website van de school welke speciale regelingen er gelden.”
- Recht op twee weken betaald zorgverlof
Artikel J.11 Cao hoger beroepsonderwijs 2018-2020
Alle hbo-werknemers krijgen volgens de cao twee weken betaald zorgverlof als er noodzakelijke zorg bestaat voor een partner, kind of ouder. AOb-sectorbestuurder Roelf van der Ploeg merkt dat niet veel mensen gebruikmaken van artikel J.11. “Vaak nemen werknemers een vrije dag op of ze wisselen hun lessen om met een collega”, zegt hij. Toch krijg je, volgens deze afspraak, vrij als jouw kleuter ziek is. “Het gaat vooral om het woord noodzakelijk”, zegt Van der Ploeg. “Een jong kind of een negentigjarige moeder met een gebroken heup laat je niet alleen thuis. Je moet hierin een balans vinden en pragmatisch zijn.”
- Gebruik de collectieve zorgverzekering van hogescholen
Preambule Cao hoger beroepsonderwijs 2018-2020
Beeld: Len Munnik
Elke hogeschool heeft een collectieve zorgverzekering. Een onderdeel van de verzekering is dat de hogescholen ook voorzieningen bieden voor zorg die aan het werk is gerelateerd. Van der Ploeg: “Ik weet zeker dat er mensen bij een fysiotherapeut lopen en daarvoor betalen, terwijl dit mogelijk in de verzekering van de school zit.” Je kunt denken aan een logopedist als je keelpijn hebt van het vele praten tijdens colleges of rugpijn omdat je als docent veel staat. “Coaches vallen ook vaak onder de verzekering. Doe navraag bij de school over de voorwaarden.”
- Ruime mogelijkheden voor professionalisering in hoger onderwijs
Artikel O-4 Cao hoger beroepsonderwijs 2018-2019
Van alle onderwijssectoren is de hbo-afspraak over professionalisering het meest uitgebreid. “De baas vergoedt 100 procent in tijd en geld van de studie voor al het onderwijspersoneel en maakt daarover schriftelijke afspraken met zijn leidinggevende”, zegt AOb-sectorbestuurder Roelf van der Ploeg. Let wel op voetnoot 8. “In de regel gaat het om deeltijdopleidingen. Het is niet zo dat je 100 procent van de werktijd kan studeren. Je mag niet meer dan 40 procent van de functieomvang per jaar gebruiken voor professionalisering.”
Meer lezen in jouw cao? Ga naar de pagina Cao&Salaris op de website van de AOb.
