Geld verdienen aan het lerarentekort

Tekst Yvonne van de Meent - Redactie Onderwijsblad - 26 april 2022 - 10 Minuten om te lezen

Beeld: Typetank

Eric Bastiaansen is onderwijsondernemer, een pionier die commerciële kansen ziet in problemen als het lerarentekort en het groeiend aantal thuiszitters. Op LinkedIn noemt hij zichzelf een ‘creatieve en innovatieve doorzetter die win-winsituaties creëert’. Daarbij rekt hij de regels zo ver mogelijk op. Of hij omzeilt ze. Dat gaat al twintig jaar goed. Maar zijn meest recente avonturen met particulier onderwijs en het naar Nederland halen van Surinaamse leerkrachten lijken spaak te lopen.

Bastiaansens bedrijf Interteach levert in 2008 als een van de eersten in Nederland uitzenddocenten aan scholen. Het bureau garandeert dat er twee uur na binnenkomst van een vervangingsverzoek een bevoegde en ervaren leraar op de stoep staat. Ook in 2022 hoeft geen school zonder vervangers te zitten, want Interteach levert inmiddels ook digidocenten die online lesgeven.

Dat doet het uitzendbureau voor een vriendelijke prijs. Interteach is namelijk ingeschreven in het centraal register kort beroepsonderwijs en dat levert een btw-vrijstelling op. Daardoor is een invaller bij Interteach 21 procent goedkoper dan bij concurrenten. Interteach maakt tot op heden gebruik van de vrijstelling terwijl beroepsgerichte cursussen als ‘Keurmeester klimmateriaal’ en ‘Beveiliger II’ al lang uit het aanbod verdwenen zijn.

Dit artikel komt uit het Onderwijsblad van april. Wil je op de hoogte blijven van alles wat er in het onderwijs speelt? Word lid van de AOb en ontvang elke maand het Onderwijsblad.

Check alle voordelen van het lidmaatschap
Als het in 2018 moeilijk wordt om invallers te vinden, gaat Bastiaansen op zoek naar een nieuw verdienmodel. Hij ziet brood in een particuliere school die online basis- en voortgezet onderwijs aanbiedt. Ouders kunnen kiezen: vier uur per dag privélessen van een digidocent of onlinelessen in een groepje van maximaal vijf leerlingen.

Uit een promotiefilmpje uit 2018 dat nog op YouTube is te vinden, blijkt dat Interteach op het topsegment mikt. ‘Waar je ook bent, je kunt altijd en overal aan de slag met het Interteach lesprogramma’, vertelt de voice-over terwijl de camera inzoomt op een meisje dat aan de rand van een zwembad bij een grote villa haar laptop openklapt. Naast Nederlands en Engels kunnen leerlingen Spaans, Arabisch, Russisch of Chinees leren. ‘Maar we doen ook veel aan sport’, zegt de voice-over als het zwembadmeisje in tennisoutfit naar een auto loopt die op de oprijlaan voor haar klaar staat. ‘Je kind wordt dan opgehaald door een van onze chauffeurs.’

(Het artikel gaat verder onder de illustratie)

Beeld: Typetank

Thuiszitters

Het concept digitaal privéonderwijs voor rijkeluiskinderen sloeg waarschijnlijk niet aan, want Bastiaansen gooit het twee jaar later over een heel andere boeg. De online-school die in 2020 van start gaat richt zich op leerlingen die zich niet prettig voelen op school of helemaal niet meer naar school willen. Deze thuiszitters krijgen bij Interteach vier dagen per week groepsonderwijs op afstand en één dag in de week fysiek onderwijs. Passend onderwijs op maat, noemt Interteach het concept. Basisonderwijs kost 375 euro per maand, voortgezet onderwijs 525 euro.

De school komt nog niet lekker uit de startblokken. De manier van lesgeven voldoet niet aan de leerplichtwet, constateerde de Onderwijsinspectie een jaar geleden. De schoolse setting waarin kinderen met elkaar optrekken, sociale vaardigheden opdoen en van elkaar leren, ontbreekt in het online-concept. De inspectie vindt dat daar minimaal drie fysieke lesdagen per week voor nodig zijn. Een gang naar de bestuursrechter mocht niet baten, die stelde de inspectie in november vorig jaar in het gelijk.

Een gang naar de bestuursrechter mocht niet baten, die stelde de inspectie in november vorig jaar in het gelijk

Interteach heeft na die uitspraak een nieuwe aanvraag ingediend om erkend te worden als particuliere school. Onder een andere naam en met een nieuw concept, meldt een woordvoerder van de inspectie. Zolang die aanvraag loopt mag Interteach digitaal onderwijs blijven geven aan de honderd thuiszitters die de online-school nu telt.

Als de erkenning binnen is, vraagt Interteach bekostiging aan, vertelde onderwijsdirecteur Marieke Budding, begin februari in een Pictio Onderwijspodcast. “We zijn zo overtuigd van ons onderwijsidee. We zien al 1,5 jaar goede resultaten. Daarom willen we dat het voor iedereen toegankelijk wordt.” Maar Budding vreest dat de Onderwijsinspectie de nieuwe aanvraag niet zal goedkeuren. “Zij houden vast aan drie dagen per week fysiek onderwijs, vijftien uur per week. Zij erkennen onze digitale lessen niet als onderwijs.”

Beter leven

Ook met een ander Interteach-project gaat het niet van een leien dakje. In 2019 besloot Bastiaansen zijn uitzendactiviteiten een nieuwe impuls te geven door Surinaamse leerkrachten naar Nederland te halen. “Omdat het met mijn particuliere school financieel niet zo lekker liep, het lerarentekort steeds groter werd en er hier al Surinaamse leerkrachten werken, leek dat me een goed idee”, vertelt hij eind februari tijdens een telefonisch interview dat hij na een uur boos afbreekt.

Bastiaansen informeerde bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) hoe Interteach een werkvergunning voor Surinaamse leraren kon krijgen en kreeg te horen dat hij het bedrijf dan moest laten registreren als referent. De IND checkt daarbij de betrouwbaarheid en financiële gezondheid van een bedrijf dat buitenlandse werknemers in dienst wil nemen. Kosten: ruim 4200 euro. “Maar wij zijn met vlag en wimpel geslaagd”, zegt de Interteach-directeur trots.

Suriname

Een Facebook-oproep (‘Ben jij gediplomeerd docent, leerkracht of verpleegkundige, woonachtig in Suriname en wil jij graag de mogelijkheid hebben in Nederland werkzaam te zijn?’) leverde in één dag zestig reacties op. Op de informatiebijeenkomst in Paramaribo die Interteach op in september 2019 organiseerde, kwamen 350 mensen af. Uiteindelijk betaalden vijftig Surinaamse leraren 300 euro voor de werkvergunning waar Interteach voor zou zorgen. “Daar heb ik niets aan verdiend”, zegt Bastiaansen. “Dat is gewoon wat het kost.”

Reshma Mangre, voorzitter van de Surinaamse Bond van Leraren, is niet verbaasd over de grote belangstelling. “Wij willen als vakbond natuurlijk geen brain drain in gang zetten, maar het aanbod dat Nederlandse bemiddelaars doen is heel aantrekkelijk”, stelt ze in een zoom-gesprek. “Wij zitten in Suriname in een diepe, diepe crisis. Leraren hebben twee of drie banen nodig om rond te komen. Een leerkracht verdient gemiddeld 3000 Surinaamse dollars per maand, dat is nog geen 150 euro. Logisch dat individuele leraren op zoek gaan naar een beter leven.”

Tegenwerking

Maar de Surinaamse leraren die twee maandsalarissen neertelden voor een kans op een beter leven in Nederland, hebben geen werkvergunning gekregen. Eric Bastiaansen wijt dat aan tegenwerking van de IND. “Ik heb vergunningen voor vijftig leraren aangevraagd. Die is afgewezen omdat Surinaamse leerkrachten niet bevoegd zijn in Nederland.”

Daar liet hij het niet bij zitten. “Ik heb een nieuwe aanvraag gedaan om de Surinaamse leerkrachten in te kunnen zetten als onderwijsassistent. Dat betaalde ik uit eigen zak, hoor.” Ook die werd afgewezen. “Omdat er in Nederland voldoende onderwijsassistenten zouden zijn.” Bij de derde poging zette hij grof geschut in. Hij deed een beroep op de regeling voor kennismigranten die bedoeld is voor hoogopgeleide specialisten die minimaal 4840 euro bruto per maand gaan verdienen. “Die aanvraag werd afgewezen omdat het salaris niet marktconform zou zijn. Dat is toch onzin? Ik mag toch zelf weten hoeveel ik mijn onderwijsassistenten betaal”, briest Bastiaansen.

Hij vindt dat hij verkeerd is voorgelicht door de IND. “Ze hadden meteen kunnen zeggen dat ik hoog of laag kan springen maar dat er geen Surinaamse leerkracht het land in komt. Dit hele traject heeft me 150 duizend euro gekost. Ik had al huisvesting voor de Surinaamse docenten geregeld en de autootjes waarmee ze naar hun werk rijden, stonden klaar.”

Dit hele traject heeft me 150 duizend euro gekost. Ik had al huisvesting voor de Surinaamse docenten geregeld en de autootjes waarmee ze naar hun werk rijden, stonden klaar

Bastiaanse gaat koppig door. Want er is nog een geitenpaadje dat hij niet bewandeld heeft: het studievisum. “Ik kwam erachter dat buitenlandse studenten zestien uur per week mogen werken. Als Surinaamse leerkrachten zich inschrijven bij een Nederlandse pabo, kunnen ze dus twee dagen per week bij ons werken.”

Omdat Interteach inmiddels een slechte naam heeft in Suriname volgens Bastiaansen omdat anderen met zijn bedrijfsnaam aan de haal gingen heeft de Stichting Edunova de werving op zich genomen. Begin dit jaar verscheen er een oproep in het Surinaamse dagblad De Ware Tijd

waarin Edunova ‘bevoegde en ervaren leerkrachten zoekt om te werken in Nederland’. Bastiaansen ontkent aanvankelijk dat hij iets met die oproep te maken heeft. Maar hij geeft toe dat hij medeoprichter en bestuurder is van de stichting, wat ook blijkt uit de inschrijving bij de Kamer van Koophandel. Ook bekent hij dat hij met Brian van Haren van Edunova heeft afgesproken dat hij voortaan het woord doet namens de stichting.

Omzeilen

Van Haren stichtte verwarring in Suriname. Hij vertelde aan de Suriname Herald dat Edunova de werkvergunning kan omzeilen. Surinaamse leerkrachten kunnen zich inschrijven bij een Nederlandse pabo en die vraagt dan een studievisum aan. Pabo-studenten kunnen naast hun studie volgens Van Haren drie tot vier dagen per week werken als onderwijsassistent en houden daar maandelijks 1500 tot 1600 euro aan over.

Mangre van de Surinaamse lerarenbond noemt de informatie die Edunova geeft gebrekkig. Ze heeft zelf gebeld naar het nummer in de advertentie en haar telefoonnummer achtergelaten, maar ze is nooit teruggebeld. “Daarom zeg ik tegen de mensen die nu hun huis al willen verkopen om naar Nederland te vertrekken: ga informatie zoeken. Zorg dat je weet op welke school je terecht komt. We weten niet of de organisatie die leerkrachten naar Nederland wil halen een rechtspersoon is die voor een officiële verblijfsvergunning kan zorgen. Ik wil niet zeggen dat er sprake is van misleiding, maar we moeten leerkrachten ervoor behoeden dat ze zich in een avontuur storten.”

Het beeld dat Surinaamse leerkrachten in een vloek en een zucht een pabo-diploma kunnen halen, klopt niet

Dat leerkrachten met een studievisum drie of vier dagen per week als onderwijsassistent aan de slag kunnen, is in ieder geval een verkeerde voorstelling van zaken. Een verblijfsvergunning voor studie is bedoeld om een voltijdopleiding te volgen, niet om hier te doceren, meldt een woordvoerder van de IND. Buitenlandse studenten mogen maximaal zestien uur in de week ‘bijkomende arbeid verrichten’. Daarvoor moet de werkgever wel een tewerkstellingsvergunning aanvragen, maar die wordt snel en soepel afgegeven.

Gert van Mallegrom, opleidingsmanager bij de Haagse pabo van Hogeschool Inholland, heeft met Bastiaansen gesproken over de studievisum-route. “Qua regels is het mogelijk, maar in de praktijk is het een weg vol hobbels”, stelt hij. “Het beeld dat Surinaamse leerkrachten in een vloek en een zucht een pabo-diploma kunnen halen, klopt niet. Leraren in Suriname zijn anders opgeleid. Wij leggen in Nederland meer nadruk op onderzoekvaardigheden. En veel Surinaamse studenten hebben op het gebied van de Nederlandse taal ook een behoorlijke hobbel te nemen.”

Afhankelijk van de opleiding die ze in Suriname hebben gevolgd, kost het twee of drie jaar om het diploma te halen, waarschuwt de opleidingsmanager. En lang niet iedereen haalt de eindstreep. “Als een Surinaamse leerkracht zich aanmeldt, schrijven we ‘m natuurlijk in. Maar eerlijk gezegd vind ik het moreel best problematisch om hoogopgeleiden uit Suriname te halen om ons lerarentekort op te lossen.”

Ik vertrek

“Wij creëren meerwaarde”, stelt Eric Bastiaansen. “We dragen bij aan het verminderen van het lerarentekort en geven Surinaamse leerkrachten een kans om naar Nederland te komen. Waarom zou dat geen bestaansrecht hebben? Het particulier onderwijs wordt gewoon niks gegund. De overheid, de vakbonden, journalisten, ze hebben allemaal negatieve kijk op mijn onderneming. Het duurt niet lang meer voor ik vertrek uit dit land.”

De creatieve doorzetter heeft alweer een plan klaar. “Wij openen binnenkort een vestiging in Paramaribo. Daar willen we een internationale school beginnen waar we Surinaamse docenten waar we al contact mee hebben, kunnen inzetten. Daarnaast willen we proberen om eindelijk een paar Surinaamse leerkrachten naar Nederland te krijgen.”

Dit artikel verscheen in het aprilnummer van het Onderwijsblad, dat elf keer per jaar bij AOb-leden in de bus valt. Lees meer over alle voordelen van het AOb-lidmaatschap.