Flashback: 'Ze gaf me de liefde voor het schrijven mee'
Guus Valk (42) is schrijver van het boek Obamaland, oud-correspondent in de VS voor NRC Handelsblad en thans chef Den Haag voor die krant. Op het vwo kreeg hij Nederlands van Era Gordeau, die hem leerde uit zijn schulp te kruipen.
Beeld: Fred van Diem
“Ze is een klein beetje beroemd hoor. Toen ze in 2017 genomineerd was als de Beste Leraar Nederlands, hoorde ik haar op de radio bij het programma De taalstaat van Frits Spits. Ze klonk nog net zoals ik me haar voor de klas herinnerde: een goede en toegankelijke verteller. Die toegankelijkheid, of beter openheid, was helemaal niet zo gewoon op onze vrij brave protestantse school. De meeste docenten stonden echt boven de leerlingen. Mevrouw Gordeau was wel de baas, maar was niet het type dat koste wat kost haar gezag wilde doen gelden.
Ze vertelde bijvoorbeeld heel open over haar eigen leven. Zo van: ‘Dit weekend heb ik dit en dat gedaan. En jullie?’ Dit soort smalltalk was ik van leraren niet gewend. Het creëerde een heel fijne sfeer in de klas. Gemoedelijk en veilig. We waren voor haar volwaardige medemensen, die zij serieus nam.
Literatuur laat zien wat het leven in al zijn rauwheid te bieden heeft. De ene dag ben je dolverliefd, maar een tijd later ligt die man of vrouw vieze windjes naast je te laten.
Als ik haar voor me zie, heb ik haar nette truien op mijn netvlies. Dat was ze ook echt: een keurige mevrouw. Toch kon ze dingen zeggen als: ‘Literatuur laat zien wat het leven in al zijn rauwheid te bieden heeft. De ene dag ben je dolverliefd, maar een tijd later ligt die man of vrouw vieze windjes naast je te laten.’ Dat vonden wij hilarisch, maar ook een eyeopener: het feit dat literatuur meer is dan vermaak. Romans bieden levenslessen, geven je een voorvertoning van de wereld om je heen.
Ze was een zeer vakkundig docent. Gek op taal en een streber, zo bleek toen ze zich had ingeschreven voor het Groot dictee op televisie. Ze leerde het hele Groene boekje uit haar hoofd en de leerlingen moesten haar overhoren. Dat ze in 1999 won, was verdiend. Naast een liefde voor literatuur, heeft mevrouw Gordeau mij ook liefde voor schrijven meegegeven. Op een dag liet ze me voor de klas een recensie die ik schreef voorlezen. Daarmee wilde ze me uit mijn schulp krijgen. Het gaf mij zelfvertrouwen en geloof in wat ik al als toekomst zag: de journalistiek.
Ze kon je een mooie beoordeling geven als dat ervoor zorgde dat die je sterker maakte. Het ging haar niet alleen maar om je opgedane, droge kennis. Voor mijn mondelinge eindexamen kreeg ik een 10. Ik had heus niet alles perfect begrepen van wat ik gelezen had, maar ik had een soort analyse gemaakt van overeenkomsten tussen Mulisch en Nooteboom. Die was verre van briljant hoor, maar zij waardeerde het initiatief, de poging en dat drukte ze uit met het mooie cijfer. Op een leeftijd dat je vaak zoekende en soms onzeker bent, is zo’n docent een verrijking.”
Era Gordeau (60)
“Guus was een ideale leerling: slim, leergierig, geïnteresseerd. Daarnaast was hij een prettig, vriendelijk en uiterst bescheiden mens. Dit laatste blijkt ook uit zijn bewering dat zijn mondeling schoolexamen ‘verre van briljant’ was. De literatuuranalyse die hij toen gaf was wel degelijk ver boven het niveau van een leerling in 6-vwo en de 10 was terecht. Dat hij journalistiek ging studeren, vond ik een goede keuze. Guus heeft de gave des woords.”
