Een topbeloning tot op de cent
Hoe komt een onderwijsbestuurder nou tot op de eurocent precies op het maximum van de Wet normering topinkomens (€216.000 in 2022)? Het Onderwijsblad ging op onderzoek uit.
Pixabay
De Angelaschool is een eenpitter met zo’n 450 leerlingen in het Brabantse Boxtel. De directeur-bestuurder en de adjunct vallen allebei onder de Wet Normering Topinkomens (WNT), die bepaalt hoeveel een 'topfunctionaris' maximaal mag verdienen. Voor een kleine school als deze lag de wettelijke bovengrens in 2022 op 128.000 euro. Dat bedrag omvat niet alleen bruto salaris, vakantiegeld en eindejaarsuitkering, maar bijvoorbeeld ook belastbare onkostenvergoedingen en de werkgeversbijdrage voor het pensioen. Het bijzondere is: de directeur-bestuurder kwam dat jaar precies op die bovengrens uit, zo blijkt uit het jaarverslag van de school. Tot op de euro, zelfs.
Met een jaaromzet van bijna een half miljard is de Wageningen Universiteit en Research Centre (WUR) een veel grotere en complexere organisatie. Daarom ligt de bovengrens voor beloningen aan de top voor deze organisatie ook hoger, namelijk op 216.000 euro in 2022. Dat bedrag is het absolute plafond in de semi-publieke sector, gebaseerd op wat een minister verdient. Met nadruk gebaseerd, want de afgeronde bedragen zijn een pragmatische overweging van de overheid: praktischer bij de uitvoering en communicatie (zie het kader onderaan). In Wageningen kleven de bestuurders allemaal strak aan dat wettelijk maximum. Voor de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen geldt hetzelfde. Net als bij de TU Delft, de Radboud Universiteit en Hogeschool Fontys.
Dit artikel komt uit het Onderwijsblad. Wil jij het blad ontvangen? Word lid!
Het valt op in de jaarverslagen: bestuurders met een bezoldiging tot op de euro gelijk aan het wettelijk maximum. Vijftien onderwijsbestuurders verdienden in 2022 precies evenveel als een minister. Nog eens 42 bestuurders zaten er hooguit één procent onder. Soms scheelt het maar één of twee euro, zoals bij de Hogeschool Utrecht. Een fenomeen dat een opmars heeft doorgemaakt. Helemaal vreemd is dat niet, want er was een tijd waarin een deel van de bestuurders flink méér dan een minister verdiende. Die tijd is voorbij. De afgelopen jaren was er een overgangsperiode waar de beloningen stapsgewijs omlaag moesten om aan de regels te voldoen.
Bron: DUO Financiële verantwoording uit XBRL
Er zijn ook bestuurders die gelijk bij hun aantreden precies op het plafond uitkomen. Bestuursvoorzitter Sjoukje Heimovaara trad in juli 2022 aan bij de Wageningen University & Research. In de zes maanden tot het einde van dat boekjaar gold een maximum van 108.887,67 euro. Daar kwam ze tot op de cent precies op uit. Bij het Roc van Amsterdam-Flevoland startte Bijar Altalabani in september 2022. Hij kwam dat jaar exact uit op de maximale 72.197 euro, de bovengrens voor vier maanden bestuurswerk.
Dat mag, het past allemaal precies binnen de regels. Maar hoe komt zo’n jaarbeloning in de praktijk nou precies op de norm uit? Met die intrigerende vraag maakte het Onderwijsblad een rondgang langs toezichthouders, bestuurders en hrm-directeuren van twaalf onderwijsinstellingen. Veel reacties beperkten zich tot een korte verklaring. Sommige toezichthouders reageerden niet meer op een belverzoek. Bij het Roc van Amsterdam-Flevoland wilde de raad van toezicht vanuit ‘goed werkgeverschap’ geen aanvullende vragen beantwoorden. De toezichthouders van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen hadden helemaal geen behoefte om een toelichting te geven.
Omgekeerd
“Het werkt in principe vrij eenvoudig”, licht WNT-expert Henk Jan van den Bosch van de onafhankelijke kennisbank WNTadvies toe. “In veel gevallen wordt met een bestuurder een bezoldiging afgesproken. Een totaalbedrag op jaarbasis op of onder het WNT-maximum, en dus niet een maandsalaris zoals met personeel in de cao. Begin van het jaar wordt berekend hoe het groot het pensioendeel binnen die bezoldiging zal zijn. Vervolgens weet je de ruimte voor bruto salaris, vakantiegeld, eindejaarsuitkering en andere eventuele emolumenten.” Van Den Bosch verwijst naar een Excel-rekentool. Daarmee kun je omgekeerd rekenen: vanuit een totaalbedrag becijfert die het bruto maandsalaris en pensioenbijdragen. Een check tegen het einde van het jaar geeft aan hoeveel ruimte er nog resteert, en dan volgt in december of uiterlijk januari een laatste correctie.
Bij de Wageningen UR is met alle bestuurders inderdaad de maximale beloning van de WNT afgesproken, bevestigt voorzitter Elbert Dijkgraaf van de raad van toezicht per mail, een paar weken voordat hij informateur zou worden. ‘De bestuurders ontvangen gedurende het jaar iedere maand tot en met november een salarisbetaling van iets minder dan één-twaalfde van het jaarbedrag en in december wordt er een eindafrekening opgesteld en het restant uitbetaald.’
Eigenlijk kwam hem een hoger honorarium toe en hebben we enkel de limiet binnen de WNT uitgekeerd
Er is ook nog ander een scenario, zo blijkt uit de rondgang. Bij de Veluwse Onderwijsgroep, een grote scholenkoepel in het basis- en voortgezet onderwijs, kwam de toenmalig bestuurder Wim Hoetmer in 2022 precies uit op zijn bovengrens van 196.000 euro. ‘Het honorarium zit in 2022 inderdaad precies op de norm’, mailt voorzitter Jaco Rogier van de raad van toezicht. ‘Eigenlijk kwam hem een hoger honorarium toe en hebben we enkel de limiet binnen de WNT uitgekeerd.’ De verklaring is volgens Rogier een cao-verhoging in 2021 die in 2022 met terugwerkende kracht is uitbetaald.
Quadraam is een bestuur van veertien middelbare scholen in de regio Arnhem, De Liemers en Overbetuwe. Allebei de toenmalige bestuurders Erika Diender en Patrick Eckringa zaten in 2022 precies op hun eigen plafond, respectievelijk 147.000 euro (voor negen maanden) en 196.000 euro.
Over de beloningsafspraken zelf wil voorzitter Krisje Hurkens van de raad van toezicht weinig kwijt, want die zijn 'niet openbaar'. Over de praktische uitvoering mailt ze: 'Aan het eind van het jaar wordt de ruimte bepaald. Berekend wordt het verschil tussen hetgeen is uitbetaald en wat, indachtig de bezoldigingsafspraken, de vigerende cao en de WNT-norm, nog uitbetaald kan worden. Dat bedrag gaat vervolgens op de gebruikelijke wijze mee in de salarisbetalingen.'
De bestuurders vielen onder de cao voor bestuurders in het funderend onderwijs, licht directeur HRM Hans de Reus telefonisch nog toe. Om verschillende redenen kwam het wettelijk maximum in zicht. Daarom werd de bezoldiging ‘afgetopt’, precies tot aan de bovengrens.
De bestuurders-cao rekent niet met all in-bedragen, maar met bruto salarisbedragen op jaarbasis. Een controleberekening tegen het einde van het boekjaar brengt een dreigende overschrijding van het WNT-maximum tijdig aan het licht. Dan kan er nog een aanpassing komen voor het afsluiten van het boekjaar. Niemand wordt graag door de accountant op de vingers getikt. Het speelt ook bij bestuurders die in de reguliere cao zijn ingeschaald.
Directieschaal
Zoals bij de Angelaschool, de eenpitter in Boxtel. Met zijn lange staat van dienst - ruim twintig jaar aan het roer - zit directeur-bestuurder Jos Korsten aan het einde van zijn directieschaal in de reguliere cao. Zijn bezoldiging dreigde in 2022 boven het WNT-maximum uit te komen van 128.000 euro, dat geldt voor de kleinste schoolbesturen. “Soms gebeuren er dingen waar je geen invloed op hebt, zoals een cao-verhoging”, vertelt hij. “Ik zag het zelf aankomen en ik heb het administratiekantoor gebeld.”
Interimmers rond de drie ton
Ook voor interim-bestuurders ('topfunctionarissen zonder dienstbetrekking') zijn er wettelijke grenzen aan de rekening die ze mogen sturen. Voor de eerste twaalf maanden ligt de bovengrens een stuk hoger dan de WNT-norm voor bestuurders die in loondienst zijn. Dat hangt onder andere samen met de tijdelijke aard van de aanstelling. En het is een all-in bedrag. Ook bureaukosten, zoals bemiddelingsfees, worden daarin meegeteld.
Bij stichting Andreas College factureerde interimmer Kees Kloet het eerste jaar een bedrag van 295.000 euro, net onder zijn maximum van 301 duizend euro. Interim-bestuurder Jeroen van der Zande kwam in 2021 bij Avicenna over de eerste twaalf maanden precies op de bovengrens uit: 289.500 euro. De Apeldoornse scholenkoepel Leerplein055 haalde in november 2021 interim-bestuurder Jan Paul ten Brink in huis om orde op zaken te stellen. Hij bracht het eerste jaar 301.774 euro in rekening, net 1.774 euro meer dan toegestaan. Het teveel is terugbetaald, aldus het jaarverslag.
Toch zijn er bestuurders die wel door hun wettelijke beloningsplafond heen schieten. Volgens data die DUO heeft gepubliceerd, gaat het om ruim zestig bestuurders in 2022. Veruit de meeste daarvan betreffen het primair en voortgezet onderwijs. De overschrijdingen lopen op tot 80 mille, maar in de meeste gevallen gaat het om kleinere bedragen. De overschrijdingen komen meestal voort uit een nabetaling van vakantiegeld of vanwege een cao-verhoging. Lang niet altijd heeft zo’n overschrijding gevolgen. Onder bepaalde omstandigheden mag je een overschrijding boekhoudkundig wegboeken bij een vorig jaar mits je toen voldoende onder de norm zat. Een administratief foefje, toegestaan door de wetgeving, waar grif gebruik van wordt gemaakt.
Ik wil helemaal geen gedoe over mijn salaris, dus ik heb gezegd: we draaien de boel terug
Zoals bij de Bredase Stichting Islamitisch Primair Onderwijs, waar de bestuurder net 43 euro boven zijn maximum van 143.000 uitkwam vanwege een nabetaling uit het voorgaande jaar. Bij vmbo/mbo-scholengemeenschap De Rooi Pannen kwam de toenmalig voorzitter met zijn bezoldiging van 196.583 euro net 583 euro boven het maximum. De reden was de uitbetaling van vakantietoeslag en de overschrijding kon worden 'toegerekend aan voorgaande kalenderjaren', aldus het jaarverslag,
Maar soms moet een bestuurder wel terugbetalen. Bestuurder Werner Willemsen van PuntSpeciaal, een onderwijsgroep voor (voortgezet) speciaal onderwijs, kwam dankzij de bijtelling van een leaseauto zo’n tien mille boven zijn maximum van 168 duizend euro uit. “Er was een elektrische auto aangeschaft vanuit het oogpunt van duurzaamheid, die ik zou gebruiken. Toen onstond er onduidelijkheid over de toepassing van de WNT. Ik wil helemaal geen gedoe over mijn salaris, dus ik heb gezegd: we draaien de boel terug. De auto is weg, ik heb het geld terugbetaald en dit jaar voldoe ik weer gewoon aan de norm. Niet tot op de cent, maar ruim eronder.”
WNT: individueel maximum
De Wet Normering Topinkomens bepaalt hoeveel topfunctionarissen maximaal mogen verdienen. Afhankelijk van de complexiteit worden onderwijsinstellingen ingedeeld in een van de zeven WNT-bezoldigingsklassen. Voor elke bestuurder wordt jaarlijks een individueel maximum vastgesteld. Daarin wegen de duur en omvang van de aanstelling (fulltime of minder) mee. De absolute WNT-bovengrens in 2022 bedroeg 216.000 euro voor een fulltime functie, inclusief vakantiegeld, eindejaarsuitkering, belastbare onkostenvergoeding, pensioenbijdrage werkgever en nog zo’n twintig mogelijke beloningscomponenten. De maximumbedragen worden elk jaar verhoogd op basis van de loonontwikkeling bij de overheid. En vervolgens ook nog naar boven afgerond op een duizendtal. Volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken is daar in 2015 toe besloten ‘omdat een rond bedrag praktischer is bij de uitvoering en communicatie'. Er werd geen bezwaar in gezien, 'omdat het bezoldigingsmaximum een plafond is en niet een daadwerkelijke loonstijging’, zo verklaarde een woordvoerder een aantal jaren terug. Sinds 2022 steeg het maximum met 17.000 euro naar 233.000 euro in 2024.
De WNT is nodig en doet z’n werk, het maximeert de beloningen aan de top
"De WNT is nodig en doet z’n werk, het maximeert de beloningen aan de top”, reageert AOb-bestuurder Douwe van der Zweep. “Wat me wel verbaast, is hoeveel bestuurders op of vlakbij het allerhoogste maximum zitten. Je zou zeggen dat die alleen bij grote uitzondering wordt toegekend, want hij staat gelijk aan een ministersbeloning. Als ik zie dat nieuwe bestuurders soms gelijk op het maximum zitten, dan bekruipt me wel het gevoel dat er met twee maten wordt gemeten. Docenten die bij een hogeschool binnenkomen, worden zelden tegen het maximum ingeschaald. Want, zo krijg je dan te horen: dan is er nog groeiperspectief. ”
Maandelijke porties
Het Grafisch Lyceum in Utrecht is een mbo-vakschool met zo’n 2200 studenten. Allebei de bestuurders, Sandra Beentjes en Peter de Vries, zaten in 2022 precies op het WNT-maximum van 168.000 euro. 'Uit de jaarverslagen van het Grafisch Lyceum Utrecht kunt u opmaken dat de bezoldiging van mevrouw Beentjes al een aantal jaren op het einde van klasse D ligt. De jaarlijkse aanpassing van de bezoldiging van mevrouw Beentjes is gelijk aan de jaarlijkse indexatie van klasse D', mailt voorzitter Jan van den Akker van de raad van toezicht. 'De heer de Vries heeft op basis van zijn relevante werkervaring (directeur in hbo-sector) en ruime anciënniteit in het onderwijs een passende inschaling ontvangen bij zijn start bij het GLU vijf jaar geleden. Inmiddels is ook hij stapsgewijs naar het maximum van klasse D toegegroeid.'
En de praktische uitvoering? 'De vakschool maakt gebruik van de applicatie HR2day, met hierin opgenomen een begrotingstool. Deze tool geeft de mogelijkheid om de begrote jaarbezoldiging van de bestuurders te vertalen naar maandelijkse porties.' Wellicht ten overvloede, zo voegt Van den Akker eraan toe: 'Het feit dat de beide huidige bestuurders momenteel aan het eind van de schaal zitten, houdt niet in dat dat een automatisme is. Ter illustratie: een van beide bestuurders, Peter de Vries, gaat dit voorjaar met pensioen. Zijn inmiddels benoemde opvolger zal een stuk lager in de schaal starten.'
