Een pleegkind in de klas
Uit onderzoek van Daisy Smeets blijkt dat veel leraren de juiste kennis en ondersteuning missen als er een pleegkind in de klas komt. Met de website raadpleeg.org hoopt ze dit te veranderen.
Beeld: Angeliek de Jonge
Het aantal pleegkinderen schommelt rond de 20 duizend per jaar. Vanwege een onveilige thuissituatie wonen zij in een pleeggezin, waar ze meestal ook in de buurt naar school gaan. “De kans is groot dat iedere leerkracht een keer met een pleegkind te maken krijgt”, vertelt Daisy Smeets, docent pedagogische wetenschappen aan de Universiteit Leiden. Ze is expert op het gebied van adoptie en pleegzorg en onderzocht welke uitdagingen leerkrachten ervaren als er een pleegkind in de klas komt.
Pleegkinderen kampen vaak met onderwijsachterstanden, concentratieproblemen, angsten en gedragsproblemen.
“Voor een kind is het natuurlijk nogal wat om én naar een nieuw gezin én een nieuwe school te moeten. Er is veel aandacht voor het pleeggezin, maar er is nog niet eerder onderzoek gedaan naar hoe leerkrachten een pleegkind het beste kunnen opvangen.”
Wel is bekend dat pleegkinderen vaak kampen met onderwijsachterstanden, concentratieproblemen, angsten en gedragsproblemen.
Uit haar onderzoek onder 150 leerkrachten in het basisonderwijs blijkt dat leraren behoefte hebben aan ondersteuning, zowel inhoudelijk als praktisch. Veel uitdagingen waar leraren mee te maken krijgen, zijn volgens Smeets terug te leiden naar hechtingsproblematiek. “Een kind dat thuis mishandeld is en drie keer een ander pleeggezin heeft gehad, zal zijn nieuwe leerkracht of klasgenoten niet direct vertrouwen. Sommigen zullen geen hulp vragen, terwijl anderen je juist zullen claimen of zich negatief gaan gedragen.”
Laag zelfbeeld
Een groot misverstand is dat hechtingsproblemen niet doorbroken kunnen worden. Met veel geduld en een consequente aanpak is het volgens Smeets wel mogelijk. “Belangrijk is dat het kind voelt dat je er voor hem zult zijn. Veel pleegkinderen hebben een laag zelfbeeld; ze vragen zich af of ze het wel waard zijn om van te houden. Als leerkracht kun je daarin het verschil maken. Als jij laat zien dat er mensen zijn die je wel kunt vertrouwen, zal hun vertrouwen groeien en zullen ze ook later relaties durven aangaan.”
Het is goed om op de hoogte te zijn van de laatste ontwikkelingen
Alles valt of staat met een goede start in de klas. Niet elk kind wil dat klasgenoten op de hoogte zijn, terwijl anderen hierover juist graag willen vertellen. Dit kun je volgens Smeets het beste vooraf met de nieuwe leerling bespreken, net als op welke plek hij wil zitten (vooraan voelt vaak niet veilig) en hoe je de pleegouders noemt. “De een noemt de pleegmoeder ‘mama’, terwijl de ander haar bij de voornaam noemt en de biologische moeder ‘mama’ noemt. Het zijn simpele dingen, waar een leerkracht misschien niet eens bij stilstaat, maar die voor een kind heel belangrijk zijn.”
Verder is het voor de leerkracht belangrijk om goed contact te houden met de pleegouders. “Een pleeggezin is meestal tijdelijk, wat veel onzekerheid voor het kind meebrengt. Het is goed om op de hoogte te zijn van de laatste ontwikkelingen. Ook bijvoorbeeld om te weten dat een kind een weekend teruggaat naar huis. Dat kan zowel spanning ervoor als erna opleveren in de klas, en het is fijn dat je als leerkracht begrijpt waar dit vandaan komt en hierop kunt inspelen.”
Houvast
“Wat fijn is, is dat de klas een heel veilige situatie kan bieden voor kinderen”, vertelt Smeets. “Op school zijn veel routines. Kinderen weten wat er gaat gebeuren en op welke manier, en dat biedt hen houvast.” Consequent zijn is daarom ook zo belangrijk, benadrukt ze. “Al ben je misschien bij pleegkinderen eerder geneigd om soms iets door de vingers te zien: doe dat niet. Dat maakt je minder voorspelbaar, en daardoor minder veilig.”
Naar aanleiding van haar onderzoek besloot Smeets de website www.raadpleeg.org te ontwikkelen. In filmpjes en korte teksten worden vragen behandeld als: hoe zit het met het gezag, hoe kan ik de komst van een kind goed voorbereiden en hoe bouw ik een band op? Er staan documenten klaar, zoals de checklist met vragen die je aan pleegouders en de vorige school kunt stellen. Voor wie meer verdieping wil, zijn er links naar artikelen of andere websites. “Ik hoop dat leerkrachten zich via deze site snel kunnen voorbereiden en de ondersteuning vinden die ze nodig hebben. Want ook al gaat het om een tijdelijke situatie, juist deze kinderen die al zoveel hebben meegemaakt, verdienen iemand die wel in ze wil investeren.”
