Een cao-update uit alle onderwijssectoren

Tekst Rob Voorwinden - redactie het onderwijsblad - 5 juni 2019 - 8 Minuten om te lezen

Beeld: Nina Maissouradze

De cao van het primair onderwijs is al afgelopen, die van het hbo loopt pas op 1 april volgend jaar af. De werkdruk aan banden leggen, is een diepgewortelde wens die overal leeft.

Primair onderwijs: Het kabinet moet de loonkloof dichten

• Inzet op 5 procent salarisverhoging -los van de nog te dichten loonkloof
• Meer aandacht voor ondersteuners in de nieuwe cao
• Team aan zet bij verdeling van het werk op school

Leerkrachten in het basis- en speciaal onderwijs kregen vorig jaar een behoorlijke salarisverhoging, onder andere doordat de salarisschaal LA werd afgeschaft. Daarnaast werd er een algehele loonsverhoging van 2,5 procent afgesproken voor al het personeel. Dat is het goede nieuws.

Doof

Het slechte nieuws voor leerkrachten is dat er nog altijd een grote loonkloof is met collega’s in het voortgezet onderwijs. Die kloof moet worden gedicht, en daarvoor is veel extra geld nodig van het kabinet. Dat zich tot nu toe helaas doof hield voor de acties van het onderwijspersoneel voor meer geld -ook voor andere onderwijssectoren. Met als voorlopig hoogtepunt de grote demonstratie op het Malieveld, in maart dit jaar.

Ondanks dat het kabinet nog steeds niet over de brug komt, zijn de onderhandelingen met de werkgevers voor een nieuwe cao gestart. “De acties waren en zijn gericht op het kabinet, er is extra geld nodig. Maar intussen liep de huidige cao 1 maart jongsleden af”, zegt AOb-onderhandelaar Eugenie Stolk. “En in een cao wordt veel meer geregeld dan alleen geld, dus vinden we het onverantwoord om langer te wachten. Zo lang het kabinet maar niet denkt dat het van ons af is.”

AOb-bestuurder Eugenie Stolk: 'In een cao wordt veel meer geregeld dan alleen geld. Zo lang het kabinet maar niet denkt dat het van ons af is'

Onderwijsondersteuners

In de nieuwe cao wil de AOb onder andere meer nadruk leggen op verbetering van de positie van onderwijsondersteuners. “In de vorige cao lag de nadruk op lerarensalarissen, omdat er in het regeerakkoord specifiek geld voor leraren was vrijgemaakt”, zegt Stolk. “Nu zijn ook de ondersteuners en de directeuren aan de beurt.”

Op dit moment spreekt de AOb bijvoorbeeld met de achterban over nieuwe functiebeschrijvingen voor ondersteuners en schoolleiders. Daarna starten de cao-onderhandelingen met de werkgevers. “Ik denk dat er voor de zomervakantie al duidelijk wordt of we er als werkgevers en werknemers samen uit gaan komen”, zegt Stolk. “En nogmaals: als er een cao-akkoord komt, staat dat los van onze claim bij het kabinet. Wij hopen dat de werkgevers opnieuw samen met ons willen optrekken tegen Den Haag. Het is met de huidige lerarentekorten immers in ieders belang dat het beroep van leraar weer aantrekkelijk wordt. En dat start met een fatsoenlijke betaling.”

Werkverdelingsplan

Een punt uit de ‘oude’ cao waar op dit moment op scholen aan wordt gewerkt, is het werkverdelingsplan. Daarbij beslissen teams onderling hoe het werk op school verdeeld gaat worden. Stolk: “Hoeveel tijd is er voor voor- en nawerk, wanneer is de pauze? Dat kan het team nu voor een groot deel zelf beslissen. Ik zie in de praktijk dat veel teams die rol inderdaad pakken, en ben benieuwd naar de resultaten.”

Voortgezet onderwijs: Deze maand 2,15 procent salarisverhoging

• 2,15 procent erbij in juni 2019
• Wensen van de leden voor nieuwe cao nu in kaart gebracht
• Hoge werkdruk blijft een probleem

Personeel in het voortgezet onderwijs krijgt deze maand, juni 2019, nog 2,15 procent loonsverhoging. Dit najaar starten dan de onderhandelingen over de nieuwe cao, die 1 oktober 2019 van kracht zou moeten gaan.

AOb-onderhandelaar Henrik de Moel reist op dit moment het land door om te peilen welke wensen AOb-leden hebben voor de nieuwe cao. “Ik weet nu al twee onderwerpen: salaris en werkdruk. Werkdruk blijft een probleem, en ik zie niet hoe we dat fatsoenlijk oplossen zonder dat er extra geld bij komt vanuit Den Haag.”

AOb-bestuurder Henrik de Moel: 'Werkdruk blijft een probleem'

Urgentie

De Moel maakt zich trouwens in het algemeen steeds meer zorgen over de kwaliteit van het onderwijs, die door de lerarentekorten onder druk komt te staan. “Ik mis echt de urgentie vanuit de politiek om hier iets aan te doen.”

In de huidige cao is afgesproken dat leraren vanaf het schooljaar 2019-2020 minder les gaan geven om tijd vrij te maken voor onderwijsontwikkeling. Zie hierover een uitgebreid artikel op pagina 58.

Middelbaar beroepsonderwijs: 2,3 procent loonsverhoging per juni

• 2,3 procent loonsverhoging in juni 2019
• Nog een eenmalige uitkering per januari 2020 van 1,25 procent van het bruto loon

De huidige cao is bijna een jaar oud en loopt tot juli 2020. In deze cao is een forse salarisverhoging afgesproken voor alle mbo-medewerkers. Als onderdeel daarvan krijgen medewerkers deze maand, juni 2019, 2,3 procent loonsverhoging. En per januari 2020 een eenmalige uitkering van 1,25 procent.

Werkdruk

Een belangrijke afspraak in de huidige cao is dat elke instelling een plan maakt ter beheersing van de werkdruk. “We hebben bijeenkomsten georganiseerd met ondernemingsraden over dit onderwerp en er een routeplanner over uitgebracht”, vertelt AOb-onderhandelaar Hélène Jansen. Belangrijke onderwerpen voor beheersing van de werkdruk zijn bijvoorbeeld de stijl van leidinggeven en de roosters en vervanging.”

Op 1 juli zouden die werkdrukplannen er bij alle instellingen moeten liggen. Jansen: “Veel ondernemingsraden hebben voorstellen voorbereid en wachten op dit moment op een uitgeschreven voorstel van hun college van bestuur. Ik ben benieuwd naar de resultaten en ben in elk geval blij dat het onderwerp ‘werkdruk’ nu serieus wordt genomen.”

AOb-sectorbestuurder Hélène Jansen: 'Ik ben benieuwd naar de resultaten en ben in elk geval blij dat het onderwerp ‘werkdruk’ nu serieus wordt genomen'

Starters

Andere afspraken in de huidige cao zijn dat starters in het mbo twee jaar lang elk jaar 6,25 procent reductie van hun normjaartaak krijgen om zich te kunnen inwerken. Bij een fulltime baan is dat 100 uur per cursusjaar. “Daar wordt in de praktijk al vorm aan gegeven, belangrijk is dat in het nieuwe schooljaar niet wordt vergeten om de extra formatie voor die uren vast te leggen in het formatieplan”, zegt Jansen.

Tot slot krijgen nieuw aangestelde onderwijsondersteuners die behoren tot het primaire proces (vaak ‘instructeurs’ genoemd) dezelfde regelingen als docenten om te voldoen aan de wettelijke bekwaamheidseisen. Zoals het recht op een studieplan, een scholingstraject, coaching en facilitering in tijd en budget. “We merken dat instellingen die scholing zelf regelen of extern inkopen”, zegt Jansen. “En we horen in het algemeen positieve verhalen van medewerkers in de praktijk. Daar ben ik blij mee.”

Hoger beroepsonderwijs: In juni een zomerbonus

• 400 euro bonus in juni 2019
• De bonus komt bovenop de salarisverhoging van mei
• Flexibele arbeid sterk teruggedrongen

Personeel in het hbo krijgt juni 2019 een zomerbonus van vierhonderd euro bruto. Die bonus komt bovenop de salarisverhoging, vorige maand, van 2,4 procent. Daarna wordt er een nieuwe cao afgesloten, die op 1 april 2020 van kracht zou moeten gaan.

Een van de belangrijkste afspraken uit de huidige cao is het terugdringen van de flexibele arbeid in het hbo. Voor regulier werk is een vast contract, of een contract met uitzicht op vast, het uitgangspunt. Elke hogeschool stelt met instemming van de medezeggenschapsraad een bovengrens vast voor het aantal flexibele banen.

Omslag

Die afspraak heeft effect gehad. “Op het gebied van flexibele arbeid zien we nu echt een omslag”, zegt AOb-onderhandelaar Douwe van der Zweep. “Het automatisme is er van af. Maar het blijft een belangrijk punt voor ons: we blijven monitoren of het aantal flexibele banen inderdaad gestaag omlaaggaat.”

Douwe van der Zweep, AOb-bestuurder hbo: 'Op het gebied van flexibele arbeid zien we nu echt een omslag'

Raadplegen

De onderhandelingen voor de nieuwe cao starten dit najaar. “Wij gaan dan eerst onze leden raadplegen: wat vinden zij de belangrijkste onderwerpen”, zegt Van der Zweep.
Hij voorspelt dat, naast flexibele arbeid en salaris, de werkdruk een belangrijk punt blijft in de onderhandelingen. In de huidige cao is al afgesproken dat elke hogeschool samen met de medezeggenschapsraad een plan van aanpak maakt voor het terugdringen van die werkdruk. Van der Zweep: “We gaan onderzoeken of er een grote gemene deler te vinden is in die plannen. Wat werkt er, en wat niet? Dat wil ik graag van onze leden horen, en dat is belangrijke input voor onze opstelling bij de volgende cao-onderhandelingen.”

Wetenschappelijk onderwijs: Meer vaste banen zijn hoognodig

• Huidige cao loopt tot 1 januari 2020
• Salaris, werkdruk en terugdringen flexwerk worden speerpunten in nieuwe cao

De cao van de universiteiten komt tot stand via co-creatie, zegt Jan Boersma, onderhandelaar bij FNV Onderwijs & Onderzoek. “We starten niet met een formele uitwisseling van brieven met ieders cao-inzet, maar we kijken samen welke onderwerpen we belangrijk vinden. Daarna wordt er uiteraard wel stevig onderhandeld.”

Jan Boersma, FNV Onderwijs&Onderzoek: 'We starten niet met een formele uitwisseling van brieven, maar we kijken samen welke onderwerpen we belangrijk vinden'

Flexwerk

De huidige cao loopt tot 1 januari 2020. In februari dit jaar kreeg het universitaire personeel nog 2,6 procent salarisverhoging. In de onderhandelingen voor de nieuwe cao zal, naast een behoorlijke loonsverhoging en vermindering van de werkdruk, flexwerk een speerpunt zijn. Boersma: “Veel universiteiten hebben een kern van vaste universitaire docenten, universitaire hoofddocenten en hoogleraren. Maar daaromheen is er een grote groep flexwerkers die nauwelijks mogelijkheden hebben om in vaste dienst te komen. Dat moet echt anders.”
Bij de onderwijsacties in maart vertelde een universitair docent nog dat hij soms op maandag een mail krijgt met ‘Welkom bij onze eeuwenoude universiteit’ en op vrijdag een mail om zich te melden bij het arbeidsbureau. “Dat somt het probleem wel op”, zegt Boersma.

Benieuwd naar jouw cao? Ga naar de cao-pagina van jouw sector.