Een beter milieu begint bij je ABP-pensioen
Kernwapens en tabak zijn taboe en duurzaamheidsdoelen wegen mee bij de pensioenbeleggingen van ABP. Dat klinkt als een goede bijdrage aan een betere wereld, maar het gaat universiteitsbestuurders niet snel genoeg.
Beeld: Rosa Snijders
Het wordt druk bij pensioenuitvoerder APG in Amsterdam op vrijdag 25 juni, net voor de zomervakantie. Een bonte stoet zal daar opnieuw demonstreren tegen ABP-beleggingen die de toekomst van de planeet in gevaar brengen. Voor deze bewogen groep is 2050, het ijkjaar van het klimaatakkoord van Parijs, veel te ver weg.
“Het is frustrerend voor leerkrachten dat hun pensioengeld wordt belegd in bedrijven waarvan de activiteiten haaks staan op werken aan een betere wereld”, zegt Hiske Arts van de burgerbeweging Fossielvrij. “Investeren in teerzand, kolen, schaliegas en olieboringen op de Noordpool moet nu afgelopen zijn en binnen enkele jaren kan ABP helemaal weg zijn uit fossiele brandstof. Dat zou een belangrijk signaal zijn aan andere pensioenfondsen.”
Het is frustrerend dat pensioengeld wordt belegd in bedrijven waarvan de activiteiten haaks staan op werken aan een betere wereld
Het koor van critici is divers. Van medewerkers van de waterschappen en gemeenteambtenaren tot de protestbeweging University Rebellion. In een officiële brief riep de Universiteit Maastricht ABP op om radicaal uit de fossiele industrie te stappen. Concullega PFZW (het fonds voor zorg en welzijn) keurde dit jaar Shells klimaatbeleid openlijk af tijdens de aandeelhoudersvergadering. Ook petities en oproepen - van onder andere Utrechtse studenten, docenten en onderzoekers - op sociale media zetten ABP onder druk om de pensioenspaarpot van 500 miljard euro anders te beleggen.
Dubieuze regimes
De pensioenpremie van 25,9 procent is een grote kostenpost in het onderwijs; al staat op de loonstrook slechts 30 procent van de inhouding vermeld omdat 70 procent al door de werkgever is betaald. Dat geld steekt ABP in wereldwijde beleggingen, zodat gepensioneerden uit de opbrengst een fatsoenlijk inkomen blijven genieten. Maar hoe verantwoord zijn die beleggingen, vroegen de vakbonden tientallen jaren geleden al. De discussie begon over arbeidsvoorwaarden in bedrijven en leningen aan dubieuze regimes, duurzaamheid kwam er al snel bij. “Actiegroepen hebben de macht van pensioengeld ontdekt”, zegt Auke van Nie, lerarenopleider en hoofdbestuurder bij de AOb. “Ik ben blij met die bewustwording. Met een vermogen van deze omvang kun je ontwikkelingen sturen.”
Hoe het ABP invloed uitoefent met het pensioengeld, is een zaak van de fondsbestuurders. Zij geven richtlijnen, de uitvoeringsorganisatie APG is actief op de beleggingsmarkt. Werknemers, werkgevers en pensioengerechtigden adviseren op afstand via het Verantwoordingsorgaan met 48 leden, waarvan vier AOb’ers. Onder hen Auke van Nie en Iris Offermans, vakbondsconsulent en docent scheikunde.
Met 3 miljoen betrokkenen uit de rijksoverheid en het onderwijs is ABP het grootste pensioenfonds van Nederland. En op papier het beste in duurzaamheid, volgens de benchmark van de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling. In de vergelijking van vijftig fondsen is ABP met 4,3 uit 5 punten de topper van 2020, ruim boven het gemiddelde van 2,1.
“Voor de derde keer op rij, maar de lat gaat elk jaar omhoog”, zegt Asha Khoenkhoen, woordvoerder beleggingsbeleid van ABP. “Het is altijd spannend welke score we halen.”
Wij delen de zorgen over het klimaat. Bij iedere belegging wegen we af wat die betekent voor duurzaamheid
Tevreden? Dat woord neemt de woordvoerder niet in de mond. “Wij delen de zorgen over het klimaat en we zien dat de wereld op een onacceptabele temperatuurstijging van 4 graden afkoerst. Onze keuzes zijn erop gericht om in 2050 klimaatneutraal te zijn. Bij iedere belegging wegen we af wat die betekent voor duurzaamheid.”
Een ander jaarlijks rapport, de eerlijke pensioenwijzer van Amnesty International, Milieudefensie, Oxfam Novib, PAX en World Animal Protection, ziet er minder rooskleurig uit. ABP scoort op twee van de vijftien thema’s een zuinige 6, namelijk corruptiebestrijding en transparantie. Het beleid rond klimaatverandering krijgt een 4: beter je best doen, zou een leerkracht zeggen. Soort van bemoedigend is dat de negen andere beoordeelde fondsen het op klimaatterrein nog slechter doen: tweemaal een 3, driemaal een 2 en vier keer een 1.
Wat vindt ABP er zelf van? “Cijfers mogen anderen geven”, antwoordt woordvoerder Khoenkhoen. “Wij praten met allerlei instanties, wetenschappers en deelnemers over ons beleggingsbeleid, dat scherpt ons. We willen bijdragen aan de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties en het terugdringen van de CO2-uitstoot, we hebben ons gecommitteerd aan het Nederlandse klimaatakkoord, maar hoe meet je die zaken in je portefeuille? We pionieren om meetinstrumenten te ontwikkelen en die delen we met andere fondsen, zodat zij er ook mee kunnen werken.”
Symbolisch
Elke vijf jaar beschrijft het ABP de uitgangspunten voor duurzaam en verantwoord beleggingsbeleid. De laatste versie uit oktober 2020 telt 26 pagina’s. Kerndoelen: een goed pensioen in een leefbare wereld, herkenbaar voor deelnemers, sturend en toonaangevend in samenwerking met deelnemers en andere betrokkenen.
Weg met die beleggingen in Shell en andere fossiele industrie dus? Dat is een te gemakkelijke keuze, zegt Khoenkhoen: “Niet iedereen rijdt elektrisch, zonder fossiele brandstoffen zou de voedselproductie stil komen te liggen. Verkopen van zulke aandelen is een symbolisch gebaar, dat niet helpt om oliebedrijven de transitie naar hernieuwbare energie te laten maken.”
Zonder fossiele brandstoffen zou de voedselproductie stil komen te liggen
Wel gaan ABP-vertegenwoordigers in gesprek met bedrijven, vaak met andere aandeelhouders. De boodschap bij zulke gesprekken achter gesloten deuren: werk aan duurzaamheid, investeer en laat zien hoe u de doelen van het wereldwijde klimaatakkoord kunt halen. De aanhouder wint, is deel van deze strategie van engagement. “Wij willen bedrijven laten veranderen, daar is soms een lange adem voor nodig. Bij BP zagen we pas beweging na een wisseling van het management. Als er geen vooruitzicht is op verbetering dan verkopen we, zoals bij energiebedrijf Kepco dat in Zuid-Korea een kolencentrale ging bouwen en daar niet vanaf te brengen was. We zijn eruit gestapt maar dat zien we als een mislukking.”
Beweging Fossielvrij denkt daar anders over. “Ze willen een leefbare wereld, maar praten en proberen bedrijven te laten bewegen werkt al tientallen jaren niet”, zegt Arts. De actiegroep wil pensioengelden weg hebben uit de fossiele industrie, zodat die bedrijven het moeilijk krijgen op de kapitaalmarkt; dat dwingt tot verandering. ABP ziet daar geen bewijzen voor in de markt en de wetenschappelijke literatuur, zegt Khoenkhoen, en houdt dus vast aan engagement zolang er zicht is op verbetering. “Wij zijn aandeelhouder voor de lange termijn.”
Impasse
Actiegroepen vinden bovendien dat ABP te behoudend opereert in aandeelhoudersvergaderingen, waar het fonds oproepen tot klimaatmaatregelen niet altijd steunt - volgens de woordvoerder omdat die oproepen soms te veel vragen of te snel komen na aangekondigde verbeteringen.
Het is een onoplosbaar meningsverschil, denkt AOb’er Auke van Nie van het Verantwoordingsorgaan. Er zijn meer van zulke impasses. Neem de aandelen in energiebedrijf Engie: enerzijds actief met duurzame bronnen, anderzijds exploitant en mede-eigenaar van de kerncentrales bij Luik. De leerlingen van Iris Offermans krijgen van de Nederlandse overheid jodiumtabletten thuis, als voorzorg voor het geval er dichtbij de grens een ongeluk zou gebeuren. “Over die centrale zijn regelmatig vragen gesteld in het Verantwoordingsorgaan, maar of je daarom helemaal uit Engie moet stappen is dus ingewikkeld.”
Ons huis staat in brand, maar ABP probeert met het vuur te praten in plaats van blussen
Momenteel zit 15 miljard van het ABP-vermogen in fossiele brandstoffen. Fossiel is geen spectaculaire winstpakker en duurzaam is zeker zo rendabel, blijkt uit allerlei onderzoek. De ABP-beleggingen in hernieuwbare energie namen toe, van 1,4 miljard in 2014 tot 13,8 miljard eind 2020. Versnel die trend dan, redeneert Fossielvrij, in aansluiting op het betoog van klimaatactivist Greta Thunberg dat ons huis in brand staat. Arts: “ABP is nu niet aan het blussen, maar probeert met het vuur te praten.”
Iris Offermans ziet ook gelegenheid voor actie: “Brand ontstaat door brandstof, zuurstof en een ontbrandingstemperatuur. Als verantwoordingsorgaan kunnen we adviseren waar het blusapparaat staat, hoe je zuurstof weg kunt halen en de brandstoftoevoer verminderen, maar dat is alleen een advies.” Khoenkhoen: “Elke dag zijn onze mensen met engagement en met de transitie bezig. Dat is hoe je moet blussen.”
En welk rapportcijfer geven de AOb’ers in het Verantwoordingsorgaan hun pensioenfonds? Een 5, worden de onderwijskrachten het uiteindelijk eens: bijna voldoende. “Er moet een tandje bij, dat hoort ook bij het onderwerp.”
Lees ook Eerste uitwerking pensioenakkoord bekend voor ABP-deelnemers of kijk bij onze veelgestelde vragen over het pensioenakkoord.
