Doek valt voor vijf van de acht scholen voor Persoonlijk VO

Tekst Arno Kersten - Redactie Onderwijsblad - 18 januari 2024 - 5 Minuten om te lezen

De PVO-school in Amsterdam is één van de scholen die gaan sluiten; beeld redactie

Per school word gekeken hoe deze het beste afgebouwd of overgedragen kan worden. Dat zal waarschijnlijk al komende zomer gebeuren, zo schrijft minister Mariëlle Paul donderdagavond in een brief aan de Tweede Kamer. Ook gemeenten en andere schoolbesturen spelen daarbij een rol. 'Voor iedereen maar met name voor de leerlingen van deze scholen en hun ouders is dit een teleurstellende uitkomst. In alle gevallen wordt er hard gewerkt aan een passende oplossing voor de leerlingen zodat zij krijgen waar ze recht op hebben: goed onderwijs.'

Bij de drie resterende scholen - in Hurdegaryp, Geldermalsen en Deventer - is de kwaliteit op orde.

Geldkraan dicht

Bij twee scholen draait de minister de geldkraan dicht. De vestiging in Kapelle, die in 2022 zeer zwak werd verklaard, wordt gesloten omdat het leerlingaantal te lang onder de opheffingsnorm ligt. De school had daarvoor respijt gekregen van de minister, mits de onderwijskwaliteit nu verbeterd zou zijn naar ‘voldoende’. Dat is niet gebeurd (oordeel: onvoldoende) en daarom gaat de stekker eruit. Bij de school in Utrecht wordt de bekostiging van de havo-afdeling stopgezet, omdat die nog steeds zeer zwak is. De vwo-afdeling alléén (oordeel: onvoldoende) wordt niet levensvatbaar geacht, en daarom gaat het schoolbestuur deze afbouwen. 

Voor de andere drie scholen geldt dat het bestuur er in de huidige vorm geen toekomst in ziet. De Hoornse PVO-school is opnieuw zeer zwak beoordeeld, reden waarom het bestuur deze wil gaan ontmantelen of overdragen. De Amsterdamse school scoort weliswaar geen zeer zwak meer (oordeel: onvoldoende), maar het bestuur kiest er vanwege het teruggelopen leerlingaantal toch voor om de school af te bouwen. De school in Hengelo is nu niet onderzocht, maar heeft simpelweg te weinig leerlingen. "Er wordt waar mogelijk samenwerking met andere schoolbesturen onderzocht", verklaart een woordvoerder van de PVO-scholengroep. 

Herstelonderzoeken

De Onderwijsinspectie voerde afgelopen najaar herstelonderzoeken uit naar de onderwijskwaliteit bij vier scholen die zeer zwak waren verklaard. Minister Paul waarschuwde afgelopen november al voor sluiting als de onderwijskwaliteit niet genoeg verbeterd zou zijn. Het is al jarenlang onrustig rond de scholen, bekend geworden vanwege de kleine klassen. Begin juni 2022 dwong Pauls voorganger Dennis Wiersma de toenmalige bestuurder en mede-oprichter Misha van Denderen tot aftreden. Hij schoof een interim-bestuur naar voren dat orde op zaken moest stellen, zowel onderwijsinhoudelijk als financieel.

In juni 2022 dwong Dennis Wiersma de toenmalige bestuurder en mede-oprichter tot aftreden

De Onderwijsinspectie constateerde namelijk ook financieel wanbeheer. Zo’n 22 miljoen euro aan rijksbekostiging was volgens onderzoek onrechtmatig besteed, waarvan 16 miljoen aan de ver- en nieuwbouw van vier schoolgebouwen. Dat publiek gefinancierde vastgoed was ondergebracht bij een private stichting die ook door Van Denderen werd voorgezeten, zo reconstrueerde het Onderwijsblad. De inspectie deed aangifte wegens het onttrekken van geld aan het onderwijs. Het Openbaar Ministerie startte een strafrechtelijk onderzoek en legde begin vorig jaar een miljoenenbeslag op panden, percelen en bankrekeningen. Onlangs werd bekend dat de schoolgebouwen alsnog zijn overgedragen aan de scholen. Justitie heeft de zaak daarna geseponeerd op beleidsmatige gronden. Dat wil zeggen dat het OM afziet van vervolging vanwege een maatschappelijk belang.

Kleine klassen

De scholen voor persoonlijk onderwijs - SvPO, zoals ze lange tijd heetten - zijn opgericht door Van Denderen en zijn vrouw Suzan Polet. In de zomer van 2010 ging de eerste school van start in het Zeeuwse Kapelle. In een tijd van schaalvergroting viel het initiatief op: klassen van zestien leerlingen, een kleinschalige organisatie en veel contacttijd. Mede dankzij slimme marketing - 'De scholen zijn gewoon bekostigd door de overheid, maar bieden onderwijs alsof je op een dure privé-school' - had SvPO over belangstelling niet te klagen. Er kwamen nieuwe scholen bij in het Friese Hurdegaryp (2013) en Geldermalsen (2016), allemaal met hetzelfde onderwijsconcept en organisatorische opzet.

Scholen voor persoonlijk onderwijs (startjaar)
Kapelle (2010)
Hurdegaryp (2013)
Geldermalsen (2016)
Amsterdam (2017)
Utrecht (2017)
Hoorn (2019)
Deventer (2019)
Hengelo (2019)

Met vijf nieuwe scholen in 2017 (Utrecht, Amsterdam) en 2019 (Hoorn, Hengelo en Deventer) maakte SvPO in korte tijd een stormachtige groei door. Er kwam ook kritiek naar buiten: docenten vertelden onder meer over een doorgeslagen efficiëntiedrang, verouderd lesmateriaal en gebrek aan professionele zeggenschap. Intussen belandde veel onderwijsgeld buiten de klas, op de bankrekening of in bakstenen, zo becijferde het Onderwijsblad. Ook riepen de mistige financiële constructies, ouderbijdragen en geldstromen tussen schoolstichtingen en private stichtingen, destijds allemaal voorgezeten door Van Denderen, veel vragen op.

Zeer zwak

In het najaar van 2019 verklaarde de Onderwijsinspectie de onderwijskwaliteit op de Utrechtse school zeer zwak; de eerste SvPO-school die dat overkwam. Met name kwetsbare leerlingen kwamen in de knel, zo constateerde het rapport. Van Denderen was het niet met het oordeel eens en probeerde het rapport met een gang naar de rechter uit de openbaarheid houden, tevergeefs. Het was niet de eerste, en ook niet de laatste keer dat hij de Onderwijsinspectie voor de rechter daagde. Volgens hem had die te weinig oog voor de positieve prestaties van leerlingen.

Later kregen ook de scholen in Amsterdam, Hoorn (in 2021) en Kapelle (in 2022) het predicaat zeer zwak, ondanks weer een rechtszaak. De inspectierapporten leidden tot steeds meer herstelopdrachten. Onvrede over onder meer de aansturing zorgde voor een groot verloop onder leraren op sommige scholen. In juni 2021 werd docent Bert Mul van de Friese school in Hurdegaryp onterecht geschorst; de rechter draaide dat besluit na een kort geding terug. 

Alle commotie rond de scholen heeft zijn weerslag op de populariteit: de instroom daalde

Alle commotie rond de scholen heeft zijn weerslag op de populariteit: de instroom daalde en de leerlingaantallen lopen sterk achter bij de verwachtingen. Dat overkwam niet alleen de scholen in Utrecht en Amsterdam, maar ook de oudste scholen in Kapelle en Hurdegaryp. Van de vijf ‘volgroeide’ scholen zakten er vier ver onder de opheffingsnorm. Deze trend zet zich dit schooljaar voort. De vestiging in Hengelo, een van de drie jonge loten aan stam, telt slechts 122 leerlingen. Alleen de scholen in Geldermalsen en Deventer springen er in positief opzicht uit. Afgelopen zomer nam Anneke van der Schaaf het roer als bestuurder van alle PVO-scholen over.

Dit is een artikel van het Onderwijsblad. Wil jij het blad ontvangen? Word lid!