Docenten bezorgd over nieuwe rekeneisen in mbo
Vanaf dit schooljaar telt rekenen mee voor het diploma en kunnen studenten op het vak zakken. Ook de nieuwe rekeneisen gaan in. Driekwart van de rekendocenten maakt zich zorgen.
Beeld: Rob Niemantsverdriet
Docenten vrezen dat studenten die veel moeite hebben met rekenen gaan stranden op het vak. Zij kunnen dan geen diploma halen op hun gewenste mbo-niveau. Ook is er angst dat studenten gedemotiveerd afhaken als ze moeite hebben met rekenen. ‘Er zijn onvoldoende uren beschikbaar voor rekenen, hierdoor is er niet voldoende tijd voor de zwakke student’, zo schreef een geënquêteerde eerder dit jaar in een peiling onder 166 rekendocenten van het bureau ICE. ICE, bekend als aanbieder van de IEP Eindtoets in het primair onderwijs, maakt ook toetsen voor roc’s waarmee ze het niveau bepalen van mbo-studenten voor bijvoorbeeld rekenen.
Dit artikel komt uit het Onderwijsblad van september. Wil je op de hoogte blijven van alles wat er in het onderwijs speelt? Word lid van de AOb en ontvang elke maand het Onderwijsblad.
Check alle voordelen van het lidmaatschap
Rekendocenten geven in de enquête aan dat ze hoofdbrekens hebben over het extra werk dat ze te wachten staat. Ze verwachten meer tijd kwijt te zijn met nakijken van zowel de examens als de opdrachten ter voorbereiding op de rekentoetsen.
Iets meer dan de helft van de ondervraagde rekendocenten was tijdens de peiling bekend met de nieuwe rekeneisen en precies de helft vindt het een verbetering. Dat geldt vooral voor de betere aansluiting van de nieuwe rekeneisen op de belevingswereld van studenten.
Problemen
Onderzoeker Annemarie Groot houdt zich voor het Expertisecentrum beroepsonderwijs (Ecbo) al jarenlang bezig met het rekenen in het mbo. Ze nuanceert de zorgen die uit de peiling naar voren komen. “De angst dat goede vakmensen geen diploma zouden krijgen, was er bij Nederlands ook. In de praktijk heb ik nooit gehoord dat dit is gebeurd. Verder lijkt het gedemotiveerd afhaken mij vreemd: het vak rekenen staat immers bij elke mbo-opleiding op het rooster. En het is belangrijk om te weten dat een goede vakman of vrouw die niet kan rekenen in de toekomst echt in de problemen komt op veel fronten. Worden de goede vakmensen dan laaggecijferde vakmensen in de toekomst? Dat lijkt mij niet wenselijk.”
De angst dat goede vakmensen geen diploma zouden krijgen, was er bij Nederlands ook. In de praktijk heb ik nooit gehoord dat dit is gebeurd
Voor mbo-docent Koen Weijters, die werkt bij de opleiding Handel & Ondernemen in Tilburg op de Rooi Pannen, betekent de wijziging dat het rekenen weer van belang is. De aandacht voor rekenen was de afgelopen tien jaar verslapt in het mbo, vindt hij. Samen met twee andere collega’s richt Weijters zich nu helemaal op het rekenvak. “We delen binnen de overkoepelende scholengroep kennis en daaraan zie ik dat het serieus is. Het is niet meer allemaal in restuurtjes gepropt. Het enige waar ik mij echt zorgen over maak, zijn de individuele gevallen: die enthousiaste vakman die pech heeft dat het rekenen niet lukt. Dat heeft vanaf nu grote gevolgen en wat doe je dan? Het is nog een vraagteken hoe we daarmee omgaan.”
Motivatie
In de klas probeerde Weijters vaak de discussie te vermijden als een student begon over waarom ze moesten rekenen. “Ik zei dat je het dagelijks nodig hebt in je leven, kwam met voorbeelden. Alleen dan volgde altijd die ene vraag: als het zo belangrijk is, waarom telt het dan niet mee? Daarom ben ik er voorstander van dat rekenen meetelt voor het diploma. De motivatie van studenten zal 100 procent vooruitgaan. In het begin zijn studenten volgzaam, maar ik zag ze halverwege het tweede leerjaar afhaken. Ze verleggen de prioriteiten en ik zag ze in mijn lessen oefenen voor Nederlands of Engels.”
Een belangrijke verandering is het onderscheid in rekeneisen tussen de mbo-niveaus
Voor hemzelf verandert vooral het nakijken, zegt de mbo-docent. “Dat levert meer werk op, want nu gaat het automatisch, maar straks niet meer. Studenten krijgen deelscores voor de uitwerking. Vroeger was het 0 punten bij een afrondingsfout, maar de tussenstappen leveren voortaan ook punten op. Op mijn school krijgen rekendocenten 80 uur in de jaartaak voor het nakijken. Volgens mij lag er een advies voor 160 uur, dus wellicht stelt het bestuur dit later nog bij. Verder geef ik dit jaar niet 4 of 5 vakken, maar alleen rekenen dus dat scheelt in werkdruk.”
Studenten die deze maand met een mbo-studie beginnen, zijn de eerste lichting voor wie de rekentoets meetelt. Zij mogen hiervoor een 5 halen, maar dan moeten ze voor het vak Nederlands minimaal een 6 hebben behaald (mbo-niveau 2 en 3). Studenten die niveau 4 doen, mogen voor rekenen ook een 5 halen, maar dan moeten ze voor zowel het vak Nederlands als Engels minimaal een 6 scoren. Rekenen wordt daarmee onderdeel in de weging van het diploma.
Eisen
Samen met deze verandering gaan straks ook nieuwe rekeneisen in. Al in het regeerakkoord van 2017 is afgesproken om de huidige referentieniveaus tegen het licht te houden. Het rekenen moest meer toegesneden zijn op verschillende beroepen en het mbo wilde een eigen rekenaanpak omdat de rekentoets in het voortgezet onderwijs in 2020 werd afgeschaft. Hierdoor is het voor roc’s lastiger inschatten welk niveau studenten hebben.
Onderzoeker Groot van Ecbo zat in de expertgroep die de nieuwe rekeneisen heeft uitgewerkt: “Die eisen zorgen ervoor dat het rekenen meer passend wordt en beter aansluit bij de doelgroepen die er in het mbo zijn. Het rekenen wordt functioneler. Dus geen kaal blad met rijtjes met sommen op- en aftrekken.” Volgens de onderzoeker is het bijzonder dat er voor deze eisen een inventarisatie is gehouden onder mbo-studenten en docenten naar functionele en realistische situaties. Die zijn het uitgangspunt geworden. Toch is niet alles weggegooid van de ‘oude’ referentieniveaus, want de rekeneisen zijn ervan afgeleid.
Een belangrijke verandering is het onderscheid tussen de mbo-niveaus. Elk mbo-niveau -de entreeopleiding uitgezonderd- krijgt eigen rekeneisen. Dat is een verschil met hoe het nu is waarbij de entreeopleiding, niveau 2 en 3 het referentieniveau 2F hanteren en studenten die niveau 4 doen, referentieniveau 3F moeten beheersen. “De doelgroepen zijn zo divers”, zegt Groot. “Het is gek dat studenten op verschillende niveaus hetzelfde moesten kunnen.”
Het is een gemiste kans als je in lessen hetzelfde blijft doen
Met de nieuwe rekeneisen is het onderdeel ‘getallen’ vervallen, waarin breuken en vermenigvuldigingen stonden. De kale sommen dus. Mbo-docent Weijters vermoedt dat dit voor studenten fijner is. “Het neemt voor mij wel een zorg weg, want ze kunnen meer met rekenmachines uitrekenen en die onderdelen gaan goed.” Weijters kijkt ernaar uit dat hij in zijn lessen nu meer op de belevingswereld van studenten kan ingaan. “Ze zijn enorm geïnteresseerd in crypto-currency en aspecten van personal finance, zoals bijvoorbeeld beleggen. Dat kan ik allemaal kwijt in de lessen.” Onderzoeker Groot zegt dat dcenten hun rekenlessen zouden moeten nalopen om aan de nieuwe eisen te voldoen. “Het is een gemiste kans als je hetzelfde blijft doen.”
Harde rekeneis in mbo stond lang ter discussie
In het mbo is lang gepraat om het rekenen voor het diploma te laten meetellen. Onderzoeker Annemarie Groot: “Tien jaar geleden voerde het ministerie de referentieniveaus in en daarmee ook een verplichte centrale examinering voor alle mbo-opleidingen.” Het duurde tot nu voordat het rekenen daadwerkelijk mee ging tellen. Voor vakblad Profiel schreef Groot in 2020 een artikel hierover. Met de invoering van de referentieniveaus ging het al snel over een rekenexamen dat centraal afgenomen moest worden. Daarna konden scholen het rekenonderwijs gaan organiseren en werd het examen een pilot. In de Kamer ging de discussie toen vooral over de betrouwbaarheid van het examen en er startte weer een project om het rekenonderwijs- en examen verder te ontwikkelen. In 2015 besloot de Kamer om het meetellen voor het diploma uit te stellen voor het mbo. Wel moesten studenten het examen blijven maken.
Volgens het regeerakkoord van 2017 hadden de referentieniveaus een update nodig. Het rekenen moest weer beroepsgericht worden en per mbo-niveau kwamen er aparte eisen en instellingsexamens. Een expertgroep mocht deze nieuwe eisen formuleren. In 2020 levert deze groep de rekeneisen op. De eisen komen in de wet te staan en er worden rekenexamens ontwikkeld in een coöperatie die instellingen zelf mogen afnemen. Het rekenen telt vanaf dit studiejaar mee voor het diploma.
In het voortgezet onderwijs telde de rekentoets wél mee, maar in april 2020 stemde de Tweede Kamer ermee in dat de rekentoets werd afgeschaft. Het rekenen wordt voortaan getoetst als onderdeel van het vak wiskunde. Leerlingen die geen wiskunde in hun pakket hebben, maken vanaf 2020-2021 een schoolexamen voor rekenen, maar dit telt niet mee in de slaag/zak-regeling.
