De cao voor starters: Ken je rechten

Tijd om rustig te landen*

Ruimte in de jaartaak is in de cao’s po, vo en mbo de belangrijkste afspraak voor starters. Van der Burg: “Als je begint op een basisschool, krijgen starters drie jaar lang jaarlijks 80 uur: 40 uur duurzame inzetbaarheid plus 40 uur extra voor starters. Die 80 uur kun je linken aan het onderwijs, door in overleg minder lessen te geven of door aan extra professionalisering te doen.” 

De cao vo is nog duidelijker: Starters geven in het eerste jaar 20 procent minder lessen. In het tweede jaar gaat het om een reductie van 10 procent. Schouten: “Als je voltijd werkt, betekent het één dag geen lessen, de rest naar rato. Dat is in het begin heel fijn, die dag kan je met collega’s meekijken. De stress zit ‘m dat eerste jaar vaak in de lesgevende taken. Minder lessen betekent óók minder voor- en nawerk, dubbele winst dus.” 

De vo-docent ziet dat werkgevers deze lesreductie soms al inzetten als lio-stagiairs deels in dienst komen wegens tekorten. “Ze krijgen een contract voor 1 dag per week en de rest is lio-stage. Als die 20 procent over 1 dag wordt berekend, heb je in de praktijk weinig aan deze afspraak om minder les te geven. Bij een werkweek van 5 dagen heb je er meer aan: dan gaat het om 1 dag geen lessen.”

Start je in het mbo, dan krijg je de eerste twee jaar 6,25 procent van de 1659 uren voor ‘inwerkactiviteiten’: 103 uren voor een voltijd medewerker. “Dat is echt lekker, want je kan het inzetten voor lestijdvermindering”, zegt Wagner.

De cao hbo spreekt over een ‘zachte landing’. Beginnende docenten moeten in het eerste jaar genoeg tijd krijgen voor professionalisering. Ook hebben ze recht op 45 uur voor duurzame inzetbaarheid. 

Onafhankelijk coach [po]

Starters in het po hebben recht op een onafhankelijke coach. “Dit mag niet een direct leidinggevende of collega met managementtaken zijn”, zegt Van der Burg. Er zit veel verschil in hoe scholen hiermee omgaan: het ene bestuur huurt een professioneel onderwijsbureau in, het andere wijst een collega aan. “Bij een onderwijsbureau weet je dat de belangen onafhankelijk zijn. Let er vooral op dat degene met wie je het begeleidingsgesprek hebt en je frustraties deelt over Snappet of vertelt over de struggles met het gedrag van leerlingen niet degene is met wie je een functionerings- of beoordelingsgesprek hebt. Dan kun je niet veilig leren.” 

Bommetje vol: overige taken [po, vo] 

“Wees hier scherp op”, tipt Van der Burg. Bij een voltijd startersbaan in het po gaat het om 194 uur voor de overige taken. “Dat zijn studiedagen, gesprekken met ouders, overleg met samenwerkingsverbanden, werkgroepen taal en rekenen, musical, werkweek, een avondvierdaagse. Ik zie hele enthousiaste mensen die direct overal ‘ja’ op zeggen, maar wees terughoudend. Deze uren zitten snel vol met dingen die al moeten, zoals gesprekken met ouders of studiedagen. De taken die overblijven, worden binnen een team onderverdeeld. Mijn advies? Neem niet teveel taken op je en stap als starter niet direct in de medezeggenschapsraad (mr).” 

Begeleiding en introductie*

In het po moet de personeelsgeleding van de medezeggenschapsraad (pmr) instemmen met het werkverdelingsplan en de regeling voor de introductie en de begeleiding van starters. “Zoek eens op welke regelingen scholen hebben waar je graag zou willen werken”, suggereert Van der Burg. “De cao verplicht het bespreken van het startersbeleid in het werkverdelingsplan. Bekijk ook eens de informatie over een school op scholenopdekaart.nl of check de schoolgids op het onderdeel starters.” In het werkverdelingsplan, waarin het team elk jaar de taken verdeelt, moet ook staan hoeveel tijd collega’s krijgen voor de begeleiding van starters en zij-instromers. 

Middelbare scholen moeten vanaf komend schooljaar een driejarig inductieprogramma hebben, inclusief de tijd die starters hieraan besteden. Hierin moet er aandacht zijn voor het wegwijs maken binnen de schoolcultuur, intervisie, observatie, begeleiding en het toepassen van de lesreductie. Vo-starters worden in het eerste jaar niet belast met een mentorraat.

Middelbare scholen moeten vanaf komend schooljaar een driejarig inductieprogramma hebben

De cao mbo eist een regeling met aandacht voor starters op elke instelling. “Als ik 100 euro zou krijgen voor elke instelling die dit niet heeft geregeld, of waar veel mensen er niet van op de hoogte zijn, zou ik op vakantie kunnen”, zegt Wagner. Zijn tip? “Zoek contact met de ondernemingsraad (or) of mr van jouw instelling. Leidinggevenden moeten vaak toestemming geven aan collega’s om een starter te begeleiden, maar dan moeten ze er wel van weten. Stuur een mailtje of kijk op het portal waar de or zit in het pand.”

Als ik 100 euro zou krijgen voor elke instelling die de startersregeling niet heeft geregeld, of waar veel mensen er niet van op de hoogte zijn, zou ik op vakantie kunnen

In het hbo spraken de onderhandelaars af dat elke hogeschool eigen inwerkbeleid maakt voor starters. Het gaat dan om een periode van maximaal 3 jaar. De pmr moet hiermee instemmen en de werkgever moet het beleid ‘actief’ uitdragen. Werkgevers moeten professionalisering organiseren en nieuwe werknemers ‘adequaat inwerken’. Starters moeten de mogelijkheid krijgen om in het eerste jaar te beginnen met hun Basiskwalificatie Didactische Bekwaamheid of een voorbereiding daarop. Bij de verdeling van werkzaamheden moet de werkgever rekening houden met het inwerktraject en de ‘vakvolwassenheid’ van een startende docent. 

Contract [po, vo, mbo]

Check wie de juridisch werkgever is als je een contract tekent. Van der Burg is al meerdere starters in het po tegengekomen die een andere werkgever hadden dan ze dachten. “Payroll-organisaties laten de werving van starters over aan de school zelf”, legt zij uit. "Jij hebt dus een gesprek met de directeur, maar ik heb al zeven voorbeelden gezien van mensen bij wie uiteindelijk een payroll-organisatie op het contract stond als juridisch werkgever. Het betekent voor starters een slechtere positie, omdat ze vallen onder de cao voor uitzendkrachten. Check dus altijd of de naam van het schoolbestuur op je contract staat en onder welke cao je valt.” Zorg er verder voor dat het contract is getekend op de dag dat je begint. “Zie het net als een koopcontract. Heb je nog geen contract, mail dan even, zodat je bewijs hebt dat je erom hebt gevraagd. Als je eenmaal bent begonnen en het contract is niet getekend, kun je nergens meer over onderhandelen.”

Onderhandel over de reiskosten [po, vo]

In de cao staan standaard afspraken over reiskostenvergoedingen. Docent Schouten drukt starters op het hart hierover te onderhandelen. “Ik geef zelf les in Amsterdam, maar wie van verder komt moet vragen om een volledige vergoeding van alle kilometers. Dat is niet automatisch geregeld.” 

Maak je opleiding af*

Alle drie de docenten benadrukken dat starters hun opleiding af moeten maken ook al is de verleiding soms groot om dat niet te doen. Zeker als een school geen stagevergoeding betaalt, is het lucratief om een aantal uren betaald te krijgen in schaal LB, trede 1. “Maar met een diploma is je onderhandelingspositie zoveel beter”, zegt Schouten. “Het levert uiteindelijk meer op, want je kan dan direct beginnen in een veel hogere salarisschaal. Ik hoor starters die beginnen in trede 7. Zeker als ze een tekortvak geven.”

Ook ligt uitval op de loer. “Je brandt al op voordat je echt begint als je de studie nog ernaast doet.” Van der Burg merkt dat veel mensen vereerd zijn als ze op hun stageschool mogen blijven werken. “Maar in deze tijden kan je eisen stellen. Hebben ze een continurooster of een goede startersregeling? Kijk wat bij jou past.” 

* Teksten met een ster gelden voor de sectoren po, vo, mbo en hbo. In de cao wo staan geen specifieke regelingen voor starters. 

De cao’s van alle sectoren vind je op onder het kopje 'Cao&Salaris'  Naar de cao's