Cultuurklas maakt de wereld groter
Omdat cultuuronderwijs in het speciaal (basis)onderwijs onvoldoende van de grond lijkt te komen, besloot Elisabeth Visser een leerlijn te schrijven. Ze nam de Canon van Nederland als kapstok.
Beeld: Angeliek de Jonge
“Juist voor kinderen in het sbo of so is cultuuronderwijs ontzettend belangrijk. Zij komen niet allemaal als vanzelfsprekend met cultuur in aanraking”, legt Elisabeth Visser uit. Zelf heeft ze een groot hart voor kunst en cultuur. Ze werkte als leerkracht, intern cultuurcoördinator en cultuurbegeleider op scholen in het speciaal (basis)onderwijs, maakte tussendoor een uitstapje naar het theater en werkt sinds dit jaar op vso-school het Axia College in Amersfoort.
“Cultuuronderwijs verruimt de wereld van leerlingen. Ze leren op een andere manier te kijken, ze ontdekken wie ze zijn, waarom ze ergens iets van vinden en hoe ze dit kunnen uiten. Als je leert te reflecteren op je omgeving, kun je jezelf verder ontwikkelen.”
Cultuuronderwijs verruimt de wereld van leerlingen
Het stimuleren van het cultureel zelfbewustzijn, zoals dit heet, komt volgens haar op veel scholen niet goed uit de verf. “Het blijft vaak bij het aanbieden van een project of de expressievakken alleen, maar cultuuronderwijs is veel meer dan dat. Veel leerkrachten zijn zich daarvan niet bewust of voelen zich daar niet competent genoeg voor.”
Leerlijn
Tijdens haar opleiding tot cultuurbegeleider besloot Visser hier iets aan te doen. Met steun van het Lerarenontwikkelfonds gaf ze in twee jaar tijd vorm aan de leerlijn cultuuronderwijs voor groep 5 tot en met 8 van het s(b)o: Cultuurklas. Ze maakt hierin een koppeling met de Canon van de Nederlandse geschiedenis (entoen.nu). “Zo sla je twee vliegen in één klap”, legt Visser uit. “Cultuuronderwijs is hierdoor niet iets wat erbij komt, maar kan door de combinatie met geschiedenis zelfs tijdwinst opleveren.”
In tegenstelling tot veel reguliere geschiedenismethodes, die elk jaar alle tijdvlakken behandelen, heeft ze de tien tijdvlakken verdeeld over de jaargroepen. Hierdoor start groep 5 met de jagers en boeren en groep 8 direct met de wereldoorlogen. De lesstof is verdeeld over twaalf thema’s per jaar. Elk thema raakt andere disciplines en vaardigheden aan en duurt maximaal drie weken. “Hierdoor kun je veel beter aansluiten op de belevingswereld, interesse en vaardigheden van kinderen”, legt ze uit. “Doordat de onderwerpen ook tijdens geschiedenis aan bod komen, krijgt cultuuronderwijs voor de leerlingen betekenis. De lessen zijn zo opgesteld dat docenten ze eenvoudig kunnen geven, waarbij er ruimte is om ze aan te passen aan wat een kind nodig heeft en om zelf de verdieping te zoeken.”
Mooie basis
De lessen zijn opgebouwd volgens het leerplankader Cultuur in de Spiegel, waarbij het creatieve proces centraal staat in de uitvoering. Visser schoolde hiertoe de leerkrachten van sbo Boulevard410 in Amersfoort, haar vorige werkgever die inmiddels met Cultuurklas werkt. “We zijn erg geneigd om het gras voor de voeten van leerlingen weg te maaien door ze te vertellen wat ze moeten doen, en als iets niet lukt, ze te helpen bij een oplossing. Maar daarmee blokkeer je het creatieve proces.”
We zijn erg geneigd om het gras voor de voeten van leerlingen weg te maaien door ze te vertellen wat ze moeten doen, en als iets niet lukt, ze te helpen bij een oplossing
Opbrengsten
Leerlingen hun eigen proces laten volgen, kan verbluffende resultaten opleveren, weet Visser uit haar onderzoek naar de opbrengsten van haar leerlijn. “Leraren zijn enthousiast over het aanbod en het materiaal en zien een grotere betrokkenheid van leerlingen. Een collega was verbaasd over hoe leerlingen in groepjes zelfstandig een tableau vivant wisten te creëren. En bij de opdracht ‘wat helpt om je tegen de kou te weren’ in groep 5, koos een jongen een plaatje van een nieuwe fiets, omdat hij daar zo blij van werd. Dat hij een emotie koos waarvan hij warm werd, is een voorbeeld van wat je bereikt als kinderen hun eigen proces mogen volgen. En omdat het niet gaat over de vaardigheid of je goed kunt knippen of plakken, maar over welke betekenis die je aan iets geeft, kunnen kinderen het nooit fout doen. Van de positieve reacties op wat ze vertellen, groeien ze enorm.”
Cultuurklas is volgens Visser een mooie basis die nog flink kan uitbreiden met lessen. De handleiding is beschikbaar en ze wil een pilotpakket aanbieden aan scholen die interesse hebben, dit kunnen ook reguliere basisscholen zijn. “Ik wil leerkrachten graag scholen en begeleiden in het werken met Cultuurklas en de ontwikkeling van een passend cultuuraanbod, zodat cultuuronderwijs echt tot zijn recht komt.”
Interesse in Cultuurklas? Mail naar visser.elisabeth@gmail.com
Ben jij met iets bijzonders bezig, of ken jij iemand die in deze serie past? Laat het weten via onderwijsblad@aob.nl
