CPB: ‘Neem eindtoets voor schooladvies af’

Tekst Karen Hagen - Redactie Onderwijsblad - 2 april 2019 - 4 Minuten om te lezen

Beeld: Typetank

Sinds 2014/2015 geven leerkrachten rond 1 maart het schooladvies en maken leerlingen een aantal maanden later de eindtoets. Als de score voor de toets hoger uitvalt dan het schooladvies, dan moet de leraar het schooladvies heroverwegen.

Afgelopen februari pleitten coalitiepartijen CDA, VVD, D66 en ChristenUnie er al voor om de toets weer voor het schooladvies af te nemen. Precies zoals het Centraal Planbureau (CPB) nu ook adviseert. CDA-Kamerlid Michel Rog zei destijds: ‘Ik wil dat leraren over alle informatie beschikken en dat laten meewegen als ze het schooladvies geven.’

Wisselen

Lisette Swart, onderzoeker bij het CPB, werkte mee aan het rapport. “De cijfers uit onze analyses laten zien dat de eindtoets kan helpen om de plaatsing van leerlingen zo goed mogelijk te krijgen.”

Leerlingen waarvan de leerkracht het schooladvies niet aanpaste, ondanks een hogere score op de eindtoets, zitten in de derde klas van de middelbare school namelijk vaker op een ander schoolniveau dan hun schooladvies. Het gaat om 32 procent van de leerlingen die van schoolniveau wisselde. Van leerlingen waarvan het schooladvies wel werd herzien, zat 22 procent op een ander schoolniveau in de derde klas.

Laagopgeleide ouders

Volgens het CPB zitten er ‘systematische verschillen’ in de eindtoetsscores en het schooladvies. Swart: “Vooral leerlingen van laagopgeleide ouders met een laag inkomen krijgen vaker een lager schooladvies van hun leraar dan dat je op basis van de toetsscores zou verwachten. Ook stellen leerkrachten voor deze groep minder vaak het advies bij. Een grotere rol voor de toets kan de kansengelijkheid voor deze leerlingen dus bevorderen.” Maar de onderzoeker wijst er ook op dat ouders sneller de neiging zullen hebben om hun kinderen toetstraining te laten volgen als de toets belangrijker wordt. Dat gebeurt nu ook al.

Vooral leerlingen van laagopgeleide ouders met een laag inkomen krijgen vaker een lager schooladvies van hun leraar

Vergelijken

De eindtoetsen moeten beter vergelijkbaar worden, vindt het CPB. Dat is nu niet goed mogelijk omdat er vijf verschillende eindtoetsen zijn. Het CPB-rapport laat zien dat scholen die overstapten van de Centrale Eindtoets van Cito naar de IEP de jaren erna ineens vaker vwo-adviezen kregen en minder vmbo-adviezen.

Ook is er een verschil in motivatie bij leerlingen. Degenen met een vwo-advies van de leraar hebben de toets immers niet meer nodig. Terwijl andere leerlingen wel hun best doen om het advies op te hogen met de toets. Het ingezette beleid om in alle eindtoetsen een zelfde set vragen op te nemen lijkt een geschikte manier om te zorgen dat resultaten van verschillende toetsen vergeleken kunnen worden. Swart: “Het moet goed onderzocht worden of dat daadwerkelijk zo is. Mocht dat niet goed helpen dan kan weer terug naar één eindtoets een oplossing zijn. Alle kinderen liggen dan langs dezelfde meetlat. Het is aan de politiek om een keuze te maken.”

Combineren

Ook onderzoekers Kimberley Lek en Rens van de Schoot van de Universiteit Utrecht publiceerden vandaag hun bevindingen van het schooladvies. Zij volgden ruim drie jaar lang 119 duizend leerlingen en adviseren -in lijn met het CPB- om het advies van de leraar en de toetsscores te combineren voor ‘een optimaal advies’. Niet één van de twee is namelijk superieur aan de ander, aldus de onderzoekers in hun artikel in tijdschrift De Psycholoog. ‘Zo zijn leerlingen niet te veel afhankelijk van een oordeel van een docent en worden zij niet afgerekend op een enkel toetsresultaat.’

Combineer de eindtoets en het advies van de leraar. Niet één van de twee is namelijk superieur aan de ander

Beter beeld

In het laatste Onderwijsblad kwamen leraren aan het woord over het voorstel om de eindtoets weer mee te laten wegen in hun advies. Hun antwoord is duidelijk: zij willen geen nadruk op de eindtoets. Zo zegt Niels Pennings, leerkracht groep 8 op de Boog in Eindhoven: ‘Wij hebben als leerkrachten toch een veel beter beeld van een kind dan de uitkomst van één toets? Wij wegen alles mee, waaronder werkhouding.'

Wij hebben als leerkrachten toch een veel beter beeld van een kind dan de uitkomst van één toets?

Als de eindtoets met het schooladvies wordt gecombineerd is wel de vraag wanneer scholen de eindtoets moeten afnemen. Daarover gaan de politieke partijen nog in debat. In het Onderwijsblad laat Walther Feddema, leerkracht van de obs Binnenstad in Maastricht, weten dat de toets absoluut niet in februari al moet worden afgenomen. Dan is de druk weg bij leerlingen. ‘Ik vind het fijn om na mijn advies met de leerling om tafel te zitten. Valt het advies tegen? Heb je een vmbo-advies en wil je naar de havo? Dan heb je nog twee maanden om hard te werken om beter te scoren op de eindtoets. Dat kan enorm motiverend zijn.’

Onderwijsminister Arie Slob liet eerder aan het Algemeen Dagblad weten dat hij in mei een beslissing zal nemen over de eindtoets en het schooladvies.