Biculturele student zoekt rolmodel
Er gaapt een kloof tussen de multiculturele studentenpopulatie en het overwegend witte docentencorps van de Hogeschool van Amsterdam. Daarom leidt de hogeschool veertig pas afgestudeerden met een biculturele achtergrond op tot docent.
Beeld: Fred van Diem
Bioloog Ely Çilingir, een Arnhemmer met Turkse roots, is sinds november docent in opleiding bij de bouwkunde afdeling van de Hogeschool van Amsterdam (HvA). Hij heeft een master watermanagement en is aangetrokken om les te geven in dat vakgebied. Maar minstens zo belangrijk is dat hij als rolmodel en aanspreekpunt voor biculturele studenten gaat fungeren zodat zij zich beter thuis voelen op de hogeschool. “Dat sprak me ontzettend aan”, vertelt Çilingir. Al vroeg hij zich wel een beetje bezorgd af of die studenten hem wel zouden weten te vinden. “De bèta in mij was sceptisch. Maar de eerste week kwam er tot mijn verbazing een student met een migratieachtergrond naar mij toe. Wat leuk om hier eens een docent uit een andere cultuur tegen te komen, zei ze tegen me. Maar ze dacht wel dat ik van Italiaanse komaf ben”, voegt hij er lachend aan toe. “En ik had haar etnische achtergrond ook helemaal verkeerd ingeschat.”
Ik weet waar je tegenaan loopt als je in twee culturen leeft
Çilingir is één van de veertig trainees die de HvA aantrekt om het personeelsbestand beter te laten aansluiten bij de multiculturele studentenpopulatie. Zij worden klaargestoomd om studenten de eerste honderd dagen van hun studie te coachen, want in die periode haken veel eerstejaars af. “Als je het studiesucces wilt vergroten, is goed contact essentieel en dat gaat beter als een student zich in een docent kan herkennen”, vindt Çilingir. “Dat zie je ook bij studentes, zij vragen veel makkelijker iets aan een vrouwelijke docent.”
De uitval is bij de HvA onrustbarend hoog. 17 procent van de instromers stopt binnen een jaar met de studie en 22 procent stapt over naar een andere opleiding. Studenten met een migratieachtergrond en eerste generatiestudenten zijn oververtegenwoordigd onder de uitvallers. Uiteindelijk haalt nog geen 45 procent van een lichting binnen vijf jaar een diploma. Daarmee ligt het studiesucces bij de HvA 5 procentpunt onder het toch al schamele landelijke gemiddelde van 50 procent.
Elke student moet zich ongeacht zijn sociale herkomst of culturele achtergrond thuis kunnen voelen op de hogeschool, is het uitgangspunt van het diversiteitsbeleid van de HvA. Daarvoor moet het personeelsbestand een afspiegeling zijn van de studentenpopulatie. Dat is nu zeker niet het geval. Uit een peiling die is uitgevoerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat maar 11 procent van de HvA-medewerkers een niet-westerse migratieachtergrond heeft, terwijl dat voor 27,6 procent van de studenten geldt. Het verhogen van het percentage biculturele medewerkers is daarom een belangrijk speerpunt. Eind 2022 moet het op 20 procent liggen.
Pionieren
“Dat gaat niet vanzelf”, stelt Aliye Altintas-Çelik, projectmanager diversiteit en inclusie. “Als je ziet hoe lang we hier in het hbo al mee bezig zijn, is duidelijk dat er echt een interventie nodig is.” Çelik is een jaar geleden aangetrokken om het hogeschoolbrede traineeprogramma vorm te geven. “Het is bedoeld als een concreet begin, als een impuls waarmee we laten zien dat docenten met een biculturele achtergrond verschil kunnen maken. We hebben inmiddels 27 trainees aangenomen, dit jaar willen we doorgroeien naar de veertig.”
De meeste trainees zijn net afgestudeerde HvA’ers. “Het zijn ervaringsdeskundigen. Ze weten wat het is om hier als student rond te lopen”, stelt Çelik. De trainees doorlopen een drie- of vierjarig leerwerktraject waarin ze de basiscursus didactiek voor hbo-docenten volgen en een masterdiploma kunnen halen als ze dat nog niet hebben. Ze worden gecoacht en in hun opleiding wordt speciale aandacht gegeven aan diversiteit en inclusie. “Er zijn maandelijkse intervisiebijeenkomsten waar ze in een veilige setting hun casuïstiek kunnen inbrengen”, vertelt de projectmanager. “We organiseren eens in de zes weken een inspiratiebijeenkomst waarin thema’s als ‘vrouwen aan de top’ of ‘ethisch leiderschap’ aan de orde komen. En ze kiezen een eigen ontwikkelvraagstuk op het gebied van diversiteit. Ze kunnen bijvoorbeeld lesmateriaal onder de loep nemen of onderzoek doen naar waarom bepaalde groepen studenten vaker uitvallen.”
Ik heb alles zelf uit moeten zoeken. Daarbij had ik wel meer hulp kunnen gebruiken
“Het traineeprogramma is veel meer dan een opleiding tot docent”, stelt Ely Çilingir. “Het is pionieren, iets nieuws ontwikkelen om studenten met een migratieachtergrond te helpen. Daar ben ik op af gekomen. Ik ben iemand die graag anderen helpt. Ik heb mijn neefjes en nichtjes altijd geholpen met hun huiswerk en ik heb naast mijn studie lesgegeven aan kinderen met een migratieachtergrond.”
Als trainee kan hij zijn eigen ervaring als eerste generatiestudent inzetten. “Ik kan me in die studenten verplaatsen omdat ik weet waar je tegenaan loopt als je in twee culturen leeft.” Maar het gaat niet alleen om culturele verschillen, ook sociale afkomst speelt een rol, weet Çilingir. “Ik ben een nazaat van gastarbeiders en kom dus uit een arbeidersmilieu. Ik heb ontzettend behulpzame ouders die studeren erg belangrijk vinden, maar zij hebben zelf geen hoger onderwijs genoten. Vanaf de middelbare school heb ik alles zelf uit moeten zoeken. Daarbij had ik wel meer hulp kunnen gebruiken van invoelende docenten die begrijpen waar studenten zoals ik mee worstelen.”
Dubbele kans
Hoewel trainees in principe worden opgeleid tot docent, is er ook ruimte om zich op andere gebieden te ontwikkelen. Stephanie Glasgow is docent pedagogiek en heeft zes jaar voor de klas gestaan bij het Roc van Amsterdam. Ze zag afgelopen zomer op Linkedin een vacature waarin een trainee onderwijsontwikkeling voor de faculteit techniek werd gezocht. “Ik wilde al langer ervaring opdoen met onderwijsontwikkeling omdat ik vind dat je daarmee je docentschap verdiept. Als trainee kun je bovendien een masteropleiding doen wat nodig is om hbo-docent te worden. Een dubbele kans dus.” Dat het bij het traineetraject ook draait om het vergroten van de diversiteit van het HvA-personeelsbestand, ontdekte Glasgow pas tijdens de sollicitatieprocedure.
In haar functie is ze geen aanspreekpunt voor studenten. “Ik vind het mooi dat ik door mijn aanwezigheid een rolmodel kan zijn voor studenten met een vergelijkbare achtergrond”, stelt de in Alkmaar geboren trainee met Surinaamse ouders. “Het is natuurlijk goed als studenten van verschillende herkomst zich kunnen herkennen in de medewerkers. Maar dat gaat niet alleen om etniciteit of religie. Ik heb als moeder van twee jonge kinderen met een fulltime baan ook een voorbeeldrol.”
Er wordt vaak gezegd dat er geen docenten met een migratieachtergrond te vinden zijn, maar dat is dus niet waar
Niet iedere ervaringsdeskundige is geschikt als trainee. “We zoeken mensen met een sensitiviteit voor cultuurverschillen die hart voor het onderwijs hebben. Maar ze moeten natuurlijk ook rolmodel willen zijn”, stelt Aliye Çelik. Tijdens hun opleiding zitten de trainees in schaal 9, als ze hun didactische cursus en master hebben afgerond, wacht een vaste aanstelling in schaal 10.
Het is ondanks de hoge eisen niet moeilijk om geschikte kandidaten te vinden. “We krijgen enorm veel reacties op de vacatures, zelfs bij opleidingen waar vacatures niet altijd direct worden vervuld”, vertelt Çelik. “Het was bijvoorbeeld geen enkel probleem om zeven trainees voor de faculteit techniek te vinden. Daar zitten zelfs drie aankomende wiskundedocenten bij. Er wordt vaak gezegd dat er geen docenten met een migratieachtergrond te vinden zijn, maar dat is dus niet waar. Het is ook een aantrekkelijke functie”, vervolgt de projectmanager. “En wij bieden beginnende docenten optimale begeleiding en maximale persoonlijke groei.”
Misverstand
Dat mag ook wel, want de trainees wacht ook een zware taak. Ze hebben het maatschappelijk klimaat tegen. Het meldpunt over linkse indoctrinatie in het onderwijs dat het Forum voor Democratie in het leven heeft geroepen, vindt weerklank onder HvA-studenten. Collegevoorzitter Huib de Jong zag zich genoodzaakt in zijn nieuwjaarstoespraak uit te leggen dat de HvA niet links is omdat medewerkers zich bezighouden met thema’s als kansenongelijkheid, duurzaamheid en diversiteit. “De HvA is geen politieke of religieuze organisatie, maar een kennisorganisatie.”
Op de werkvloer was er aanvankelijk ook weerstand tegen het aantrekken van trainees met een biculturele achtergrond. “Het ligt gevoelig omdat het lijkt op positieve discriminatie, maar dat is een misverstand”, stelt Çelik. “We trekken kandidaten met een biculturele achtergrond niet voor bij sollicitaties. We nemen deze trainees juist aan omdat ze beschikken over extra bagage.”
“Het is niet zo dat wij met dit programma trainees een kans geven om docent te worden, wij krijgen als hogeschool een kans om van hen te leren”, benadrukt Çelik. “En we moeten verdomd veel in ze investeren om ervoor te zorgen dat ze bij de HvA willen blijven.”
Dit artikel verscheen in het Onderwijsblad van april 2020. Elke maand het Onderwijsblad in je bus? Word lid!
Meer lezen over diversiteit in het hbo? Voor het maart-nummer interviewde het Onderwijsblad Asis Aysan, docent Nederlands die een kloof ziet tussen zijn van oorsprong Hollandse en zijn bi-culturele studenten: 'Elkaar verdragen, is niet genoeg'
